ۇلتارالىق كەلىسىم - كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ بەيبىتشىلىگى مەن تۇراقتىلىعىنىڭ باستى شارتى. قازاقستان - كوپۇلتتى مەملەكەت. مۇندا جۇزدەن استام ۇلت پەن ۇلىس وكىلدەرى تۇرادى. ولاردىڭ ءبارى دە ورتاق وتانىمىزدىڭ بىرلىگى مەن بەيبىتشىلىگىن ساقتاۋ ىسىنە ءوز ۇلەسىن قوسىپ كەلەدى. قازىرگى ۇرپاق بۇل ءداستۇردى جالعاستىرىپ، ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ تىلىنە، دىنىنە، سالت-داستۇرلەرىنە قۇرمەتپەن قاراۋدى ءوز بورىشى دەپ سانايدى.

ءبىزدىڭ مەملەكەت ءار حالىقتىڭ مادەنيەتىن دامىتۋعا جاعداي جاساپ، ۇلتتىق مەرەكەلەر مەن داستۇرلەردىڭ ناسيحاتتالۋىن قولدايدى. وسى تاقىرىپ اياسىندا Dalanews.kz ءتىلشىسى قحا قازاقستان قىرعىزدارى قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى يسمايلوۆ شاۆكات ابدۋللاۇلىمەن اڭگىمەلەسىپ كوردى.

«قازاقستاندا ەتنوستار مەن دىندەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋىنىڭ تۇراقتى مودەلى قالىپتاسقان. ول قوعامداعى تۇراقتىلىق پەن كەلىسىم اتموسفەراسىن قامتاماسىز ەتەدى. ءدىني جانە مادەني ءارالۋاندىلىق ەۋرازيا جۇرەگىندە ۇزاق تاريحي كەزەڭ بارىسىندا قالىپتاستى»، - دەيدى ساراپشى مامان.

قازاقستانداعى ۇلتارالىق كەلىسىم

«بۇگىندە قازاقستان گۋمانيستىك، دەموكراتيالىق جانە تولەرانتتى سيپاتىمەن ەرەكشەلەنەدى. وسىنىڭ ايقىن كورىنىستەرىنىڭ ءبىرى - ۇلتارالىق بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى ساقتاۋ ماقساتىن كوزدەيتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قۇرىلۋى. 1992 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە ارنالعان قازاقستان حالقىنىڭ العاشقى فورۋمى تاريحي تۇرعىدان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ نەگىزىن قالادى. قوعامدىق ينستيتۋت 1995 جىلعى 1 ناۋرىزدا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن پرەزيدەنت جانىنداعى كەڭەسشى ورگان رەتىندە قۇرىلدى. اسسامبلەيانىڭ نەگىزگى ماقساتى - قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە، پاتريوتيزم مەن ازاماتتىق بىرەگەيلىكتىڭ دامۋىنا، باسەكەگە قابىلەتتى ۇلت قالىپتاستىرۋعا جانە ەلدەگى ۇلتارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋعا ىقپال ەتۋ»،- دەيدى شاۆكات ابدۋللا ۇلى.

قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ تاتۋلىعى مەن ءوزارا سىيلاستىعىن باستى قۇندىلىق رەتىندە ۇستانىپ كەلەدى. بۇگىندە ەلىمىز الەمگە تۇراقتىلىق پەن كەلىسىم ۇلگىسىن كورسەتىپ وتىر.

«ۇلتارالىق كەلىسىم – بۇل تەك قاعازداعى ۇعىم ەمەس. بۇل كۇندەلىكتى ومىردە ءوزارا تۇسىنىستىك، قۇرمەت پەن قولداۋدى بىلدىرەدى. ءاربىر ازامات، ۇلتتىق ەرەكشەلىگىنە قاراماستان، تەڭ قۇقىلى بولىپ، ەل دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوسا الاتىن بولسا، ءدال وسى كەزدە شىنايى كەلىسىمنىڭ كورىنىسى بايقالادى.

عالامدانۋ داۋىرىندە ىشكى بىرلىكتى ساقتاۋ – ەڭ ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ ءبىرى. الەمدە ءارتۇرلى قاقتىعىستار ورىن الىپ وتىرعان جاعدايدا، ەلىمىزدىڭ بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىعى – باعا جەتپەس قازىنا. سوندىقتان ءارقايسىمىز بىرلىكتى ساقتاۋ، ءوزارا قۇرمەت پەن كەلىسىمدى نىعايتۋعا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسۋىمىز قاجەت»،- دەيدى شاۆكات ابدۋللا ۇلى.

شاۆكات ابدۋللا ۇلى: قازاقستانداعى ۇلتارالىق كەلىسىم - قوعامنىڭ نەگىزى

شاۆكات ابدۋللا ۇلى اتاپ وتكەندەي، قازاقستانداعى ۇلتارالىق قاتىناستار تەرەڭىنەن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني تۇرمىستىق قۇرىلىمدارعا ەنىپ، قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىن قامتيدى.

ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنىڭ باستى سەبەبى – حالىقتاردىڭ عاسىرلار بويى ءبىر اۋماقتا بىرگە ءومىر سۇرگەن تاجىريبەسى مەن ءبىرتۇتاس قازاقستاندىق ۇلت قالىپتاسۋ جولىندا دامىعان ۇردىستەر. قازاقستان ۇلتارالىق قاقتىعىستاردان امان قالدى، ويتكەنى حالىقتار اراسىنداعى قاتىناستار مادەنيەتى مەن باسقارۋ جۇيەسى مىقتى نەگىزگە قۇرىلعان.

ساراپشى مامان قازاقستاننىڭ بۇگىنگى الەۋەتىن دە اتاپ ءوتتى. ەلدە تابىستى دامۋ ءۇشىن قاجەتتى بارلىق شارتتار بار: حالىقتىڭ بىلىمدىلىگى، جوعارى مادەني قارىم-قاتىناس ءداستۇرى، بارلىق ۇلتتار باعالايتىن سالت-داستۇرلەر جانە ورتاق تاريح. بۇل – قازاقستانداعى ۇلتتىق بىرلىكتىڭ، ۇلتارالىق كەلىسىمنىڭ تىرەگى بولىپ تابىلادى.

قازاقستانداعى ۇلتارالىق كەلىسىمنىڭ نەگىزگى شارتتارى – توزىمدىلىك، ءار ءتۇرلى ەتنوستار مەن كونفەسسيالاردىڭ مادەني-تىلدىك ارتۇرلىلىگىن قۇرمەتتەۋ، جانە حالىقتاردىڭ ورتاق يگىلىگى ءۇشىن ىنتىماقتاسۋ. شاۆكات ابدۋللا ۇلىنىڭ پىكىرىنشە، وسىنداي پرينسيپتەر قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى مەن دامۋىنىڭ كەپىلى بولىپ وتىر.

«قازاقستانداعى ۇلتارالىق كەلىسىم مودەلىندە كەلەسى اسپەكتىلەردى ءبولىپ كورسەتۋگە بولادى: قازاق ەتنوسىنىڭ بىرىكتىرۋشى ءرولى؛ توزىمدىلىك؛ ەتنيكالىق، كونفەسسيالىق، مادەني جانە تىلدىك ارتۇرلىلىك؛ قازاقستان ەتنوستارىنىڭ مادەنيەتى مەن تىلدەرىن دامىتۋ ءۇشىن جاعدايلار. بارلىق وسى اسپەكتىلەر ۋاقىت سىناعىنان سۇرىنبەي وتكەن.

ۇلتتىق بىرلىك – بۇل كوپەتنوستى قوعامنىڭ ورتاق تاريحقا نەگىزدەلگەن ءبىرتۇتاستىعى، مەملەكەتتىك-ساياسي رەتتەۋ جانە ورتاق شارۋاشىلىق قىزمەتتى ۇيىمداستىرۋ ناتيجەسىندە قالىپتاسادى؛ سونداي-اق، بۇل ءتوزىمدى مادەنيەتتى، تەڭگەرىمدى ءتىل ساياساتىن، سايكەس يدەولوگيانى، ەرەجەلەر مەن داستۇرلەردى قالىپتاستىرۋعا بايلانىستى»،- دەپ اتاپ ءوتتى شاۆكات ابدۋللا ۇلى.

ۇلتارالىق ديالوگ

«ۇلتارالىق قاتىناستاردىڭ دامۋى مەن جالپى ادامزات ءۇشىن باستى فاكتور بولىپ قالا بەرەتىن نارسە – مادەنيەتتەر اراسىنداعى ديالوگ. مادەنيەتتەردىڭ ءوزارا ارەكەتى، ولاردىڭ ديالوگى – ۇلتارالىق جانە ۇلت ارالىق قاتىناستاردىڭ دامۋىنا قولايلى نەگىز بولىپ تابىلادى.

ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس دەگەنىمىز – كەز كەلگەن حالىقتىڭ تاريحىنا، مادەنيەتىنە نەمەسە جەتىستىكتەرىنە كەمسىتۋ كوزقاراسىن قوسپايتىن، كەرىسىنشە جەكە تۇلعانى قۇرمەتتەۋ، وعان كوڭىل ءبولۋ جانە ۇلتتىق ەرەكشەلىگىنە قاراماستان ساياسي توزىمدىلىكتى بىلدىرەتىن قارىم-قاتىناس مادەنيەتىن تالاپ ەتەدى.

قارىم-قاتىناس مادەنيەتى دەپ ادەتتە قوعامدا تاريحي قالىپتاسقان نورمالارعا سايكەس كوممۋنيكاسيانى جوعارى دەڭگەيدە جۇزەگە اسىرۋ قابىلەتى تۇسىنىلەدى»،- دەپ تۇسىندىرە ءوتتى ساراپشى مامان.

«تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى قازاقستاننىڭ دامۋى ەلىمىزدەگى ۇلتارالىق قاتىناستاردىڭ قوعامنىڭ ءتۇرلى سالالارىنداعى بارلىق حالىقتاردىڭ ءوزارا بايلانىسى مەن ءوزارا ارەكەتتەسۋىنەن تۇراتىن ءبىرتۇتاس، ۇيلەسىمدى جۇيە رەتىندە جۇمىس ىستەيتىنىن كورسەتەدى.

ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ تاجىريبەسى ءارتۇرلى ۇلتتىق پسيحولوگياسى، مادەنيەتى مەن مەنتاليتەتى بار حالىقتاردىڭ بەيبىت ءومىر ءسۇرىپ، ءوزارا دوستىققا جانە رۋحاني جاقىندىققا ۇلاساتىن كونسترۋكتيۆتى بايلانىستار ورناتا الاتىنىن دالەلدەيدى»،- دەپ قورىتىندىلاي ءوتتى ساراپشى مامان.