Iá, Táýelsiz Qazaqstannyń Parlamentinde kishi spıker Bojko bastap, qalǵandary qostap komsomoldy kóksedi. Asylyq maqtaǵanymyz emes, emen-jarqyn eski uıymdary esterine túsip, emirenip otyrǵandarǵa minez kórsetken Azat Turlybekuly boldy. Esteri ketkenderdiń qaıda otyrǵandaryn esine saldy. Qazaqstanda ondaı meıram joq ekenin qadap aıtty. Bárekeldi dedik.
Sonymen, komsomoldy kóksegender kimder? Árqaısysyn jeke-jeke aıtamyn. Bul azamattardyń aıtar argýmentine qulaq túrsek – biz, jańa býyn, Táýelsiz býyn tarıhty umytpaýymyz kerek eken-mys. Oǵan da jaýabymyz daıyn.
Umytpaý men ulyqtaýdy shatastyryp alǵandar kimder?
VLADIMIR BOJKO
«Búginde Qazaqstannyń Táýelsizdik alý kezeńi men 27 jyldyq damý kezeńi týraly aıtqanda, oǵan eleýli úles qosqan burynǵy komsomoldar ekenin eskergenimiz jón bolar. Burynǵy komsomoldar, komsomol mektebinen ótkender, komsomol sapynda óskender, sonyń sapynda júrip saıası, sharýashylyq jáne uıymdastyrýshylyq tájirbıe jınaǵandar derbes Qazaqstandy qurýda úlken jumystar jasady. Osy zalda otyrǵandardyń barlyǵy derlik sol mektepten ótkender. Osyny jáne bizdiń jas kúnimizdiń jaqsy isteri týraly eske alǵym keledi», - dep sóıledi Májilistiń kishi spıkeri.
Vladımır Karpovıch Bojko qazir Májilis depýtaty, kishi spıker. Jasy 69-da. Ol depýtattyq kresloǵa qonjıardan buryn Tótenshe jaǵdaılar mınıstri bolyp qyzmet etti. Ony da qaryq qylmaǵan soń, aqyry Májiliske ketti.
Ózi zeınetker. Ózi taǵy Assambleıa deıtin uıymnyń múshesi. Bojkonyń bylyq-shylyǵy bir basynan asyp jatyr. Ol Ýkraınalyq saıasatkerdi «jezókshege» teńedi. Ol qazaq tilin úırenbeıtinin, memlekettik telde sóılemeıtinin ashyq aıtqan. Ol mınıstr bolǵan tusta sý tasyp, sel júrgen shetin oqıǵalar jıi bolyp turdy (olardyń deni adamı faktordyń kesirinen boldy). Aıta berseń kóp, ol óz aldyna bólek áńgime.
AHMED MÝRADOV
«Biz búgin partıa pozısıasy atynan osylaı senimdi sóıleı alýymyz burynǵy komsomoldyq «tájirbıeniń» arqasy. Sizdiń osylaı jasaýyńyzǵa múmkindik bergen de osy komsomoldyq ótkenińiz. Sondyqtan aman bolyńyz», - dedi taǵy bir Májilis depýtaty.
Muradov degen kim ózi, qaıdan shyqty? Buryn esim-soıy el-jurt estı bermeıtin, sırek sóıleıtin, sóılegende búı deıtin bul Ahmed te Májilistegi zeınetkerler kategorıasynan eken.
Ahmed Mýradov Qostanaıdyń Uzynkól deıtin aýdanynda týǵan. Jasy 67-de. 2016 jyly 24 naýryzda Assambleıa atynan depýtat atanypty.
Reseıdiń «Dostyq» ordenimen, Reseı Úkimetiniń arnaıy dıplomymen, Reseı Syrtqy ister mınıstrligi men Sheshenstan Parlamentiniń arnaıy tósbelgisimen marapattalǵan eken taǵy. Biz Qazaqstannan alǵan sólkebaılaryn aıtyp jatpadyq.
SERGEI ZVOLSKII
«Men osynda otyrǵan barlyǵymyzdy komsomoldyń 100 jyldyǵymen quttyqtaǵym keledi. Bul jaqsy emes pe, bárimiz de komsomol boldyq», - dep ersilene ezýin yrjıtqan depýtat Sergeı Zvolskıı degen.
Sergeı Adamovıch Zvolskıı Kókshetaýdyń týmasy eken. Ózi arrarlyq salada qyzmet etken. «Nur Otannyń» múshesi. 2016 jyly partıalyq tizimmen Májiliske barǵan. Depýtat atanǵan. Jasy 55-te. Orys tilinen basqa til bilmeıtin kórinedi. Óziniń bıografıasynda solaı dep jazylǵan eken.
SERİK SEIDÝMANOV
«Komsomol adamzattyń eń joǵarǵy ıdeıalaryna qyzmet etti. Qurannyń, İnjildiń jáne basqa da kıeli kitaptardyń ıdeıalaryna, sol qoǵamnyń ıdealyna qyzmet etti. Komýnızm ıdeıa túrinde shyn máninde kıeli qasıetti edi. Ras, repressıamen, durys basqarmaýmen ony búldirdi. Onyń atyna kir keltirgenden – komsomoldar emes komýnıser», - dedi Seıdýmanov.
Seıdýmanov ta Májilis depýtaty. Máskeýde bilim alǵan. Jańaǵy Mýradov ekeýi bir komıtette jumys jasaıdy. Jasy 61-de.
Májiliske «Nur Otannyń» partıalyq tizimimen barǵan. Keýdesindegi temir-tersek bir basyna jetip artylarlyq eken. Olardy tizip jatpadyq. Aıtpaqshy, Serik Seıdýmanov 100-ge tarta ǵylymı maqala jazyp tastaǵan eken. «Qazaqstan kóppartıalylyǵynyń fenomeni» degen monografıasy taǵy bar.
Parlamenttiń tórtinshi jáne besinshi shaqyrylymyna úmitker bolǵan. Besinshi jáne altynshy shaqyrylymda depýtat bolǵan. 2013 jyldan beri depýtattyq kreslodan túspeı keledi.
TURǴYN SYZDYQOV
«Jastarmen jumys isteýde komsomolda kóp paıdaly tásilder boldy. Sol metodtardy qaldyryp, Úkimettiń saıasatyna sáıkes kelmeıtinderin ala bersin. Ony eshkim daýlap jatqan joq», - deıdi Syzdyqov.
Turǵyn Syzdyqov Májilis depýtaty, Komýnıstik partıa atynan saılanǵan. Jasy 71-de.
Aıtpaqshy Turǵyn Syzdyqov 2015 jyly óz partıasy atynan Prezıdenttik saılaýǵa túsken. Qazir depýtat. Úsh uly, alty nemeresi bar.
IRINA SMIRNOVA
«Ol jaqta nukte qoıdy. Sovet ókimetinde komsomol degen uıymnyń bolǵanyna núkte qoıdy. Sovet ókimeti qulaǵannan keıin komsomol uıymynyń sońǵy hatshysynyń úıinde saqtalǵan komsomol týyn muraǵatqa tapsyrdy», - deıdi taǵy bir depýtat.
Irına Smırnova da Kommýnnıstik partıanyń ókili. Sol partıadan depýtat bolyp saılanǵan. Jasy 58-de.
Qyrǵyzdyń Ystyq kól aýdanynda týǵan.
QÝANYSH SULTANOV
«Komsomol saıası uıym retinde jumysyn toqtatqanymen, kezinde sol uıymnyń jumysyn adal atqarǵan myńdaǵan adam barmyz. 15 jylǵa jýyq ýaqytym tikeleı komsomolmen baılanysty. Sondyqtan men komsomoldaǵy qyzmetim úshin uıalatyn, qysylatyn, qyzaratyn esh nársem joq, kerisinshe, óstim óz qatalarymdyv adamdardy jeteleı júrip, ózim úırendim. Keńes odaǵynyń tusynda asharshylyq boldy. Oǵan komsomol kináli emes. Olar jas balalar sizder sıaqty. Keńes odaǵynyń tusynda asharshylyq boldy. Oǵan komsomol kináli emes. Olar jas balalar sizder sıaqty. Áke sheshelerińizdeı adamdar tapsyrma berdi, zaman solaı boldy. Sondyqtan tarıhty betaldy kústanalaı berýge bolmaıdy», - dedi Sultanov.
Parlamenttiń eń egde jastaǵy depýtattarynyń biri. Jasy 73-te. Bul kisiniń qyzmettik jolyn tizbelep jatpadyq. Tek biren-saranyn jazdyq. 1995-2001 jyldary QHR, Mońǵolıa, Vetnam, Soltústik Koreıada elshilikte qyzmet etken.
Májiliske 2016 jyly «Nur Otannyń» atynan ótken. 1981 jyly «Qazaqstan komsomoly» degen kitap jazǵan. Uzyn-yrǵasy 200-den astam maqalasy taǵy bar eken.
VLADISLAV KOSAREV
«Menińshe, solaı. Múmkin Mádenıet jáne sport mınıstrligi járdemdesti. Konsert óte tamasha ótti. Almaty ákimdigi zaldyń jalǵa alýyn tóledi. Biz (qatysýshylar- red.) 800 adamnan kóp boldyq», - depti bir suhbatynda.
Vladıslav Kosarev te Komýnıstik partıa atynan Májiliske ótken adam. 16 qarashada 81 jasqa tolady.
Májilistegi eń egde depýtat Vladıslav Kosarev eken. Seksenniń seńgirine shyqty bıyl. Kári súıek komýnıs saılaýdyń sanyn kórgen. Qaısybir jyly túlen túrtti me, joq túsinde kórip, shoshyp oıandy ma, áıteýir eshkim kerek qylmaǵan kósemniń qańqa súıegin qazaq jerine ákelý týraly usynys aıtqan. Qazan tóńkerisiniń 100 jyldyǵynda. Máskeýdiń Kremlinde jatqan proletarıat kósemi Lenınniń múrdesin ákeleıik degendi osy Vlad ata Májiliste kótergen. Dál sol jyly Dýma daýryǵyp, «Kremlde jatqan qańqanyń kózin qurtaıyq» dep bastama kótergende, «senderge kerek bolmasa, bizge kerek» dep ózeýregen. Keıin Máskeý Lenındi Kremlde qaldyrdy.
Qazaq Hany Keńesarynyń bas súıegin elge qaıtarý máselesinde "lám-mım" demegen, keshegi Keıki batyrdyń basyn elge jetkizerde jaq ashpaǵan Kosarev edi ǵoı bul.
Aıtpaqshy, Almatydaǵy komýnıser toıyna kelgen taǵy birneshe depýtat bar. Olar - senator Baqytjan Jumaǵulov, májilismen Jambyl Ahmetbekov, senator Birǵanym Áıtimova. Bularǵa qosa, Qazaqstannyń Reseıdegi elshisi Imanǵalı Tasmaǵambetov te álgi jerge qonaq bolyp keldi...
Bul azamattar Qazaqstannyń negizgi Zań shyǵarýshy organy sanalatyn – Parlamentte (Senat pen Májiliste) depýtattyq mandatty taǵynyp otyrǵandar. Biri «Nur Otandyq», endi biri Assambleıalyq, taǵy biri Komýnıs.
Belgili jýrnalıs Dına Elgezek, «Keńestik júıeniń kez kelgen elementin qorǵaý – ultymyzdy qorlaý» dep jazdy. Óte-móte durys pikir. Dına hanymnyń sózin jalǵaı kele, keńestik júıeniń kez kelgen elementin ulyqtaý – Táýelsizdikti moıyndamaý der edik.
Kelmeske ketken keńestik júıeni saǵyný, onyń ıdeologıasyn jastarǵa dáripteý – keńes ókimetin ańsaý, sol júıeniń ornaǵanyn kókseýmen para-par.
Keńes júıesi qazaqtyń 3/1-in qasaqana óltirdi. 100 jyl boıy maǵan, meniń ultyma, meniń ata-babama qasaqana genosıd jasaǵan júıede meniń, meniń ata-babamnyń kegi bar. Keshirińizder, men endi bul aǵalarǵa senbeımin. Úlgi bolar azamattardyń aı jaryqta aljyp, adasyp, joldan taıǵany ókinishti.
1.Bul azamattardyń bizdi basqarýyna, basqarýshy organda qyzmet etýine qarsymyn. Óz erikterimen qyzmetten ketsin!
2.Biz Táýelsiz eldiń jastarymyz! Jastardan keshirim surasyn!
Nurgeldi ÁBDİǴANIULY
Derekkóz: Abai.kz
