Qolymyzda – «Shosa» JSHS shyǵarǵan jıhaz tireý ónimi. Bir qaraǵanda, qarapaıym kóringen osy buıym Qazaqstan asyp, Reseıdiń kóptegen qalasyna taraıdy. Áýelde buǵan senbegenimiz ras. Bara kórmekke bekindik. Qala syrtyna jaqyn óndiris alańynda ornalasqan seh jumysymen tanysqanymyzda, alǵashqy kúmándi oıdan aryldyq.
Joba úsh jigittiń jetekshiligimen bastalǵan. Olar – Almat Shaımanov, Sáken Aıqumbaev, Saıan Sádýaqasov. Kásipker jigitter bıznes bastaý, ony iske qosý, sonyń ishinde óz elimizden shyqpaıtyn taýardy oılastyrǵanda, aldymen osy ónim oıǵa oralǵan. Nátıjesi jaman emes.
Arnaıy bıznes-jospar daıyndap, memlekettik baǵdarlama arqyly 150 mln teńge nesıe alypty. «Damý» kásipkerlikti damytý qory arqyly 6 paıyz jeńildikpen berilgen mundaı qarjyǵa Qytaı elinen úsh túrli zamanaýı stanok aldyrǵan.
Sonymen qatar ol jaqtan arnaıy mamandar kelip, jańa tehnologıamen avtomattandyrylǵan qurylǵyny oqytý hám ıgerý kýrstaryn da úıretken.
Bizge sehtyń ishki jumysyn Saıan tanystyryp júrdi. Aıtýynsha, ıdeıa 2022 jyly paıda bolǵan. Bastaýdyń sáti byltyr túsipti.
– Bul – korpýstyq jıhazdyń tireýi, ıaǵnı qazaqshalap aıtsaq, «aıaǵy», – dedi qolyndaǵy plasık ónimdi kórsetken Sáken. – Qurastyrmaly zat. Ár úıdiń ashanasynda nemese ózge bólmede turatyn shkaftardyń astyna ornatylady. Edenniń tegistigine qaraı tireýdi arnaıy kiltpen rettep, osy arqyly jıhazdy qalypty ári túzý turǵyzýǵa bolady.
Buryn bul ónim Germanıa, Polsha, Italıa sıaqty syrt memleketterden Reseı arqyly keldi. Ózimizde buryn-sońdy shyqpaǵan. Qazir ózińizge belgili, saıası jaǵdaılarǵa baılanysty kórshimizge sanksıa salyndy. Sondyqtan elimizdiń barlyq óńiri bizge tapsyrys beredi. Reseıdiń 7-8 qalasyna, ıaǵnı Ekaterınbýrg, Omby, Túmen, Novosibir, Máskeý qalalaryna jol shyǵynyn ózimiz kótere otyryp jiberemiz. Ónimniń sapasy nemister daıyndaǵan dál osyndaı jıhaz «aıaǵynyń» sapasymen birdeı, – deıdi.
Onyń aıtýynsha, jıhaz astyna bekitiletin osy tireýdiń salmaq kóterý múmkindigi de arnaıy tekseristen ótedi. Mysaly, shetelden keletin osy zat 300 kelige deıin salmaqty kóterse, otandyq ónim 500 kelige deıingi (shkaf pen onyń ishindegi zatty qosa eseptegende) salmaqqa tótep beredi. Sondaı-aq baǵada da úlken aıyrmashylyq bar. Buryn elden shyqpaıtyn bul tireýishterdiń árbir danasy 250-300 teńgeden satylsa, munda bar-joǵy 100 teńge ǵana.
Qazir sehta 10 adam jumys isteıdi. Bir kúnde jeti-jeti jarym myń dana jıhaz «aıaǵyn» shyǵaratyn sehtyń bir aılyq múmkindigi budan da kóp. Mysaly, keıingi ýaqytta orta eseppen aı saıyn 60-70 myń jıhazdyń tireýish-aıaǵy kóterme baǵamen satylǵan.
– Bul – jıhazdyń bir bólshegi. Al jıhaz túzý ári ornyqty turý úshin astyndaǵy tireýishtiń mańyzy erekshe. Ádepkide tapsyrys berýshiler otandyq ónimge senimsizdikpen qaraǵany ras. Qazir ondaı kúdik joq. Shyny kerek, ashana men bólme jıhazdaryn tapsyryspen isteıtin jekelegen shaǵyn nemese orta deńgeıdegi barlyq seh bizdiń tireýishti paıdalanady. Al jıhaz fabrıkalary men ony satýmen aınalysatyn kompanıalar odan da kóp tapsyrys berip jatady. Durysy, úlken kompanıalar birden kóterme baǵamen alyp, esik-tereze men shkaftarǵa qajetti qosymsha (tutqa, topsa degen sekildi) buıymdardy satatyn shaǵyn dúkenderge óz baǵasymen taratyp otyrady, – deıdi Saıan.
Óndiris ornyna keletin shıkizat ta elimizde shyǵady. Úsh jyl buryn Atyraý qalasynda ashylǵan, munaı qaldyqtaryn qaıta óńdep, plasık buıymdarǵa qajetti jıyrmadan astam qajetti zatty shyǵaratyn «KPI» kompanıasymen kelisimshartqa otyrǵan seh ıeleri qaldyqsyz bıznesti iske asyryp otyr. Mysaly, munaı ónimderinen qalǵan shıkizatqaldyqtan (polıpropılen dep atalady) jıhaz bólshegin shyǵaryp, odan aýysqan qaldyqty qaıta óńdep, arnaıy polıetılen qaptama daıyndaıtyn óndiriske satady.
Bir jaqsysy, atalǵan sehqa Astana qalasyndaǵy kásiptik-tehnıkalyq kolej stýdentteri jıi kelip turady. Tipti arnaıy oqý-tájirıbeden ótkenderi de bar. Al bul jobanyń tehnıkalyq mamandyqqa qyzyqqan jastardyń keleshek bıznes bastaýyna shabyt beretini anyq. Kásipker Saıan ózinen keıingi býynnyń qol qýsyryp bos júrýine alańdaýshylyqpen qaraıdy. Qandaı da bir memlekettik organdar tarapynan qoldaý bolsa, kásipti keıingi jastarǵa úıretýge de ýaqyt bóler edik deıdi. Aıtpaqshy, seriktestik jaqynda taǵy birneshe jobany iske asyrmaqshy. Biraq basty kedergi – qarjylyq qolbaılaý.
– Árıne, memleket tarapynan qoldaý joq emes. Áńgimemniń basynda aıtqandaı, biz úsh jigit bolyp bastaǵan jumysymyz aqyryndap dóńgelenip keledi. Úsheýmizdiń ózimiz bólip alǵan fýnksıamyz bar. Mysaly, men seh jumysymen, ónim daıyndaýmen aınalyssam, Sáken óńirler men Reseıge ónimdi satý jumystaryna jaýap beredi. Al Almat sehtyń jarnamasyn júrgizip, ónimge tapsyrysty kóbeıtý úshin jumys júrgizedi. Aıta keteıin, biz búginde ınvestor izdep jatyrmyz. Óıtkeni sehty úlkeıtip, odan ary damytý jospary aldymyzda tur. Usynǵan jobalarǵa qyzyǵýshylyq tanytar ınvestor bolsa, Qazaqstanda kóp tabyla bermeıtin ónimderdi birlese shyǵarýǵa ázirmiz. Otandyq kásipke udaıy kómek berilse, syrtqy ımportqa táýeldi bolmaı, ishki qajettiliktiń barlyǵyn ózimizden shyǵaryp, bızneske basymdyq beretin jigitter bizde kóp-aq, – deıdi kásipker.
Rasymen, is kózin tapsań, qazir ózińe de, elge de jumys taýyp berip, jaǵdaı jasaýǵa ábden bolady. Al taýar sapasyna basa mán beretin sehtyń ónimi elge eleýsizdeý kórinse de óńir ekonomıkasyna serpin berip, ótimdiligi jaǵynan da aldyńǵy orynnan kórinip otyrǵany ras. Bas qalanyń ózinen shyǵyp jatqan óndiris ornynyń aımaq qazynasyn arttyrýdaǵy alar orny erekshe dep bilemiz.
