Qomaqty qaryz, oqýdyń bolmaýy, tyǵyryqqa tirelý jáne jas jigitti ózin-ózi óltirýge májbúr etken oqıǵa týraly faktilerdi "Ýralskaıa nedelá" basylymy jınaqtady.
Kýrsant Almatydaǵy İİM akademıasynyń ashanasyna tıesili qoıma ispetti bólmede asylyp turǵan jerinen tabyldy. Ony sheship alǵanda ol áli tiri bolǵan, biraq keıinirek kelgen jedel járdem toby jigitti qutqara almady. Ol 16:52 shamasynda qaıtys boldy.
Sol kúni keshki saǵat jetiler shamasynda Salamattyń ata-anasyna İshki ister mınıstrligi akademıasynan qońyraý shalyp, uldarynyń óz-ózine qol jumsaǵanyn habarlaıdy. 15 jeltoqsanda akademıanyń eki ofıserimen birge Salamattyń denesi Oralǵa jetkizildi. 16 jeltoqsanda Salamat óziniń týǵan jeri Aqjaıyq aýdanynyń Shabdarjap aýylyna jerlendi.
Jetisi ótken soń basylymnyń jýrnalıseri Salamattyń anasy Bekzat Imanǵalıevamen sóılesti, ol óz kezeginde ulyn, eń kem degende, óz-ózin óltirýge ıtermeleýge qatysty naqty dálelder keltirdi.
Ol maqsatqa jetkish bala, bárine ózi qol jetkizetin edi
Ol eshqashan eshkimmen tóbelespegen, minezi sabyrly, salmaqty bolatyn. Eshqashan mektep formasyn kımeımin dep daý shyǵarmaıtyn, únemi mektepke kostúm-shalbarmen baratyn. Eshqandaı buzaqylyq kórsetken emes, eshkim bulaı shaǵymdanbady. 2018 jyly ol akademıaǵa emtıhan tapsyryp, 87 balmen grantqa tústi. Fakúltet sol jyly ǵana ashylǵandyqtan, synaq kúrdeli bolmady. Biz onyń oqýǵa túskenine qatty qýandyq, kýrsanttardy akademıa rektory general Ómerbaı Smaıylovtyń ózi jekeleı qabyldap aldy. Almatyǵa kelgen soń, shilde aıynda biz Shabdarjap aýylyna (burynǵy Harkıno) oraldyq. Al tamyzda biz ony oqýǵa jiberdik, - dedi Salamatanyń anasy.
Onyń aıtýynsha, oqýdyń birinshi aıynda bári jaqsy bolǵan. Salamat jas jaýynger kýrsynan sátti ótken. Bir aıdan keıin kýrsanttar ant qabyldady. Ata-anasy bos bolmaǵandyqtan, aǵasy ant berý rásimine bardy. Qaıtyp kelgennen keıin, aǵasy kýrsanttarǵa: "Kimde-kim bul jerde turyp, oqýǵa shydap, tótep bere alsa, onda osynda turyp oqı bersin, al kim shydaı almaımyn dese, onda 100 myń teńge tólep," kazarmalyq jaǵdaıdan" shyǵyp, syrtta tura bersin" dep aıtqanyn aıtty...
"Birinshi jyly ol oqýdy bastaǵan kezde kýrsanttardyń ata-analary úshin WhatsApp toby quryldy. Onda ár balanyń ata-anasy 50 myń teńge aýdarýy kerek degen aqparat bolǵan.
"Sol kezde biz tań qaldyq, 50 myń teńge ne, ne úshin dep. Óıtkeni keter kezinde biz Salamatqa, akademıa memlekettik qoldaýǵa ıe ekenine qaramastan, memleket tarapynan beriletin barlyq zattardy - kamýfláj kıimderin, aıaq kıimderin, formalaryn satyp alyp bergen edik. Sodan keıin olar bizden taǵy 50 myń suraıdy. Eń tańqalarlyǵy, biz ǵana onyń sebebin suradyq, al qalǵan kýrsanttardyń ata-analary bul aqparatty qalypty sekildi qabyldady. Belgili bolǵandaı, bul aqshany kazarmany jabdyqtaýǵa - kir jýǵysh mashına, temir jáne turmystyq tehnıka satyp alýǵa suraǵan eken", - deıdi Bekzat Imanǵalıeva.
Kúzde Salamat ata-anasynan qar kúreý úshin kúrekter satyp alýǵa jáne basqa shyǵyndarǵa aqsha suraı bastady deıdi anasy. Sodan keıin odan aqsha aýdarý týraly alǵashqy habarlamalar paıda bolady. Qańtarda akademıa qysqy sesıany bastady, odan keıin kýrsanttar úıge demalysqa ketýi kerek edi. Sol kezde Salamat anasynan sesıaǵa 80 myń teńge suraıdy. Áıeldiń aıtýynsha, akademıadaǵy sesıany ótkizý júıesi osylaı jumys isteıdi: eger siz emtıhandardy tapsyra almasańyz, demalysqa úıge bara almaısyz. Bul arada eń bastysy, emtıhannan ótý úshin aqsha tóleýiń kerek, áıtpese olar báribir "qulatady".
Anasy aıtqandaı, uly sesıanyń aqshasyn tólep, ony jaýyp, týǵan aýylyna oralady. Úıge kelgen soń ol anasyna İshki ister mınıstrliginiń akademıasynda kýrsanttar alty aı oqyǵan soń "kazarmalyq ortada" ómir súre almaıtynyn túsinse, árqaısysy 600 myń teńgeden (1 aıǵa 100 myń) tólep, oqýdan shyǵa berýlerine bolatyndyǵyn aıtqanyn aıtady. Akademıadan tekten tek kete salý múmkin bolmaǵan.
2019 jyldyń ortasynda ekinshi sesıa jaqyndaıdy. Kýrsanttardan emtıhan tapsyrý úshin taǵy aqsha talap etile bastaıdy. Bul joly Salamat birneshe kýrstastarymen birge aqsha tólemeı, emtıhandy óz betimen tapsyrý týraly sheshim qabyldaıdy. Biraq olardyń arasynda aýyzbirshilik bolmaı, keıbiri aqsha tólegen, al aqsha tólemegender sesıadan aqyry qulatylady.
Sesıany qaıta tapsyrý úshin olardan endi kótermelegen "tarıf" talap etiledi: 120 myń teńge. Ony tóleýge májbúr boldyq, - deıdi Salamatanyń anasy.
2019 jyldyń qyrkúıeginde ekinshi kýrs bastaldy. Osy kezde ata-ana Salamattyń jedel nesıe júıesi arqyly nesıe alǵanyn biledi. Olar nesıeniń qaryzyn jaýyp, balasynan ony ne úshin alǵanyn suraıdy. Salamat buǵan jaýap retinde ata-anasyn mazalaǵysy kelmeıtinin, al aqsha kerek bolǵandyqtan, ony ózi jabamyn degen úmitpen mıkrokredıttik uıymnan alǵanyn aıtty.
Barlyǵyna óz aqshańdy shyǵarasyń...
2020 jyl keldi. 16 naýryzda elimizde koronavırýstyń taralýyna baılanysty tótenshe rejım jarıalandy. Salamattyń ata-anasy akademıa basshylyǵyna oqýdyń jaıyn surap, hat jazady. 30 naýryzda kýrsanttardyń úılerine ketetini belgili boldy. Biraq olardy úıge İshki ister mınıstrligi akademıasynyń esebinen jibermeıdi. Jigitter óz aqshalaryna 18 adamǵa shaǵyn avtobýs jaldap (árqaısysy 50 myń teńge tólegennen keıin) jáne Almatydan Qyzylorda-Aqtóbe-Oral-Atyraý-Aqtaý baǵyty boıynsha jyljıdy.
Akademıa olarǵa jolǵa dep eshteńe bermegen: demalys jolaqysy, kúndelikti shyǵyn, tamaq degendeı. Mysaly, olar Qyzylordaǵa jetti delik, al osy qalanyń balalary ata-anasyna habarlasyp, azyq-túlik aldyrtqan, sóıtip ony ary qaraı júretin balalarǵa tabystap otyrǵan. Osylaı aman-esen qaıta óz kúshimen jetti. Karantın bastalǵannan keıin onlaın-oqytý bastaldy, sesıaǵa da kelip jetti. Taǵy da sesıa úshin aqsha surala bastady. Ulym bank qosymshasy arqyly 100 myń teńge aýdardy, - dedi Salamattyń anasy.
Shilde aıynda Qazaqstanda aýrý taralýynyń eń joǵary deńgeıine qaramastan, kýrsanttar qaıtadan akademıaǵa shaqyrtyldy, ol kezde olar polıgonda - dalalyq jattyǵýdan ótti. Ol jerge ushaqpen jetýge týra keldi, taǵy da óz aqshasyna.
Salamat dalalyq jattyǵýdan oralǵan soń jazdyń sońynda ony qaıtadan akademıaǵa oqýǵa taǵy shaqyrtty. Biraq bul joly ol koronavırýsqa PTR-test tapsyrýy kerek boldy.
Sol kezde men onyń oqýǵa barǵysy kelmeıtinin alǵash ret baıqadym. PTR synaǵynan ótkende, ol: "Anashym, maǵan koronavırýsqa shaldyqqan dep anyqtama jazdyryp alsaq qaıtedi" dedi. Men tań qaldym, nege óıtemiz dep suradym. Ol maǵan tikeleı jaýap bermedi, biraq akademıaǵa oralýǵa asyqpaıtynyn anyq aıtty. Sońǵy saparǵa deıin ol óziniń barlyq minez-qulqymen jáne syrtqy is-qımylymen akademıaǵa oralǵysy kelmeıtindigin baıqatty. Men muny ol tamyzda aýylda dostarymen jáne synyptastarymen birge ótkizgendikten, solardan ajyraǵysy kelmeı tur dep túsindim. Bosańsyp qalǵan shyǵar, - deıdi Bekzat.
Balasy qaıtys bolǵannan keıin áıel dostarynan Salamattyń akademıaǵa oralǵysy kelmeıtinin, Oral pedagogıkalyq ınstıtýtyna, fızıka-matematıka fakúltetine aýysýǵa tyrysatynyn aıtqanyn bilgen. Al akademıadan jáı kete salý múmkin emes. Balanyń ata-anasynyń aıtýy boıynsha, ketý úshin olar ár aı saıyn oqyǵan oqýy úshin akademıaǵa 100 myń teńgeden tóleýi kerek eken. Sonda Salamat oqyǵan eki jarym kýrs úshin shamamen 2 mıllıon teńge tóleýi kerek eken.
Jigit óziniń kýrsynyń basshysymen hat jazysyp, akademıada oqýyn jalǵastyrǵysy kelmeıtinin aıtqan. Al ol óz kezeginde Salamatqa 2,5 mıllıon teńge tólep, kete berýine bolatynyn aıtqan, biraq ol bul máselesin akademıaǵa kelip, sol jerde sheshýdi usynady. Salamat oqýdan shyǵý jaıyn talqylaý úshin akademıaǵa attanǵan, biraq odan oralǵan soń kóp uzamaı ata-anasyna óz oqýyn jalǵastyratynyn aıtady.
Oqý bastalǵannan keıin kýrsanttar taǵy da ata-anasynan aqsha suraı bastaıdy. Salamattyń anasy ashýlanyp, odan jaýap talap etedi. Ne úshin kerek degendeı. Buǵan deıin ózin akademıanyń kýrsantymyn dep tanystyrǵan bir jigit áıelge qońyraý shalyp, Salamattyń ózine 160 myń teńge qaryz ekenin aıtqan. Ata-anasy bul qaryzdy da jabady, biraq ol netken qaryz ekenin sol kúıi bile almaıdy.
Óler aldynan sońǵy 3 aıda Salamat ata-anasynan ádettegiden óte kóp aqsha suraı bastaıdy: 100, 200 myń .. Sońǵy ret Bekzat Salamatqa 5 jeltoqsanda 10 myń teńgeaqsha jibergen.
25 jeltoqsanda ata-anasy balasyna Almatydan Oralǵa poıyz bıletin alyp úlgergen. Ol menen sońǵy ret aqsha suraǵanda, shynymdy aıttym:"Tyńda endi, shydamnyń da shegi bar, ne sumdyq bul, erteń ákeń akademıaǵa qońyraý shalyp, bul "aqsha jınaýdyń" mánisin nede ekenin suraıdy" dedim. Salamat bebeýlep, taǵy da meni úndemeýge kóndirdi. Sodan keıin men, ol 25 jeltoqsanda úıge oralady, sol kezde ony eshqaıda jibermeımiz, aıaq-qolyn baılap tastasaq ta" dep oıladym, - deıdi ol.
Sondaı-aq, Bekzat ulynyń minez-qulqynan mynandaı birtúrli jaıtty ańǵarǵan: ol aqshany tek WhatsApp-taǵy hat almasý kezinde suraıdy, al telefon arqyly eshqashan suramaǵan.
Balasyn jerlegennen keıin ol 3,5 aıda týystary Salamatqa jalpy somasy 630 myń teńge aýdarǵanyn anyqtaǵan.
Ómiriniń sońǵy kúni Salamat úlken aǵasyna túngi 11-den bastap Almaty ýaqytymen keshki 5-ke deıin 300 myń teńge aýdarý týraly habarlama jibergen. Jigittiń otbasy turatyn aýylda turaqty ınternet joq, sondyqtan ol hatty kesh kórgen. Salamattan sońǵy habar saǵat 16: 31-de keldi. Ol: "Al, men kettim" dep jazdy.
Salamat Ótegenovtiń sońǵy jazbalary.
Sońǵy ret ol aǵasynan 300 myń teńge aýdarýdy suraıdy, áıtpese týystary ony endi eshqashan kórmeıtinin jazǵan.
Sol kúni ol asylyp turǵan jerinen tabyldy.
Basylym İshki ister mınıstrliginiń akademıasyna resmı saýal joldap, 22 jeltoqsanda jaýap keldi, onda: "Bul fakt boıynsha Almaty qalasy PD ishki qaýipsizdik basqarmasy QR Qylmystyq kodeksiniń 105-baby 1-bóligi boıynsha sotqa deıingi tergeý júrgizip jatyr. Qyzmettik tergeý barysynda akademıa ujymy men kýrsanttar tarapynan zańsyz áreketter faktileri anyqtalmaǵany anyqtaldy" delingen.
Al akademıa kýrsanttarynan únemi aqsha jınaý týraly suraqqa jaýap bermeýdi jón kórgen.
Osyǵan qaramastan, týystarynyń aıtýy boıynsha, Almaty qalasynyń PD QR Qylmystyq kodeksiniń 105-baby, 1-bóligi , ıaǵnı "Óz-ózine qol jumsaýǵa ıtermeleý" boıynsha sotqa deıingi tergeýdi bastaǵanyn jetkizdi.
Sýretti Salamat Ótegenovtyń týystary usyndy
