– Kópshilik qyzdardyń zorlyq-zombylyqqa tap kelýine qandaı sebepter bolýy múmkin dep oılaısyz?
«Saqtansań — saqtaımyn» degen. Eń aldymen, qyzdar ózderin saqtaý kerek, tańǵa deıin túngi klýbta qydyrý, ishimdikke áýestený – zorlyq-zombylyqqa aparatyn birden-bir faktor. Bul faktordyń ar jaǵy tárbıe máselesine kep tireledi. Ekinshi bir sebebi – jigitterdiń nápsiqumarlyǵy… Úshinshi sebep – qyzdarǵa zorlyq jasaıtyn erkekterdiń psıhıkasynyń aýytqýy. Tórtinshiden – zorlyq jasaıtyndar úshin zańnyń solqyldaqtyǵy. Zań qatal bolsa, tipti, ólim jazasyna deıin jetkizetin zań bolsa, onda «kúshtiler» názik jynystylarǵa zorlyq jasamas buryn, oılanar ma edi…
– Nege qazaq áıeli kúıeýiniń urǵanyna kóndigip ketken?
Bir-eki shapalaqqa kónýge bolady. Keıde sol shapalaqty ózderi tilep alatyn áıelder bar. Al endi ómir boıy kúıeýiniń taıaǵy men tepkisiniń astynda ómir súrip júre beretin áıelder – beısharalar. Jalpy, qazaq áıeliniń bolmysy o bastan kónbis, jýas, momyn bolǵan ǵoı. Biraq, «áıelim kónbis beıshara» dep ata-babalarymyz apalarymyzdy tepkileı bermegen shyǵar?.. Erkektiń erkektik minezine baılanysty dep oılaımyn. Keıbir ezder úshin áıelderin sabaý – maqtanysh.
Al naǵyz erkekter áıelge qol kóterýdi namys sanaıdy. Qazirgi zamannyń áıelderi ondaıǵa kónbeıdi de. Aldyńǵy býyn apalarymyz, tipti, bizdiń býyn kúıeýleriniń taıaǵyna kóner, bir urpaq almasqan soń, bul da qalady dep oılaımyn. Óıtkeni ýaqyt basqa, zaman basqa, «zamanyna qaraı — adamy» demekshi, urpaq basqa… keler zamannyń áıelderi kúıeýleriniń tepkisi túgil, shapalaǵyna kónbeıtin bolady…
– Jáne bizdegi bir jaıt, jalǵyzbasty analardyń burynǵy kúıeýine salyq salmaýy. Bul erkekterdi esirtip jibermeı me?
Árıne, áıel balany kúlge aýnap tappaıdy, ár balanyń ákesi bar. Bala – ekeýge ortaq bolǵandyqtan, onyń ystyq-sýyǵyn ekeýi birge kóterýge mindetti. Zań da, moral da osy mindetti eki adamǵa birdeı júkteıdi. Balany týdyrý bar da, ony baǵyp-qaǵyp, ósirý bar, durys tárbıe berip, qoǵamnyń sanaly, paıdaly múshesi etip shyǵarý bar.
Bul ońaı emes. Ne sebepti ómirden óz ornyn tappaı, basyn taýǵa da, tasqa da soǵyp júrgen jastar kóp? Onyń basty sebebi – áý basta otbasylyq jylylyq, otbasylyq tárbıe almaǵandyqtan, ata-ananyń meıiri men tárbıesin teń kórmegendikten jastar adasady dep oılaımyn. Qazirgi zamanda jalǵyzbasty turmaq, bir shańyraqta tatý-tátti turyp jatqan keı ata-ananyń balaǵa qaraýǵa ýaqyty joq. Árqaısysy óz betterinshe ómir súredi. Jaqsy men jaman olardan da – tolyq otbasynan da shyǵady…
Adam óz sezinip, ózi túsinbese, onda «surap» alǵan mahabbat, «jalynyp» alǵan meıirim, «tartyp» alǵan aqsha – balaǵa qut bolmaıdy. Men de eki balamdy jalǵyz ósirdim. Men de siz aıtyp otyrǵan «salyqty» — alımentti kúıeýimnen talap etken joqpyn. Ol úshin «esirip» ketse – óz sanasyzdyǵy. Obaly ne kerek, múmkindigine qaraı balalaryna qoldaý kórsetýge tyrysty dep oılaımyn. Meniń odan alıment talap etýime bolar edi – namystandym, «odan bir tıyn da suramaımyn» degen qaǵıdany ustandym.
Kómektesýim kerek degen jaýapkershilikti ózi sezinip, ózi balalarynyń bir «jyrtyǵyn» jamap jatsa – ózi bilsin, ol da óz abyroıy – balasynyń aldynda júzi jarqyn bolady. Kómektespese – taǵy ózi bilsin degen oı boldy. Jaqsylyq ta, jamandyq ta adamnyń aldynan shyǵady, adam jaqsylyq istese de – ózi úshin, jamandyq istese de – óz úshin isteıdi.
Meniń kózim jetken nárse, ajyrasyp ketse de, bala-shaǵasyna meıirim bere alatyn erkektiń joly ashyla túsedi eken, al bala-shaǵasynan meıirimin aıaǵan ákeniń isi de berekesiz bolady, Alla taǵala retin ózi solaı keltiredi ǵoı… Osy fılosofıaǵa kózim jetkende, tańǵaldym…
Derekkóz: ikerim.kz
