Qazaqstanda bilim men ǵylymdy damytýdyń 2020-2025 jyldarǵa arnalǵan jańa memlekettik baǵdarlamasy jumys isteı bastady. Bul barlyq saladaǵy progreske tikeleı baılanysy bar eń mańyzdy qujat. Barlyq salanyń ishinde ındýstrıalandyrý da, aýyl sharýashylyǵy da, áleýmettik damý da bar. Bul bizdiń bolashaǵymyz. Al onyń jarqyn bolýy úshin ótkenge muqıat taldaý qajet.
"Halyq komýnıseri" fraksıasy bilim berý salasynda atqarylǵan jumystardyń oryndalýy ústirt qana taldanǵan dep sanaıdy. 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan buǵan deıingi baǵdarlamanyń oryndalýy 92%-ǵa baǵalandy. Mundaı baǵalaý 12 ındıkatorǵa, 71 kórsetkishke negizdelgen. İs-sharalar sany boıynsha baǵdarlama 100% oryndaldy.
Iá, qaǵaz júzinde bári oryndaldy. Biraq negizgi maqsatqa qol jetkizdik dep aıta alamyz ba? Negizgi maqsat dep otyrǵanymyz mynalar: bilim men ǵylymnyń básekege qabilettiligin arttyrý, turaqty ekonomıkalyq ósý úshin adamı kapıtaldy damytý.
Adamı kapıtaldy damytý, birinshi kezekte, ásirese jas urpaqtyń saýattylyǵyn arttyrý degen sóz. Al qalǵan ındekster men kórsetkishter tek kómekshi qural bolyp qana tabylady.
Bilim berýdi damytýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasy Qazaqstannyń jalpy bilim beretin mektepteri oqýshylarynyń halyqaralyq salystyrmaly zertteýlerdegi nátıjelerin jaqsartýdy maqsat etti. Sonymen, stýdentterdiń oqý jetistikterin baǵalaýdyń halyqaralyq baǵdarlamasynda (PISA) Qazaqstan 40-45 orynda turýy kerek edi. Bul – negizgi kórsetkish. Óıtkeni ol stýdentterdiń matematıkalyq, ǵylymı, oqý saýattylyǵyndaǵy irgeli daıyndyǵyn baǵalaıdy.
Sońynda bári memlekettik baǵdarlamany merziminen buryn toqtatýmen aıaqtaldy. Onyń ornyna 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan jańa baǵdarlama qabyldandy. Atalǵan baǵdarlamada biz tilge tıek etip otyrǵan maqsatty ındıkatorlar alynyp tastaldy.
Sońǵy reıtıńtiń qorytyndylary boıynsha, bizdiń nátıjeler aıtarlyqtaı nasharlady. Qazaqstan matematıka boıynsha 78 eldiń ishinde 54-orynda, al jaratylystaný jáne oqý saýattylyǵy boıynsha 69-shy orynda tur.
Oqýshylardyń aqparattyq jáne kompúterlik saýattylyǵy (ICILS), eresekterdiń saýattylyǵy (PIAAC) boıynsha da sońǵy oryndarda turmyz.
Shyndyǵyna kelsek, adamı kapıtaldy damytýdyń ornyna kerisinshe proses júrip jatyr. Saýattylyq tómendeýde. Aýyldyq jerlerde de, óndiriste de jas mamandardy daıarlaý deńgeıiniń tómendeýi eń ózekti problemaǵa aınaldy.
Adam kapıtalynyń ekonomıkanyń turaqtylyǵyna qosatyn úlesi týraly aıtýdyń qajeti shamaly. 2019 jyly Qazaqstan jahandyq ınovasıalar ındeksinde 2018 jylmen salystyrǵanda 5 pozısıadan aıyrylyp, 79 orynǵa turaqtady.
Tarıhı turǵydan Qazaqstannyń artyqshylyǵy biliktiligi joǵary eńbek resýrstary, halyqtyń jalpy saýattylyǵy boldy. Biz osyny joǵaltyp aldyq.
Osylaısha memleket daryndy jastardyń shet el asýyn ózderi yntalandyryp otyr. Bilim berý júıesindegi degradasıa aýqymyn kórip otyrǵan ata-analar balalaryn shetelge oqýǵa jiberip jatyr.
Biz árbir otbasy úshin mańyzdy qundylyqtardyń biri bolǵan bilim berý júıesin quldyratý arqyly elimizdiń bolashaǵyna balta shaýyp otyrmyz.
Ortasha jalaqy mólsheri boıynsha Qazaqstan álemde 74 orynda tur. Saýattylyq jaǵynan da osyndaı deńgeıde turmyz. Bilim men ǵylymǵa jumsalatyn shyǵyndardyń únemi ósýine qaramastan, biz arzan jáne biliktiligi tómen jumys kúshi basym elge aınalyp baramyz.
Shyndyǵynda, biz úzdik otyzdyqqa kirýdiń ornyna damýshy elderdiń qatarynan tómen qaraı jylystap kelemiz.
Bul dabyl qaǵarlyqtaı tendensıa. Ony tehnıkalyq baǵdarlama ózgerte almaıdy. Sonymen qatar, ol álemdik tájirıbeler men modelderdiń barlyq túrin engizýge talpynys jasaıtyn buǵan deıingi baǵdarlamalardyń jalpy baǵytyn únemi ózgerister engize otyryp, jalǵastyrady.
"Halyq komýnıseri" fraksıasy bilim berýdi damytýǵa arnalǵan eki baǵdarlamanyń negizgi maqsattarynyń oryndalmaǵanyn shynaıy túrde moıyndap, saýattylyqtyń tómendeýi men jalpy bilim sapasynyń nasharlaýyn toqtatatyn daǵdarysqa qarsy sharalardy ázirleýdi bastaý kerek dep esepteıdi.
Depýtattyq saýaldy qarastyryp, Qazaqstan Respýblıkasynyń qoldanystaǵy zańnamalarynda kórsetilgen merzim ishinde qabyldanǵan sharalar týraly jazbasha jaýap berýińizdi suraımyz.
"Halyq komýnıseri" fraksıasynyń depýtattary:
A. Qońyrov, J. Ahmetbekov, G. Baımahanova, V. Kosarev, M. Magerramov, I. Smırnova, T. Syzdyqov.
