Qazaqstan Prezıdenti Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda eldiń kólik-logıstıka ınfraqurylymyn damytý baǵytyndaǵy mańyzdy mindetterdi belgilep, Transkaspıı baǵytynyń áleýetin arttyrý úshin birqatar strategıalyq jobalardy júzege asyrý qajettigin aıtty.
«Moıynty – Qyzyljar» baǵytynda jańa temir jol qurylysyn bastaýdy tapsyramyn. Sondaı-aq Qyzyljar beketinen Aqtaý portyna deıingi kúre joldyń qozǵalysy asa kóp ýchaskelerin jańǵyrtý kerek. «Altynkól – Jetigen» temir jolyn da keńeıtý qajet. Bul Qytaı men Ortalyq Azıa arasyndaǵy kólik dáliziniń áleýetin edáýir arttyrady. Budan bólek, temir jol tasymalyn sıfrlandyrý jobalaryn ýaqtyly aıaqtaý mańyzdy. Mýltımodaldy kólik toraptaryn damytýǵa basa mán bergen jón. Sol arqyly tasymaldyń barlyq túrin ózara kiriktirýge múmkindik týady. Bıyl jáne kelesi jyly osy baǵytta aýqymdy jumystar atqarylýǵa tıis»,-dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdenttiń aıtýynsha, jahandyq elektrondy saýda-sattyqtyń qarqyndy damýy Qazaqstanǵa jańa ekonomıkalyq múmkindikter usynady. Sondyqtan elde ozyq logıstıka júıesin qurý – strategıalyq mindet. Avtokólik tasymalyna arnalǵan «jasyl dálizdiń» tıimdiligin arttyrý, josparlanǵan joldardy ýaqytyly salý jáne jóndeý jumystaryn aıaqtaý qajet.
«Zamanaýı tehnologıalardy engizbeıinshe, logıstıkany tabysty damytý múmkin emes. Sondyqtan qoımalardy avtomattandyrý, marshrýttardy sıfrlandyrý, kólik aǵynyn basqarý isinde jasandy ıntellektini qoldaný Úkimet jumysynyń basym baǵyttary bolýǵa tıis»,-dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Qazaqstannyń kólik-logıstıka salasynyń bolashaǵy, jańa múmkindikter men damý joldary, tranzıttik áleýetti arttyrýdyń jańa trendteri, «jasyl dálizden» sıfrlyq tasymalǵa deıingi strategıalar, elektrondy saýda, mýltımodaldy toraptar jáne ınfraqurylymdy damytý máseleleri boıynsha Sátbaev ýnıversıteti M.Tynyshbaev atyndaǵy Kólik ınjenerıasy jáne logıstıka mektebiniń basshysy, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, profesor Seıdýlla Abdýllaevpen suhbattasqan edik.
–Seıdýlla Seıdemetuly, Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Prezıdent Qazaqstannyń tranzıttik áleýetin tolyqtaı paıdalaný qajettigin aıtty. Osy baǵytta «Moıynty – Qyzyljar» jáne «Altynkól – Jetigen» temir joldaryn damytý jobalary Qazaqstannyń halyqaralyq tranzıttik dálizderindegi rólin kúsheıte alady ma jáne olardy damytý elimizdiń kólik-logıstıka salasyna qandaı ózgerister ákelýi múmkin?
–Prezıdenttiń Qazaqstannyń tranzıttik áleýetin tolyqtaı paıdalaný qajettigi týraly aıtqany óte mańyzdy, sebebi bul eldiń ekonomıkalyq damýyna aıtarlyqtaı áser etedi. «Moıynty – Qyzyljar» jáne «Altynkól – Jetigen» temirjoldaryn damytý Qazaqstannyń halyqaralyq tranzıttik dálizderindegi rólin shynymen kúsheıtýi múmkin. Osy jobalar júzege assa, eldiń kólik-logıstıka salasynda birneshe mańyzdy ózgerister bolýy yqtımal. Qazaqstannyń tranzıttik ınfraqurylymyn jańaryp, temirjol arqyly júk tasymaldaý kólemi artady. Máselen, «Moıynty – Qyzyljar» jobasy Qytaı men Eýropa arasyndaǵy mańyzdy kólik dálizi retinde júkterdiń qozǵalysyn ońtaılandyryp, tasymaldaý ýaqytyn qysqartady. Bul, óz kezeginde, halyqaralyq logıstıkalyq kompanıalar úshin Qazaqstannyń tartymdylyǵyn arttyrady jáne tranzıttik trafıktiń ósýine jol ashady. Sonymen qatar, jobalardyń birigip júzege asýy Qazaqstandy «Bir beldeý, bir jol» jáne Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵyty (TMTM) sıaqty álemdik kólik dálizderine baılanystyrady. «Altynkól – Jetigen» temirjoly, Qorǵas arqyly Qytaımen baılanys ornatyp, Ortalyq Azıa, Reseı jáne Eýropa naryqtaryna qosymsha tranzıt joldaryn ashady. Sol arqyly eldiń halyqaralyq saýdadaǵy mańyzy kúsheıedi. Budan ózge temirjol ınfraqurylymyn damytý arqyly óńirlerge ınvestısıalar aǵynyn tartýǵa bolady. Jobalar jańa jumys oryndaryn quryp, kólik qatynasyn jaqsartý arqyly óńirlik ekonomıkanyń damýyna yqpal etedi. Bul óz kezeginde, Qazaqstannyń ishki ekonomıkasyn nyǵaıtýǵa jáne halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa septigin tıgizedi. Sonymen qatar, elimizdiń halyqaralyq tranzıttik naryqtaǵy básekege qabilettiligi artady. Qazaqstan Eýrazıadaǵy eń iri hab retinde tanylyp, syrtqy saýda men logıstıka damıdy.Tranzıt kóleminiń ulǵaıýy júkterdi tasymaldaý tıimdiligin arttyryp, logıstıkalyq prosesterdi ońtaılandyrady. Osy ózgeristerdiń nátıjesinde, tasymaldaý shyǵyndary tómendep, logıstıkalyq habtar men qoıma ınfraqurylymyn damytýǵa ınvestısıalar aǵyny artady.
Jalpy búginde kólik jáne logıstıka – ekonomıkanyń tehnologıalyq damyǵan salalarynyń biri. Qazir sıfrlyq tehnologıalar men jasandy ıntellekt júkter, taýarlar men adamdardy tasymaldaýdyń mańyzdy bóligine aınalyp otyr. Kórshilermen jiksiz kólik júıesin qalyptastyrý jáne búkil júıeni álemdik kóshbasshylar deńgeıine kóterý úshin ǵylymı tásilder men júıeli ózgerister qajet. Bilikti kadr daıarlaý jáne sala problemalaryn anyqtap, olardy sheshý joldaryn izdeý úshin ǵalymdardy tartý mańyzdy. Osy rette Satbayev University kólik-logıstıka salasynda joǵary bilikti mamandar daıarlap, memlekettik jáne jeke kompanıalarmen, ǵalymdarmen birlese jumys istep keledi. Bizdiń maqsatymyz – Qazaqstan ekonomıkasynyń kólik-kommýnıkasıalyq sektoryna jańa kóshbasshylardy daıarlaý.
–Qazaqstannyń kólik-logıstıka ınfraqurylymyn damytýdyń negizgi baǵyttaryn atap ótseńiz. Qazirgi halyqaralyq naryqtyń talaptaryna saı ınfraqurylymdy damytý úshin qandaı naqty qadamdar jasaý kerek?
–Qazaqstannyń kólik-logıstıkalyq ınfraqurylymyn damytýdyń negizgi baǵyttary onyń Eýropa men Azıa arasyndaǵy negizgi saýda joldarynyń qıylysyndaǵy strategıalyq jaǵdaıymen aıqyndalady. Qazirgi halyqaralyq naryqtyń talaptaryna jaýap berý úshin kelesi baǵyttar men qadamdarǵa nazar aýdarý qajet:
- Tranzıttik áleýetti nyǵaıtý
Qazaqstannyń tranzıttik áleýetin damytý úshin eń aldymen «Bir beldeý, bir jol» bastamasy sheńberinde Transkaspıı halyqaralyq kólik marshrýttaryn (TMTM) damytý qajet. Bul halyqaralyq kólik dálizi Qazaqstan arqyly Qytaı men Eýropa arasynda júk tasymaldaýdy jeńildetýge múmkindik beredi. Sonymen qatar, temirjol, avtomobıl jáne áýe tasymaldaryn biriktiretin mýltımodaldy logıstıkalyq habtar qurý arqyly kólik aǵyndaryn tıimdi basqarýǵa qol jetkizý josparlanýda.
- Kólik ınfraqurylymyn jańǵyrtý
Kólik ınfraqurylymyn jańǵyrtý – elimizdiń kólik sektoryn damytýdaǵy mańyzdy baǵyttardyń biri. Bul baǵytta temirjol, avtomobıl joldary, porttar, termınaldar men áýejaılardy salý jáne qaıta qurý jumystary qolǵa alyndy. Sonymen qatar, zamanaýı tehnologıalar men avtomattandyrý júıelerin engizý arqyly tasymaldaý tıimdiligin arttyrý kózdelgen. Júk aǵyndaryn basqarý júıelerin jańǵyrtý, sondaı-aq kólik operasıalaryn sıfrlandyrý salasynda da aýqymdy sharalar josparlanyp otyr.
- Jahandyq kólik júıelerine ıntegrasıa
Qazaqstannyń kólik ınfraqurylymyn kórshi eldermen baılanystyrýdy nyǵaıtý arqyly halyqaralyq tranzıttik dálizderdiń tıimdiligin arttyrý mańyzdy. Bul, ásirese, Qytaı, Reseı, Ortalyq Azıa elderi men Eýropamen birlesken logıstıkalyq jobalardy damytýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar, kólik júıeleriniń ıntegrasıasy Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy básekege qabilettiligin arttyrady.
- 4. Ekologıalyq turaqtylyqty qamtamasyz etý
Kólik salasynda ekologıalyq taza tehnologıalardy damytý da basty mindetterdiń biri. Qazaqstan elektrli temirjol kóligin damytý arqyly ekologıalyq tıimdilikti arttyrýdy maqsat etedi. Sondaı-aq, kólik salasyndaǵy kómirtegi izin azaıtýǵa baǵyttalǵan sharalar qabyldanyp, balamaly energetıka kózderi paıdalanylatyn bolady. Ekologıalyq taza kólik quraldaryn engizý yntalandyrylady, bul eldiń kólik salasyn turaqty ári ekologıalyq taza etýge yqpal etedi.
- Kólik-logıstıkalyq júıeni sıfrlandyrý
Kólik jáne logıstıka salasyn sıfrlandyrý Qazaqstan úshin kólik aǵyndaryn tıimdi basqarýǵa, tranzıttik operasıalardy baqylaýǵa jáne basqarýdy jeńildetýge múmkindik beredi. Naqty ýaqyt rejıminde júk aǵyndaryn basqarý platformalaryn engizý jáne tranzıttik operasıalardy baqylaıtyn biryńǵaı sıfrlyq derekter bazasyn qurý josparlanýda.
Naqty qadamdar men jobalar
Infraqurylymǵa ınvestısıalar tartý – iri jobalardy qarjylandyrý úshin halyqaralyq ınvestorlardy tartý jáne salyqtyq jeńildikter men memlekettik-jekemenshik áriptestik arqyly qolaıly ınvestısıalyq ahýal qalyptastyrý kózdelýde.
Negizgi kólik jobalaryn damytý – «Moıynty – Qyzyljar», «Altynkól – Jetigen» sıaqty mańyzdy temirjol marshrýttarynyń qurylysy men jańǵyrtylýy aıaqtalady. Sonymen qatar, Aqtaý men Quryq porttaryn damytý arqyly Kaspıı teńizindegi júk aınalymyn arttyrý josparlanǵan.
Kadrlardy oqytý – halyqaralyq standarttarǵa sáıkes kólik logıstıkasy salasynda mamandardy daıarlaý jáne ınovasıalardy engizý úshin ǵylymı ortalyqtar qurý kózdelýde.
Shekaradaǵy kedergilerdi azaıtý – kedendik resimdeý rásimderin ońaılatý jáne tranzıttik dálizderde halyqaralyq tasymaldarǵa biryńǵaı tarıfter men erejeler engizý sharalary iske asyrylatyn bolady.
Sonymen qatar, kólik jáne ilespe ınfraqurylymǵa ınvestısıalar aǵyny men eksporttyń ósýi kútilýde. Bul óz kezeginde Qazaqstannyń óńirlik damýyna jáne ekonomıkalyq órkendeýine oń yqpal etedi.
– Prezıdent Úkimetke temir jol tasymalyn sıfrlandyrý jobalaryn aıaqtaý týraly tapsyrma berdi. Qazirgi tańda logıstıka salasynda sıfrlandyrý qalaı júzege asyrylyp jatyr? Bul ózgerister kólik júıesiniń tıimdiligine, júk tasymalynyń jyldamdyǵy men qaýipsizdigine qalaı áser etedi?
–Qazaqstanda temir jol tasymalyn sıfrlandyrý- bul eldiń kólik-logıstıkalyq júıesin jańǵyrtýdyń negizgi qadamy, onyń halyqaralyq tranzıttik dálizderde básekege qabilettiligin arttyrýǵa múmkindik beredi. Eń aldymen, avtojol jáne temirjol salalaryndaǵy ınfraqurylymdyq shekteýlerdi alyp tastaýǵa nazar aýdarý qajet. Atap aıtqanda, Dostyq jáne Altynkól shekaralyq stansıalarynda poıyzdardyń "ótpeli" qozǵalysyn qamtamasyz etý úshin birqatar qurylymdyq is-sharalar júrgizý qajet.
Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda sıfrlandyrý baǵytynda mańyzdy qadamdar jasalǵan. Júkterdi resimdeýdi jeńildetetin elektrondyq tasymaldaý qujattary (EQJ) júıesi engizilip, poıyzdardyń qozǵalysyn josparlaý men júk aǵyndaryn basqarý prosesteri avtomattandyrylǵan. Sonymen qatar, naqty ýaqyttaǵy jyljymaly quramdy baqylaý úshin GPS/GLONASS tehnologıalary engizildi. Elektrondyq kedendik rásimder ishinara engizilip, Qazaqstan arqyly tranzıtti ońaılatý úshin sıfrlyq júıeler damytylýda.Biraq sıfrlandyrý prosesinde keıbir qıyndyqtar da bar. Birinshiden, sandyq júıelerdiń fragmenttiligi baıqalady, ıaǵnı ártúrli platformalar arasynda jetkiliksiz ıntegrasıa bar. Ekinshiden, marshrýttardy boljaý jáne ońtaılandyrý úshin jasandy ıntellekt pen derekterdi taldaýdy qoldaný deńgeıi áli tómen. Úshinshiden, shaǵyn jáne orta bıznestiń sıfrlyq sheshimderge qoljetimdiligi joǵary shyǵyndarmen shektelgen.
Qazaqstannyń kólik júıesiniń tıimdiligin arttyrý úshin barlyq prosestiń qatysýshylaryn (júk jóneltýshilerdi, logıstıkalyq kompanıalardy, keden qyzmetterin) biriktiretin biryńǵaı platformany ázirleý qajet. Sonymen qatar, kórshi eldermen sıfrlyq júıelerdi biriktirý, júkterdiń úzdiksiz tranzıtin qamtamasyz etý úshin mańyzdy qadam bolady.
Jasandy ıntellekt arqyly tasymaldaýǵa suranysty boljaý, marshrýttardy ońtaılandyrý jáne resýrstardy tıimdi basqarý jospardabar. Infraqurylymdaǵy keptelister men kedergilerdi boldyrmaý úshin úlken derekter analıtıkasyn paıdalaný qajettiligi artyp keledi.
Temirjol termınaldarynda júkterdi basqarýdyń avtomatty júıelerin engizý, sondaı-aq júkterdi túgendeý jáne olardyń jaǵdaıyn baqylaý úshin drondar men robottyq júıelerdi paıdalaný josparlanǵan.
Tolyq elektrondyq kedendik operasıalarǵa kóshý, tranzıttik qujattardy sandyq júıeler arqyly rásimdeýdi jeńildetý mańyzdy baǵyt bolyp tabylady.
Logıstıka salasynda sıfrlyq sheshimder ázirleý úshin klasterler quryp, jańa tehnologıalardy damytý úshin startaptar men halyqaralyq seriktesterdi tartý qajet.
Marshrýttardy ońtaılandyrý jáne toqtap qalýdy azaıtý júkterdi tasymaldaý ýaqytyn qysqartady, bul eldiń tranzıttik áleýetin kóteredi.
Avtomattandyrý operasıalyq shyǵyndardy azaıtady, bul kólik qyzmetteriniń baǵasyn tómendetip, olardyń básekege qabilettiligin arttyrady.
Sıfrlandyrý prosesterdi baqylaýdyń joǵary deńgeıin qamtamasyz etedi, bul tutynýshylardyń senimin jáne kólik operasıalarynyń tıimdiligin joǵarylady.
Sıfrlyq júıelerdiń ıntegrasıasy jáne jeńildetilgen rásimder júkterdiń el arqyly ótý ýaqytyn qysqartady.
Sıfrlyq ınfraqurylymnyń damýy jańa seriktester men ınvestorlardy tartýǵa múmkindik beredi, bul el ekonomıkasynyń ósýine oń áser etedi.
– Qazaqstan úshin avtokólik tasymalyn damytý jáne «jasyl dálizdiń» tıimdi qyzmetin qamtamasyz etý ózekti másele. Bul baǵytta qandaı jańa tehnologıalar men sheshimderdi engizý qajet? Kólik aǵynyn tıimdi basqarý úshin qandaı ınovasıalyq ádister men sıfrlyq quraldar qoldanylýy múmkin?
–Qazaqstannyń jahandyq saýda joldaryndaǵy strategıalyq ornalasýy avtomobıl tasymaldaryn damytý men tranzıttik júıeniń tıimdi jumys isteýine erekshe mán beredi. Osy maqsatta jańa tehnologıalar men ınovasıalyq sheshimderdi engizý kólik aǵynyn basqarýdy jaqsartýǵa, logıstıkadaǵy básekege qabilettilikti arttyrýǵa jáne halyqaralyq saýdadaǵy rólin nyǵaıtýǵa múmkindik beredi.
"Jasyl dálizdiń" sıfrlandyrylýy
"Jasyl dáliz" sheńberinde júkterdiń jedeldetilgen qozǵalysyn qamtamasyz etý úshin sıfrlyq júıelerdiń engizilýi mańyzdy. Júk tasymaldaýshylardy, keden qyzmetterin jáne baqylaý organdaryn biriktiretin biryńǵaı elektrondyq platforma qurý kózdelip otyr. Bul júıe shekaradaǵy kidiristerdi azaıtý úshin elektrondyq júkqujattardy, sertıfıkattar men deklarasıalardy engizýge múmkindik beredi. Sondaı-aq, blokcheın tehnologıasy derekterdi qorǵaý jáne logıstıkalyq tizbektegi tranzaksıalardy avtomattandyrýǵa septigin tıgizedi.
Intellektýaldy kólik júıeleri (ITS) jáne ınovasıalar
Intellektýaldy kólik júıeleriniń kómegimen júkterdiń kúıin baqylaý, kólik quraldarynyń qozǵalysyn qadaǵalaý, avtomattandyrylǵan ótkizý pýnktterinde tekserýdi azaıtý múmkin bolady. Aqyldy sensorlar, RFID tegteri, jáne úlken derekterdi taldaý arqyly kólik aǵyndary tıimdi baqylanyp, marshrýttar ońtaılandyrylmaq. Bul sharalar keptelisti boldyrmaýǵa jáne tasymaldaýdy jyldamdatýǵa múmkindik beredi.
Ekologıalyq taza kólik jáne jańa tehnologıalar
Qazaqstanda ekologıalyq taza kólikterdi qoldanýǵa yntalandyrý sharalary da qolǵa alynǵan. Elektr júk kólikteri men sýtegi otynymen júretin kólikterdiń ınfraqurylymyn damytý maqsatynda zarádtaý stansıalary men janarmaı quıý beketteri salynady. Bul sharalar kólik salasynyń ekologıalyq áserin azaıtýǵa jáne eldiń turaqty damý strategıasyna sáıkes keledi.
Kólik aǵynyn basqarýdy ońtaılandyrý
Jasandy ıntellekt tehnologıalary keptelisterdi boljaý, aýa-raıyn jáne jol jaǵdaıyn eskere otyryp, júk tasymaldaý marshrýttaryn tıimdi ońtaılandyrady. Avtonomdy kólik quraldaryn engizý arqyly tasymaldaý shyǵyndaryn azaıtý jáne qaýipsizdikti arttyrý kózdelýde. Sonymen qatar, "aqyldy joldar" júıesin engizý arqyly jol jaǵdaıy men meteorologıalyq jaǵdaılar únemi baqylaýda bolady, sol arqyly kólik aǵynyn tıimdi basqarýǵa bolady.
Tıimdilikti arttyrý sharalary
Qazaqstannyń kólik ınfraqurylymyn damytý arqyly tranzıttik tasymaldaý tıimdiligin arttyrý josparlanýda. Mysaly, "Batys Eýropa – Batys Qytaı" jolyn qaıta qurý, júk tasymaldaýshylar úshin demalys aımaqtaryn qurý, sondaı-aq kólik standarttaryn halyqaralyq normalarmen úılestirý is-sharalary júzege asyrylady. Kedendik rásimderdi ońtaılandyrý jáne "jasyl dáliz" sheńberinde tekserýler sanyn azaıtý arqyly ákimshilik rásimderdi jeńildetý josparlanyp otyr.
Ekologıalyq taza tasymaldaýdy yntalandyrý
Ekologıalyq taza kólik quraldaryn satyp alý úshin sýbsıdıalar men salyq jeńildikterin engizý arqyly ekologıalyq taza kólikterdi paıdalaný artady. Bul sharalar qorshaǵan ortaǵa teris áserdi azaıtyp, elimizdiń ekologıalyq turaqtylyǵyn qamtamasyz etedi.
– Prezıdent zamanaýı tehnologıalardy engizbeı, logıstıka júıesin tıimdi damytý múmkin emes ekenin atap ótti. Álemdik tájirıbege súıene otyryp, Qazaqstanda logıstıka salasynda qandaı jańa tehnologıalardy engizý mańyzdy dep oılaısyz? Bul ózgerister salanyń tıimdiligine qalaı áser etedi jáne qaı baǵyttarǵa basymdyq berý kerek?
–Qazaqstannyń qolaıly geografıalyq ornalasýy ony Qytaı, Eýropa, TMD elderi men Taıaý Shyǵys arasyndaǵy tranzıttik e-commerce habyna aınaldyrýǵa múmkindik beredi. Bul jergilikti ınternet-dúkenderdiń kóbeıýine, avtomattandyrý men robottandyrý tehnologıalary arqyly saqtaý oryndarynyń keńeıýine yqpal etedi. Ýaqyt óte kele áýe jáne temirjol tasymalyna suranys artatyndyqtan, halyqaralyq seriktesterge básekelestik tarıfter men jyldam júkterdi óńdeýdi usyný mańyzdy bolady. Logıstıkany tıimdi damytý úshin Qazaqstan álemdik tájirıbege súıenip, jańa tehnologıalardy engizýi kerek. Bul úshin birneshe negizgi baǵyttardy atap ótýge bolady. Joǵaryda logıstıkany sıfrlandyrý týraly aıtyp óttim. Jasandy ıntellekt tehnologıalary marshrýttardy ońtaılandyrýǵa, suranysty boljaýǵa jáne táýekelderdi basqarýǵa múmkindik beredi. Úlken derekterdi taldaý arqyly logıstıkalyq júıeniń tıimdiligin arttyrýǵa bolady. Sonymen qatar, aqyldy joldar men baǵdarshamdar jol qozǵalysyn basqarýǵa, al avtomattandyrylǵan tólem júıeleri joldaǵy kidiristerdi azaıtady. «Aqyldy dálizder» júkterdiń qaýipsiz ári tıimdi tasymaldanýyn qamtamasyz etedi. Al, qoıma robotızasıasy taýarlardy tasymaldaýdy jyldamdatady. Pılotsyz kólik quraldary men drondardy synaý arqyly tasymaldaý prosesi avtomattandyrylyp, tıimdiligi artady. Budan ózge júkterdi baqylaý úshin IoT sensorlaryn paıdalaný naqty ýaqyttaǵy aqparatty alý múmkindigin beredi. Kóliktiń jaǵdaıyn baqylaý arqyly tehnıkalyq qyzmet kórsetýdi josparlaýǵa bolady. Sondaı-aq ekologıalyq taza kólik túrlerin engizý, energıa únemdeıtin sheshimder men jańartylatyn energıa kózderin paıdalaný kómirtegi izin azaıtýǵa kómektesedi. Qazaqstan halyqaralyq logıstıkalyq platformalarmen ıntegrasıalanyp, álemdik júıelermen birigýi tıis. Bul tranzıttik áleýetti arttyrady. Ártúrli kólik túrleri arasynda tıimdi tasymaldaýdy uıymdastyrý úshin biryńǵaı sıfrlyq ekojúıe qurý qajet. Bul mýltımodaldy túıinderde tasymaldaý prosesin ońtaılandyrady.
– Jahandyq elektrondy saýda-sattyqtyń qarqyndy ósýi Qazaqstannyń logıstıka salasy úshin qandaı jańa múmkindikter usynady? Bul múmkindikterdi tıimdi paıdalaný úshin qandaı ınfraqurylymdyq jáne tehnologıalyq jobalardy júzege asyrý qajet dep esepteısiz?
–Jahandyq elektrondyq saýdanyń (e-commerce) jyldam ósýi Qazaqstan úshin jańa logıstıkalyq múmkindikter men perspektıvalar ashady.
E-commerce damýy taýarlar men qyzmetterdiń kóbirek kólemin tasymaldaýdy talap etedi, bul Qazaqstandaǵy júk tasymaldaý kólemin arttyrady.
Qazaqstannyń geografıalyq ornalasýy ony Eýropa men Azıa arasyndaǵy mańyzdy kólik dálizine aınaldyrady, bul eldiń halyqaralyq tasymalǵa tıimdi qatysýyna jol ashady.
Elektrondyq saýda salasynyń damýy jańa jumys oryndaryn ashyp, ásirese kólik jáne qoıma salalarynda, sondaı-aq IT sektorynda kadrlarǵa suranys týdyrady.
Qazaqstan iri e-commerce oıynshylary úshin zamanaýı fýlfılment-ortalyqtaryn qurý arqyly mańyzdy logıstıkalyq habqa aınala alady.
E-commerce ósýi aımaqtardaǵy kólik jáne qoıma ınfraqurylymyn damytýǵa yqpal etedi, bul jergilikti turǵyndardyń taýarlar men qyzmetterge qoljetimdiligin jaqsartady.
Suhbattasqan Janna Jomart
