Ultaralyq kelisim - kez kelgen memlekettiń beıbitshiligi men turaqtylyǵynyń basty sharty. Qazaqstan - kópultty memleket. Munda júzden astam ult pen ulys ókilderi turady. Olardyń bári de ortaq Otanymyzdyń birligi men beıbitshiligin saqtaý isine óz úlesin qosyp keledi. Qazirgi urpaq bul dástúrdi jalǵastyryp, túrli etnostardyń tiline, dinine, salt-dástúrlerine qurmetpen qaraýdy óz boryshy dep sanaıdy.

Bizdiń memleket ár halyqtyń mádenıetin damytýǵa jaǵdaı jasap, ulttyq merekeler men dástúrlerdiń nasıhattalýyn qoldaıdy. Osy taqyryp aıasynda Dalanews.kz tilshisi QHA Qazaqstan qyrǵyzdary qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Ismaılov Shavkat Abdýllaulymen áńgimelesip kórdi.

«Qazaqstanda etnostar men dinderdiń ózara árekettesýiniń turaqty modeli qalyptasqan. Ol qoǵamdaǵy turaqtylyq pen kelisim atmosferasyn qamtamasyz etedi. Dinı jáne mádenı áralýandylyq Eýrazıa júreginde uzaq tarıhı kezeń barysynda qalyptasty», - deıdi sarapshy maman.

Qazaqstandaǵy ultaralyq kelisim

«Búginde Qazaqstan gýmanısik, demokratıalyq jáne tolerantty sıpatymen erekshelenedi. Osynyń aıqyn kórinisteriniń biri - ultaralyq beıbitshilik pen kelisimdi saqtaý maqsatyn kózdeıtin Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qurylýy. 1992 jyldyń jeltoqsan aıynda elimizdiń táýelsizdik merekesine arnalǵan Qazaqstan halqynyń alǵashqy forýmy tarıhı turǵydan Qazaqstan halqy Assambleıasynyń negizin qalady. Qoǵamdyq ınstıtýt 1995 jylǵy 1 naýryzda Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Prezıdent janyndaǵy keńesshi organ retinde quryldy. Assambleıanyń negizgi maqsaty - Qazaqstannyń órkendeýine, patrıotızm men azamattyq biregeıliktiń damýyna, básekege qabiletti ult qalyptastyrýǵa jáne eldegi ultaralyq kelisimdi nyǵaıtýǵa yqpal etý»,- deıdi Shavkat Abdýllauly.

Qazaqstan táýelsizdik alǵannan beri ulttar men ulystardyń tatýlyǵy men ózara syılastyǵyn basty qundylyq retinde ustanyp keledi. Búginde elimiz álemge turaqtylyq pen kelisim úlgisin kórsetip otyr.

«Ultaralyq kelisim – bul tek qaǵazdaǵy uǵym emes. Bul kúndelikti ómirde ózara túsinistik, qurmet pen qoldaýdy bildiredi. Árbir azamat, ulttyq ereksheligine qaramastan, teń quqyly bolyp, el damýyna óz úlesin qosa alatyn bolsa, dál osy kezde shynaıy kelisimniń kórinisi baıqalady.

Ǵalamdaný dáýirinde ishki birlikti saqtaý – eń mańyzdy mindetterdiń biri. Álemde ártúrli qaqtyǵystar oryn alyp otyrǵan jaǵdaıda, elimizdiń beıbitshilik pen turaqtylyǵy – baǵa jetpes qazyna. Sondyqtan árqaısymyz birlikti saqtaý, ózara qurmet pen kelisimdi nyǵaıtýǵa óz úlesimizdi qosýymyz qajet»,- deıdi Shavkat Abdýllauly.

Shavkat Abdýllauly: Qazaqstandaǵy ultaralyq kelisim - qoǵamnyń negizi

Shavkat Abdýllauly atap ótkendeı, Qazaqstandaǵy ultaralyq qatynastar tereńinen áleýmettik-ekonomıkalyq, saıası, mádenı turmystyq qurylymdarǵa enip, qoǵam ómiriniń barlyq salasyn qamtıdy.

Onyń aıtýynsha, munyń basty sebebi – halyqtardyń ǵasyrlar boıy bir aýmaqta birge ómir súrgen tájirıbesi men birtutas qazaqstandyq ult qalyptasý jolynda damyǵan úrdister. Qazaqstan ultaralyq qaqtyǵystardan aman qaldy, óıtkeni halyqtar arasyndaǵy qatynastar mádenıeti men basqarý júıesi myqty negizge qurylǵan.

Sarapshy maman Qazaqstannyń búgingi áleýetin de atap ótti. Elde tabysty damý úshin qajetti barlyq sharttar bar: halyqtyń bilimdiligi, joǵary mádenı qarym-qatynas dástúri, barlyq ulttar baǵalaıtyn salt-dástúrler jáne ortaq tarıh. Bul – Qazaqstandaǵy ulttyq birliktiń, ultaralyq kelisimniń tiregi bolyp tabylady.

Qazaqstandaǵy ultaralyq kelisimniń negizgi sharttary – tózimdilik, ár túrli etnostar men konfesıalardyń mádenı-tildik ártúrliligin qurmetteý, jáne halyqtardyń ortaq ıgiligi úshin yntymaqtasý. Shavkat Abdýllaulynyń pikirinshe, osyndaı prınsıpter qoǵamnyń turaqtylyǵy men damýynyń kepili bolyp otyr.

«Qazaqstandaǵy ultaralyq kelisim modelinde kelesi aspektilerdi bólip kórsetýge bolady: qazaq etnosynyń biriktirýshi róli; tózimdilik; etnıkalyq, konfesıalyq, mádenı jáne tildik ártúrlilik; Qazaqstan etnostarynyń mádenıeti men tilderin damytý úshin jaǵdaılar. Barlyq osy aspektiler ýaqyt synaǵynan súrinbeı ótken.

Ulttyq birlik – bul kópetnosty qoǵamnyń ortaq tarıhqa negizdelgen birtutastyǵy, memlekettik-saıası retteý jáne ortaq sharýashylyq qyzmetti uıymdastyrý nátıjesinde qalyptasady; sondaı-aq, bul tózimdi mádenıetti, teńgerimdi til saıasatyn, sáıkes ıdeologıany, erejeler men dástúrlerdi qalyptastyrýǵa baılanysty»,- dep atap ótti Shavkat Abdýllauly.

Ultaralyq dıalog

«Ultaralyq qatynastardyń damýy men jalpy adamzat úshin basty faktor bolyp qala beretin nárse – mádenıetter arasyndaǵy dıalog. Mádenıetterdiń ózara áreketi, olardyń dıalogy – ultaralyq jáne ult aralyq qatynastardyń damýyna qolaıly negiz bolyp tabylady.

Ultaralyq qarym-qatynas degenimiz – kez kelgen halyqtyń tarıhyna, mádenıetine nemese jetistikterine kemsitý kózqarasyn qospaıtyn, kerisinshe jeke tulǵany qurmetteý, oǵan kóńil bólý jáne ulttyq ereksheligine qaramastan saıası tózimdilikti bildiretin qarym-qatynas mádenıetin talap etedi.

Qarym-qatynas mádenıeti dep ádette qoǵamda tarıhı qalyptasqan normalarǵa sáıkes komýnıkasıany joǵary deńgeıde júzege asyrý qabileti túsiniledi»,- dep túsindire ótti sarapshy maman.

«Táýelsizdik jyldaryndaǵy Qazaqstannyń damýy elimizdegi ultaralyq qatynastardyń qoǵamnyń túrli salalaryndaǵy barlyq halyqtardyń ózara baılanysy men ózara árekettesýinen turatyn birtutas, úılesimdi júıe retinde jumys isteıtinin kórsetedi.

Bizdiń memleketimizdiń tájirıbesi ártúrli ulttyq psıhologıasy, mádenıeti men mentalıteti bar halyqtardyń beıbit ómir súrip, ózara dostyqqa jáne rýhanı jaqyndyqqa ulasatyn konstrýktıvti baılanystar ornata alatynyn dáleldeıdi»,- dep qorytyndylaı ótti sarapshy maman.