Birden basyn ashyp alǵanymyz jón, “Eurasia Expert” Kremldiń qol astyndaǵy sany jaǵynan jyrtylyp-aıyrylatyn, jypyrlaǵan propaganda quraldarynyń biri. Pýtındi jaqtap, Lýkashenkony aqtap, AQSH pen Batysty dattap jazǵanda aldyna jan salmaıdy. Eýrazıalyq odaqty kún qurǵatpaı ulyqtaıdy. Orys tiliniń soıylyn soqqanda Aqorda ıdeology Abaevtan asyp túsedi.
Kırıakýmen aradaǵy suhbat AQSH-ty tuqyrtý maqsatynda ótkizilgeni, saıası astarmen ázirlegeni anyq. Áıtse de oqyrman nazaryna usynǵandy qup kórdik.
Tilshiniń reseıshil saryndaǵy saýaldaryn esepke almaǵanda, Amerıka sarapshysy Aýǵanstannyń kúıreýine ádil baǵa bergendeı kórindi.
…
“Tálipter? Olar Orta Azıaǵa basa-kóktep kirmeıdi. Dál qazir bul aımaq úshin atajurtynan aýa kóshken bosqyndar áldeqaıda qaýipti.
2015 jyly Eýropaǵa lap qoıǵan sırıalyq bosqyndar shekarada keptelip, Batysty áýre-sarsańǵa salǵan. 3 mln-ǵa tarta bosqyn Túrkıadan baspana suraǵan. Olardyń basym kópshiligi áli kúnge deıin grek araldaryndaǵy bosqyndarǵa arnalǵan lagerlerdi panalap otyr. Muny sońy gýmanıtarlyq apatqa ulasýy múmkin”, – deıdi Kırıaký.
Buǵan jol bermeý úshin Orta Azıa – AQSH, Reseı sekildi alpaýyt elderdiń kómegine júginip, solardyń aqyl-keńesine qulaq asýy tıis.
Al tálipter ıemdenip alǵan Aýǵanstan azdan keıin Qytaıdyń “ıeligine” ótedi. Beıjiń Kabýlde tynyshtyq ornatýǵa múddeli, osy eldiń qoınaýyndaǵy qazba baılyqty óz qolymen ıgermek oıy bar. Sóı degen Kırıaký álemdik qaýymdastyqqa qarap otyrmaı, tálipterge dıplomatıalyq qysym kórsetýge úndegen eken.
…
“Irak? Amerıkanyń bul baǵyttaǵy naýqany sátsiz boldy dep aıta almaımyn. Álbette, AQSH-tyń da saıası múddesi bar. Iraktaǵy kampanıa tabysty aıaqtaldy. Amerıkanyń saıası apparaty buǵan solaı dep baǵa berdi. Saddam Hýsseıindi taqtan taıdyrdyq, Iraktyń ishinara demokratıa ornady, qazir bul el tóńiregine qaýip tóndirmeıdi”, – deıdi sarapshy.
AQSH-tyń Aýǵanstan naýqany da tekke ketpegen. Amerıka áskerı osynda ornalasqan “Ál-Kaıdanyń” túbine jetken.
Al Aýǵanstan áskeriniń tálipterden kúıreı jeńilýine AQSH kináli emes. Kırıaký osy taraptaǵy bylaısha tarqatypty:
“Biz be, biz aýǵan áskerıleri men polıseılerin basynan baqaıyna deıin qarýlandyrdyq. Tıisti daıyndyqtan ótkizdik. Buǵan 3,2 trln dollar shyǵyndadyq, qanshama ýaqytymyzdy sarp ettik. Olar qaıtti? Kúli kókke ushty. Urysqa shydas bermeı, qarý-jaraǵyn tastaı qashty.
Nege? Nege jeńildi? Sebebi, aýǵandar ábden jemqorlanǵan. Korrýpsıaǵa bógip jatyr. Biz olardy para almaýǵa, para bermeýge májbúrleı almaımyz.
Aýǵan halqynyń ózi qulyq tanytpasa, demokratıanyń qabyrǵasyn qalap bere almasymyz taǵy belgili.
Iá, biz olarǵa dúnıeniń aqshasyn berdik, demokratıalyq daǵdyǵa baýlýǵa tyrystyq, munymyzdan túk shyqpady. Biz olarǵa otandy súıýdi, qolyna qarý alyp, atajurtyn qorǵaýǵa májbúrleı almaımyz”, – deıdi aýǵan bıliginiń jeńilisin korrýpsıadan kórgen AQSH sarapshysy .
Kırıakýdyń aıtýynsha Aq úıdiń Grýzıa jerinde Kreml oılaǵandaı saıası múddesi joq. 2008 jylǵy osy eldegi oqıǵalar AQSH tarapynan jaýapsyz qalǵany sodan.
Al Soltústik Koreıamen aradaǵy dıpkelissóz áýelden tuıyqqa tirelgen. Phenán ıadrolyq qarýdy ázirleýdiń algorıtmin Amerıka sarapshylarynyń aldyna tospasy anyq edi.
Sarapshy solaı bola tura, AQSH-tyń álemdik saıasattaǵy ataq-abyroıy quldyramaǵanyna senimdi.
Kırıakýdyń paıymdaýynsha Amerıka áskerıleriniń Aýǵanstanda aıaldaıtyn argýmenti qalmaǵan, al osy elge bólingen qyrýar kapıtal jónimen jumsalmaǵan.
“AQSH aýǵan halqyna múlde jańa memlekettiń irgetasyn qalaý úshin 20 jyl merzim berdi. Buǵan dep 3,2 trln dollar qarjy bóldi.
Olar qolda bardy uqsata alǵan joq, sebebi korrýpsıanyń batpaǵyna batqan. Óspedi, ózgermedi. Rýlyq-taıpalyq túsiniktiń dárgeıinde qaldy, sol úshin de demokratıa qura almady.
Tálipterge toıtarys bererlik qýaty bolsa da, qulqy bolmady, sol sebepti sátsizdikke ushyrady.
AQSH? Amerıka qurama shtattary Aýǵanstandy asyraýǵa mindetti emes. Aýǵan halqy óz bolashaǵy úshin keýdesinen jan shyqqansha kúresýge tıis edi. Olar buǵan 20 jyl boıy daıyndaldy. Amerıka aýǵan áskerılerin muzdaı qarýlandyrdy. Tálipter munshama qarý-jaraqty túsinde de kórmegen. Solaı bola tura olar utyldy…”, – deıdi Amerıkanyń Ortalyq barlaý qyzmetiniń eks-ofıseri.
Toq eterin aıtqanda, Aýǵanstannyń kúıreýine korrýpsıa sebepshi bolǵan. Álbette qarapaıym aýǵan halqyna AQSH-tan aýǵan qyrǵyn qarajattyń mysqaldaı bóligi de buıyrmaǵany anyq. Al bıliktegi at tóbelindeı top alysty boljaı almaǵan, búginmen ómir súrgen dep paıymdaǵan eken Kırıaký.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
https://dalanews.kz/zheli/64227-olar-bizdi-botensigen-zhoq-tanymal-ga
