Kópbalaly ana jylyjaı bıznesine den qoıdy
Sarqan aýdanynyń Birlik aýdanynda boı kótergen jylyjaı jyl on eki aı jumys istep, aýdan turǵyndaryn qyzanaq pen qıarmen qamtamasyz etýdi kózdep otyr.
– Jylyjaı salý isi kópten beri oıymda júrgen edi. Oıǵa alǵan isti júzege asyrý úshin qarjy men kúsh kerek ekeni belgili. Búgin sol arman-maqsatyma qol jetkizip otyrmyn. Jylyjaıdyń qurylysyn qysta bastaǵan bolatynbyz. Birinshi kezekte nysandy jylytý júıesin ornattyq. Kókónisti tamshylatyp sýarý júıesimen sýaratyn bolamyz. Óıtkeni bul júıe sýdy tıimdi paıdalanýǵa múmkindik beredi. Qazirgi tańda tez arada pisip jetiletin kókónistiń sorttaryn egip, kútip-baptap jatqan jaıymyz bar. Alǵashqy ónimdi sáýir aıynyń aıaǵynda jınap, saýdaǵa shyǵarmaqpyz, – deıdi sharýa.
Dildana Bókeıdiń áńgimesin tyńdaǵanymyzda, onyń jylyjaı bıznesine úlken daıyndyqpen kelgenin bildik. Ol «Damý» qory uıymdastyrǵan «Bastaý» jobasyna qatysyp, jylyjaı bıznesin júrgizý isin jan-jaqty zerttegen. Budan basqa óndirgen ónimin saýdalaýdyń marketıńtik joldary boıynsha da biliktiligin jetildirgenin alǵa tartty.
– Bizdiń otbasymyz úlken. Búginde otaǵasy ekeýmiz bes bala tárbıelep otyrmyz. Sol sebepti bizder otbasylyq bıznestiń negizin qalap, ony jetildirýdi kópten beri armandadyq. Ótken jyly jazda «Bastaý» bıznes-jobasyn aıaqtaǵannan keıin «Aýyl sharýashylyǵyn qoldaý qorynan» 2,9 mln teńge shamasynda jeńildetilgen mólshermen nesıe alyp, iske kirisken bolatynbyz. Qazirgi tańda oıǵa alǵan isterimiz ret-retimen iske asyp keledi, – dep jylyjaı isine bar ynta-yqylasymen kirisken Dildana Bókeı óziniń kásibi jaıynda keńinen áńgimelep berdi.
Termaldi sý kózderiniń múmkindikteri
Almaty oblysy Almaty qalasynyń mańaıynda azyq-túlik beldeýin qurý maqsatynda birneshe jyldan beri eńbek etip kele jatqany belgili. Birneshe mıllıon adamdy sapaly azyq-túlikpen qamtamasyz etýde jer jannaty Jetisýdyń múmkindigi zor. Jylyjaı bıznesin damytýda Almaty oblysynyń ózge oblystarǵa qaraǵanda ózindik ereksheligi bar ekenin aıtpaı ketýge bolmas.
Bizdiń bilýimizshe, Almaty oblysyna qaraıtyn Panfılov, Uıǵyr aýdany aýmaǵynda jer astynan shyǵyp jatqan ystyq sýdyń kózi bar. Bul termaldi sý kózderinen túrli shıpajaılar salyp, óńirde týrızmdi damytýdan bólek, jylyjaı keshenderin órkendetip, kóp shyǵynsyz mol ónim alýǵa kepildik beretini belgili.
Almaty oblysy ákimdigine qarasty Aýyl sharýashylyǵy basqarmasy bul baǵytqa da basa kóńil bólip, birqatar mańyzdy jobalardy qolǵa alyp, iske kirisip ketkeninen habardarmyz.
Jer astynan tolassyz shyǵyp jatqan ystyq mıneraldy sýlar jylyjaıǵa qajetti mıkroklımat qalyptastyryp, sharýalardyń mol ónim alýyna kepildik beredi.
Aıtalyq, tehnolog mamandyǵyn jetik meńgergen Artem Dydyko qazirgi tańda termaldi sý kózderin paıdalanyp, jylyjaı keshenderin salyp, halyqty sapaly kókónispen qamtamasyz etip otyr.
Ol zamanaýı jylyjaı keshenin salý barysynda Ýkraınadan arnaıy mamandardy tartyp, olardyń is-tájirıbesimen bólisken. Qazirgi tańda jylyjaı bıznesine den qoǵan kásipker aptasyna 20 tonna kókónis jınaıtyn deńgeıge jetken.
– Jylyjaı bıznesinde qoldanǵan tehnologıamyz búginde óziniń nátıjesin berip otyr. Bizdiń jylyjaı kesheniniń basqalarǵa qaraǵanda aıyrmashylyǵy bizder kókónisterdi arnaıy jasandy sýbstratta (jasandy topyraq) ósirip, ósimdikterge qajetti mıkroelementterdi sýǵa aralastyryp beremiz. Bizder ádette, ósimdikterge qanshalyqty mıkroelementter qajet ekenin esepke alyp, sol mólsherden aspaımyz. Mıkroelementterdiń ishinde eshqandaı nıtrattar joq.
Biz jylyjaıda kókónisti jasandy jolmen ósirgenimiz bolmasa, ónimderdi ekologıalyq taza ónim dep ataýǵa bolady. Jylyjaı keshenimiz barlyq halyqaralyq standarttardyń talabyna jaýap beredi. Jer astynan shyǵyp jatqan 65 gradýstyq ystyq sý kózderi jyl boıy jylyjaı ishinde ósimdikterge qajetti mıkroklımatty saqtaýǵa múmkindik berip otyr. Kerek deseńiz, bizder kómir, gaz jaǵyp, qorshaǵan ortany lastamaımyz.
Aýdandaǵy jylyjaı bıznesiniń damý qarqyny jaıynda Uıǵyr aýdany ákiminiń orynbasary Quralbek Bekmuhanbetov te oıyn ortaǵa saldy. Ol aýdandaǵy termaldi sý kózderin paıdalanyp jumys isteıtin jylyjaılardyń jalpy aýmaǵy 10 gektardan asqanyn alǵa tartty.
Bıyl aýdanda 6 gektar jerge jerasty ystyq sýymen jumys isteıtin jylyjaı keshenderin salmaqshy eken. Termaldi sý kózderin paıdalanyp, jylyjaı salýǵa birqatar ınvestorlar qyzyǵyp otyrǵanyn da bildik. Qazirgi tańda Uıǵyr aýdany aýmaǵyndaǵy jylyjaı keshenderinde óndirilgen ónimder negizinen, Almaty qalasyna, keıde elimizdiń ózge oblystaryna da jóneltiledi eken.
«Green Land Alatau» – Jetisýdyń maqtanyshy
«Green Land Alatau» jylyjaı kesheni Almaty oblysyn bylaı qoıǵanda, elimizdegi eń iri jylyjaı kesheni ekeni belgili. Jaqyn bolashaqta İle aýdanyndaǵy bul jylyjaıdyń aýmaǵyn 60 gektarǵa deıin ulǵaıtý josparda bar. Óndiristik jylyjaıdy salýǵa 75 mlrd teńge ınvestısıa qarastyrylǵan. Aýqymdy joba óz máresine 2022 jyly jetetin bolady.
Jobanyń birinshi kezeńinde 20 gektar jerge óndiristik qýaty jylyna 15 myń tonna qyzanaq óndiretin óndiristik jylyjaı salynyp, 260 jumys orny ashylǵan bolatyn. Jylyjaıdyń birinshi kezeńi qurylysynyń quny 25 mlrd teńgeni qurady.
Jobanyń ekinshi kezeńi 2018 jyly iske qosyldy. Jylyjaı aýmaǵynda tabıǵı gaz júrgizgennen keıin jylyjaı kesheniniń aýmaǵy taǵy da 15 gektar jerge keńeıdi. «Green Land Alatau» seriktestigi ótken jyly myńdaǵan tonna qyzanaq pen qıardy elimiz ben Reseı naryǵyna eksporttaǵanyn maqtanyshpen aıtýǵa bolady.
Sońǵy ýaqyttary Almaty oblysynyń aýmaǵyn gazdandyrý isi qolǵa alynǵaly beri jylyjaı bıznesi de damyp kele jatqanyn atap aıtýǵa bolady. Jalpy, oblys aýmaǵynda jańa kólik dálizderiniń salynyp, gazdandyrý jumystary qarqyndy túrde iske asa bastaǵaly beri aýdandarda jylyjaı salý isi damyp, jańa kezeńge aıaq basqanyna kýá bolyp otyrmyz.
Nurlan ÁÝBÁKİR
