A. Baıtursynuly atyndaǵy til bilimi ınstıtýtynyń basshysy, Ulttyq komısıanyń múshesi Erden Zadauly Qajybek, atalǵan ınstıtýttyń ǵalymdary, oblysymyzdaǵy irgeli oqý orny sanalatyn İ. Jansúgirov atyndaǵy Jetisý memlekettik ýnıversıtetiniń ǵalymdary, jergilikti atqarýshy organdar belsendilik tanytyp, súbeli úles qosýda.
Til saraıynda ótken «Jańa qazaq álipbıin engizýdiń ǵylymı jáne uıymdastyrýshylyq negizderi» atty semınar-keńeste Almaty oblysynyń tilderdi damytý jónindegi basqarmasynyń basshysy Aıdar Bashbaev osylaı dedi.
Óz sózinde basqarma basshysy óńirde qazaq tili álipbıin latyn grafıkasy negizindegi álipbıge kóshirý jónindegi «Jańa álipbı – jańa dáýir bastaýy» atty jumys toby qurylyp, el ishinde aqparattyq-túsindirý jumystaryn júrgizgenin de aıtty. Barlyq aýdan, qalalardyń 70 eldi mekenin qamtyǵan kezdesýlerde 12 myńan asa adam qamtylǵan.
Semınar keńesti ashyp, júrgizgen Aıdar Karbozuly qazaq álipbıin latyn álipbıine kóshirý boıynsha ártúrli taqyrypta dóńgelek ústel, konferensıa, kezdesý, pikir almasý, aqparattyq saǵat, forým, debat, aksıa, semınar, brıfıń ótkizilgendigin, mundaı jumystar aldaǵy ýaqytta jalǵasyn tabatyndyǵyn tilge tıek etti.
– Latyn álipbıine kóshý – ulttyq bolmysymyzǵa qaıtý dep túsiný kerek. Elbasymyzdyń ózi muny rýhanı jańǵyrýdyń birinshi sharasy retinde júzege asyryp otyr. Nege? Sebebi álipbıdi reformalaý arqyly biz tilimizdegi ulttyq naqyshty, ulttyq júıeni saqtaı alamyz. Al ulttyq júıe saqtalatyn bolsa, onda mıymyzdaǵy dúnıeni tanıtyn ulttyq neırondarymyz jumys jasaıdy, – dedi «Jańa ulttyq álipbı negizindegi jazý reformasy: problemalar men sheshý joldary» atty taqyrypta baıandama jasaǵan A. Baıtursynuly atyndaǵy til bilimi ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Anar Fazyljanova.
Sondaı-aq, ol osy reforma týraly qoǵamda san túrli pikirlerdiń aıtylyp júrgenin aıtty. «Ásirese, til tanýshy mamandardyń basynda ártúrli mıfter órip júr. Mıf degen shyndyqqa janaspaıtyn, biraq shyndyq sekildi qabyldanatyn ustanymdar. Máselen, «Álipbı reformasy – árip aýystyrý ǵana dep túsinedi. Qysqa, merzimde «op-ońaı» ótedi. Oǵan eshqandaı kúshti jumsaý qajet emes ekenin aıtady. Sonymen qatar, latyn grafıkasyna kóshe qalsaq qoǵamda aǵylshyn tilinde sóıleýshilerdiń qatary tez arada ósip, bárimiz derlik aǵylshyn tilinde sóılep ketemiz deýshiler kóp. Tipti, osy turǵyda suqbat berip júrgen saıasatkerler de bar. Taǵy biri – otandyq softylar ózdiginen damyp shyǵa keletinin aıtady. Iaǵnı, latynǵa kóshsek, sof jasaıtyn qazaqtar kóbeıedi. Biz IT álemde aldyńǵy qatarǵa ıe bolamyz degen oıda. Álbette, armandaý jaqsy. Biraq, munyń bárin bir ǵana latyn grafıkasyna kóshýge aparyp tirep, qarap otyrý degen durys emes», – degen Anar Muratqyzy árbir mıfke qatysty problemalardyń sheshý joldaryn da atap ótti.
Baıandamashynyń sózinshe, latyn qarpine kóshýde grafıkalyq keńistikterdiń aýmaǵy ózgeredi. Iaǵnı, buǵan deıin úlken sheńber ishinde kırıl grafıkasynyń keńistigi bolyp kelse, latyn grafıkasyna kóshýde onyń keńistigi keńeımek. Sonymen qatar, aǵylshyn tilin úıretinin mamandardyń qazaq tiliniń gramatıkasyn jaqsy bilýi kerek degen oı da aıtyldy.
– Bul – jalpyhalyqtyq reforma. Biraq, ony júzege asyrýshy avangard bolady. Kez kelgen istiń basynda júretin kúsh. Olar kimder degende: tiltanýshylar, qazaq tiliniń oqytýshylary, qazaq tiliniń muǵalimderi, til saıasatynyń menejerleri, IT-mamandary» bolyp tabylady. Endeshe, bul máselege erekshe jaýapkershilikpen qaraýymyz tıis, – dedi Anar Fazyljanova.
Latyn álipbıine kóshýdi tabysty júzege asyrý jolyndaǵy máselelerdi ortaǵa salǵan semınarda A. Baıtursynuly atyndaǵy til bilimi ınstıtýynyń dırektory Erden Qajybek, İ. Jansúgirov atyndaǵy Jetisý memlekettik ýnıversıtetiniń qazaq tili men ádebıeti kafedrasynyń meńgerýshisi, fılosofıa doktory Aına Rahımova, oblystyq bilim basqarmasynyń bas mamany Roza Turǵanbaeva baıandama jasap, keleli oılarymen bólisti.
Jıyndy qorytyndylaǵan oblystyq til basqarmasynyń basshysy Aıdar Karbozuly latyn álipbıine kóshý – qazaq halqynyń alǵa jyljýyna, jańa zaman talabyna saı ósip-órkendeýine, bolashaqta elimizdiń jan-jaqty damýyna úlken úles qosyp, jemisi men jeńisin ákeletinin aıtty.
