- Asqar, sizdi matematıka pániniń muǵalimi, matematıkany tereńdetip oqytatyn Qalan.kz platformasynyń avtory retinde bilemiz. Matematıkany jańa tehnologıamen oqytý ádistemesin birneshe jyldan beri zerttep kele jatyr ekensiz. Bul pánge qushtarlyq qaı kezden bastaldy?
- Meniń Bolat atam matematık bolǵan. Ol kisi birinshi synypqa barǵan kezimnen bastap kóbeıtý kestesin úıretip, esep shyǵarýǵa degen qyzyǵýshylyǵymdy oıatty. Sodan ilip alyp kettim. Oǵan qosa, bastaýysh synyptaǵy muǵalimim Amanshaeva Álıma apaımnyń arqasynda matematıka pániniń myqty irgetasy qalandy. Mekteptegi bilikti ustazdar qabiletimdi jetildirip, matematıkaǵa degen súıispenshiligimdi kúsheıtti. Osylaı matematıkaǵa túbegeıli keldim.
- Esep shyǵarý týabitti qasıet pe álde júre kele damytýǵa bolatyn qabilet pe?
- Kez kelgen baladan matematıkany orta deńgeıde, standartty túrde biletin oqýshy daıyndap shyǵarýǵa bolady. Bul júre kele qalyptasady. Al Asqar Jumadildaev sekildi talantty matematık bolý úshin boıyńyzda týa bitken qasıet bolýy kerek. Biraq tek qabiletti bolý jetkiliksiz, tabandy eńbek kerek. Biz Qalan.kz platformasyn ashqanda kez kelgen baladan matematık daıyndap shyǵarý degen maqsatymyz bolǵan. Keıin tájirıbe jınaqtaı kele túsingenim, boıynda qabileti men pánge súıispenshiligi bar balany ǵana talantty matematık etip shyǵarýǵa bolady. Kez-kelgen aqyl esi saý bala standart matemaatıkany meńgere alady.
- Matematıkany tez meńgerip alýǵa bola ma? Matematıkany jetik bilý qazirgi zamanǵy adamnyń ómirine qalaı áser etedi? Jalpy bul pánniń paıdasy nede?
- Eń aldymen, matematıka sizge ne úshin kerek degen suraqqa jaýap berip kórińiz. Osy suraqty men oqýshylarǵa da qoıyp kórdim.
Eń qyzyǵy, bizdiń qoǵamda aqsha sanaı alsań boldy, eseptiń ne keregi bar degen kózqaras bar eken. Nemese men bolashaqta jýrnalıs bolamyn, maǵan sınýs-kosınýs kerek emes degender de boldy. Biraq qoǵam bir nárseni túsinýi kerek. «Matematıka – ǵylymdar atasy» dep beker aıtylmaǵan.
Barlyq bilim-ǵylymnyń negizi, irgetasy matematıka arqyly qalyptasady. Matematıka arqyly mı shynyǵady. Mysaly, deneni shynyqtyrý úshin kirdiń tasyn kóteremiz, matematıka dál sol sıaqty mıdy jattyqtyrady. Mıy jaqsy jumys isteıtin adam qaı salaǵa barsa da eń myqty maman bolady. Tipti jýrnalıs bolsa da eń myqty jýrnalıs bolyp shyǵady.
Matematıkamen bastaýysh synyptan bastap dos bolǵan balanyń este saqtaý qabileti jaqsarady, jańa nárseni tez úırený, taldaý qabileti, logıkasy, synı oılaýy, aqparatty tez qabyldaýy jaqsy damıdy. Qarjylyq jáne sıfrly turǵydan saýatty bolady. Mektep bitirgen soń jańa tehnologıalar (İT) sekildi zamanaýı, jalaqysy joǵary mamandyqtarǵa oqýǵa túse alady. Tipti qazir marketıń, dızaın, jýrnalısıkanyń ózi sıfrly formatqa ótip jatyr. Iaǵnı, matematıka eńbek naryǵynda suranysqa ıe jáne joǵary eńbekaqy alatyn maman bolýǵa mol múmkindik beredi. Sıfrly álemde ózin sýda júzgen balyqtaı sezinedi.
- Siz qazir tabysty kásipkersiz. Matematıkalyq qabiletińiz bızneste qalaı kómektesedi?
- Meniń matematıkalyq qabiletim bıznes júrgizýge tikeleı kómektesetinin aıtqym keledi. Máselen bızneste ártúrli qıyndyqtar kezdesedi. Men kez kelgen problemaǵa esep sıaqty qarap, onyń sheshý joldaryn izdeımin. Ártúrli formýlamen, neshe túrli amalyn oılastyramyn. Sóıtip sońynda eń týra sheshimin tabamyn.
- Siz negizin qalaǵan Qalan.kz onlaın platformasy matematıkany qalaı úıretedi? Basqa platformalardan aıyrmashylyǵy nede?
- Bala taqyrypty jaqsy túsingenmen, tájirıbe bolmasa, jaqsy matematık bola almaıdy. Eń negizgi ádisimiz dıagnostıka júrgizý. Balanyń qaı taqyrypta qalyp qoıǵanyn anyqtaý. Sol arqyly baǵyttamaly tapsyrmalar beriledi. Ekinshi ádisimiz – personaldy oqytý umytyp qalǵan taqyryptary boıynsha qosymsha esepter berip otyramyz. Ol óziniń qazirgi synyp baǵdarlamasymen qatar alyp júrý múmkindigi beriledi. Iaǵnı, biz is júzinde kóbirek esep shyǵartýǵa kóńil bólemiz. Eger esepti shyǵara almasa, sheshýin kóre alady. Eger odan da túsinbese, vıdeo túsindirmeni qaraı alady. Osylar kómektese almasa, muǵalimge habarlasyp, onlaın kómek suraı alady. Aıyp esebin alǵan jaǵdaıda, platforma sol taqyrypty este saqtap, keıin qaıtalap berip otyrady. Áıtpese bala umytyp qalýy múmkin.
«Qaıtalaý – bilim anasy» degen sóz bolýshy edi ǵoı. Biz dál sol qaǵıdany basshylyqqa alamyz. Bul tek matematıkaǵa ǵana qatysty emes, kez kelgen bilimdi, basqa tildi durys meńgerip, keıin qaıtalaý arqyly tez meńgerýge bolady. Bul birinshiden, jeńil, ekinshiden, ádet qalyptasady.
Bizdiń platformada esepti úıretýdiń algorıtmi qaıtalaýǵa negizdelgen. Iaǵnı, biz kúnine 20 esep beremiz, sońyna deıin shyǵarsa jetkilikti. Osyny ádetke aınaldyryp alǵan bizdiń balalar ony basqa pánderde de qoldanady. Esep shyǵarýdy úırenýdiń taǵy bir joly – bilmeıtin taqyrypqa qaıta oralý. Ókinishke qaraı, bizdiń mektepter balanyń meńgermeı qalǵan taqyrybyn túsindirýge kóńil bólmeıdi. Muǵalim qanshalyqty bilikti bolǵanymen, synyptaǵy búkil balanyń kenjelep qalǵan taqyrybyn túsindirýge 40 mınýt jetpeıdi. Sondyqtan, jańa tehnologıalar, gıbrıdti oqytý júıesi osy máseleni sheshýge kómektese alady.
- Matematıkany sizdiń portal arqyly qansha ýaqytta meńgerip shyǵýǵa bolady? Merzimin belgileý múmkin be?
- Negizi kez kelgen bilimdi tez úırený, 30 kúnde aǵylshynsha sóılep ketý nemese 20 kúnde matematıkany jańǵaqsha shaǵý degen bos áńgime. Sebebi esh nárse tez bola qalmaıdy. Ózimniń de matematık bolýyma 11 jyldyq mektep bilimi, júıeli jumys isteýim, qabiletimdi úzdiksiz jetildirý sebep boldy. Bizge ata-analar kelip, az ýaqytta balaǵa esep shyǵarýdy úıret deıdi. Alaıda 8 synypta oqıtyn bala 5 synyptyń baǵdarlamasynan qalyp qoıǵan bolsa, biz ony qalaısha qysqa merzimde mıyna quıyp jiberemiz? Ókinishke qaraı, qazir marketıń dep kóbi osyndaı jalań ýáde berýge qumar. Men óz isimde oǵan jol bermeımin. Óıtkeni buǵan jyldam qol jetkizý múmkin emes. «Bilim – ınemen qudyq qazǵandaı» dep beker aıtylmaǵan.
- Qazir balanyń nazaryn ustap turý qıyn. Gadjetter, ınternet, áleýmettik jeli – barlyǵy balanyń kóńilin basqa jaqqa aýdaryp jatyr. Al matematıka – tyńǵylyqty jumys isteýdi talap etetin pán. Osy máseleni qalaı sheshtińizder?
- Bizdiń óz ádis-tásilimiz bar. Júıede 30 kúnge esep beriledi. Ony oryndamaı qoıýǵa bolmaıdy, qatelesse de, qosymsha esep berilse de, sońyna deıin jetkizý kerek. Sońyna deıin jetkizgen balaǵa 100 teńge taǵaıyndadyq. Kúndelikti tapsyrmany sońyna deıin jetkizgen balaǵa aqshalaı syılyq beriledi. Júıe ádiletti bolýy úshin syılyq qoryn qurdyq.
Mysaly, 100 balanyń elýi esepti sońyna deıin shyǵarsa, ózine de, oryndamaǵandarǵa da taǵaıyndalǵan aqsha úzdikterge úlestiriledi. Bul balaǵa eki jaqty motıvasıa berip, kúndelikti esebin shyǵarýǵa ári aqsha tabýǵa yntalandyrdy. Bul júıe balalarǵa qatty unaıdy. Osy kúnge deıin 110 mıllıon teńge keshbek berdik.
- Balam esepke júırik bolsa degen ata-analarǵa qandaı keńes berer edińiz?
- Mektepte muǵalim bop júrgende baıqaǵanym, bizde balanyń 5 synypqa deıin matematıkasy jaqsy bolady da, 5 synyptan keıin quldyraı bastaıdy. Bastaýyshta bir muǵalimge úırengen kóptegen bala nazary shashyraı bastaıdy, al keıbir ata-ana balasy ósken saıyn qadaǵalaýdy azaıtady. Jasóspirim balanyń fızıologıalyq erekshelikteri baıqalatyn kez bolǵandyqtan, ata-ana da, muǵalim de oqýshyǵa kóbirek kóńil bólip, birlesip jumys isteýge umtylýy kerek.
Jaýapkershilikti muǵalimge artyp qoıady. Onyń ústine jasóspirimdik kezeńde balalardyń boıynda ózgerister bastalady. Bul jasta ata- ana da, muǵalim de kóbirek kóńil bólip, birlesip jumys isteýge tıis. Qadaǵalaý degenimiz úsh jaqty jumys: muǵalim, ıaǵnı mentor, ata-ana jáne oqýshy. Biz osy úsh jaqty jumystyń arqasynda oqýshynyń kúndelikti úı jumysyn oryndaý kórsetkishin 85 paıyzǵa deıin jetkizdik. Bastapqyda 80 paıyz bolatyn. Bizdiń endigi maqsatymyz – 100 paıyzǵa meılinshe jaqyndatý. Bul balalardyń bolashaǵy úshin, qabiletin shyńdaý úshin qajet. Matematıkany oqytý – balanyń bolashaǵyna salynǵan tıimdi ınvestısıa ekenin ár ata-ana túsinse deımiz.
- Áńgimeńizge raqmet!
