Kez kelgen salanyń damýy úshin oǵan qolaıly jaǵdaı týǵyzatyn zańnama qajet. Bıyl elemizdegi ǵylymnyń órisin keńeıtetin sý jańa «Ǵylym jáne tehnologıalyq saıasat týraly» zań qabyldanyp, qoldanysqa endi. Iá, buǵan deıin de ǵylymdy damytýǵa qatysty zańnamalar jańaryp, oǵan tıisti ózgerister men tolyqtyrýlar engizilip kelgenin bidemiz. Biraq zaman bir orynda turmaıdy. Qazir kez kelgen sala kún ótken saıyn ózgerip, jańarýda. Sondyqtan elimizdegi ǵylymdy damytýǵa qatysty jańa zańnyń paıda bolýynan elimiz utpasa, utylmaıtyny anyq.
Endigi kezekte jazda qabyldanǵan «Ǵylym jáne tehnologıalyq saıasat týraly» zań otandyq ǵylymdy qalaı damytady degen suraqtarǵa jaýap izdep kórsek. Mamandardyń sózinshe, jańa zań eldiń ǵylymı áleýeti men tehnologıalyq saıasatyn jan-jaqty damytýǵa baǵyttalǵan.
Onyń negizgi maqsattary Qazaqstannyń básekege qabilettiligin arttyrý úshin ǵylymı jetistikterdi óndiriske engizip, ǵylymǵa qatysty strategıalyq, kásibı jáne áleýmettik máselelerdi sheshýdi kózdeıtinin aıta ketýimiz kerek.
Qazirgi tańda damyǵan elder ǵylym men óndiristi túıistirip úlken ekonomıkalyq jetistikterge jetip otyrǵan jurttyń bári biledi. Táýelsizdik jyldary bizdiń elimizde de ǵylym men óndiristiń arasyn baılanystyrý úshin kóptegen jumystar atqaryldy. Ókinishke oraı, onyń bári nátıjeli boldy dep aıta almaımyz. Ǵalymdardyń ǵylymı-zertteý jumystarynyń bári komersıalanyp, tabys tapqan joq. Shyndyǵyn aıtsaq, bul baǵyttaǵy jumystardy júzege asyratyn ǵalymdar da, kásipkerler de daıyn bolmaı shyqty.
Keńes zamanynda ǵalymdar memlekettiń qarjylandyrýmen ǵylymı-zertteý jumystarymen alańsyz aınalysty. Al onyń nátıjesin óndiriske engizýge memleket jaýapty boldy. Bul iske ǵalymdar basyn aýyrtpady desek te bolady.
Al naryq zamanynda ǵalymdar kóz maıyn taýysyp, zerttegen jumystarynyń komersıalanyp, birinshi kezekte ózine, odan keıin elge paıdasyn tıgizýi kerek ekenin birden túsinip ketpedi. Qazaq ǵalymdarynyń naryqtyń osy basty talabyn túsinýi úshin ondaǵan jyl ótti.
Qazir ǵalymdar ǵylymı-zertteý jumystarynyń nátıjelerin tartpaǵa salyp qoımaı, onyń óndiristi órkendetetin kúshke ıe kenin túsindi. Osy rette elimizde ǵylymı jumystardyń nátıjelerin komersıalaý uǵymynyń keń taraýyna syrt elderde oqyp kelgen qazaq jastary aıryqsha yqpal etkenin aıta ketýimiz kerek. Bıyl qabyldanǵan «Ǵylym jáne tehnologıalyq saıasat týraly» zań aldaǵy ýaqytta elimizde ǵylymdy komersıalaýǵa keńinen jol ashatyny sózsiz.
Osy rette taǵy aıta ketetin másele, qazaq ǵalymdary uzaq jyldar boıy qoldanbaly jáne irgeli ǵylymdar boıynsha ǵylymı-zertteý jumystarymen aınalysyp kelgen-di. İrgeli ǵylymdar boıynsha júrgizilgen zertteýler jalpy ǵylymnyń máselelerin sheshýge baǵattalsa, qoldanbaly ǵylymdar negizinen óndiristi órkendetýge negizdelgen bolatyn. Táýelsizdik jyldary bizder osy eki baǵyttyń qaıysyna basymdyq berý máselesine bas qatyrmadyq.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óziniń Joldaýynda elimizdegi jetekshi ýnıversıtet men Ǵylymı-zertteý ınstıýttardyń bazasynda qoldanbaly ǵylymdy damytyp, ony óndiriske engizýge basymdyq berý týrasynda naqty tapsyrma bergennen keıin ǵana baǵytymyz aıqyndaldy desek bolady. Qazirgi tańda osy baǵyttaǵy jumystar ýnıversıtet qabyrǵalarynda qarqyndy júrip jatyr. Al jańadan qabyldanǵan zań bul baǵyttaǵy jumystardy júıeli túrde júrgizýge jol ashatyny sózsiz.
Sóz sońynda aıtatyn taǵy bir másele jańa zań boıynsha aldaǵy 2025 jyldyń 1 qańtarynan bastap ǵylymı-zertteý, ǵylymı-tehnıkalyq jáne tájirıbelik-konstrýktorlyq jumystarǵa jumsalǵan shyǵyndarǵa salyqtyq jeńildikter men shegerimder engiziletin boldy. Osy rette mundaı jeńildikterdi akkredıttelgen ǵylymı jáne ǵylymı-tehnıkalyq qyzmet sýbektileri paıdalana alatynyn eskertemiz.
Mamandar atalǵan shara kásiporyndardy ǵylymı zertteýler men ázirlemelerge ınvestısıa salýǵa yntalandyra túsetinin alǵa tartýda. Ádette kásiporyndar memleket tarapynan qandaıda bir jeńildikke ıe bolýǵa udaı umtylatyny bárimiz bilemiz. Aldaǵy ýaqytta elimizdegi kásiporyndar ǵylymı mekemelermen birlesip, ǵylymı-zertteý jumystarynyń nátıjelerin óndiriske engizetin bolsa, olar salyqtyq jeńildikke ıe bolady. Keleshekte mundaı stımýldy kásipkerlik orta barynsha paıdalanyp, ǵylymdy komersıalaýǵa óz úlesterin qosatynyna senimdimiz.
