Ybyraı Altynsarınniń ǵylymı jáne ádebı qyzmeti

Dalanews 28 naý. 2017 17:14 6118

Ol óz zamandastary arasynda ǵalym-etnograf, kósemsózshi ári aqyn retinde de keńinen tanyldy. Ol Orys geografıalyq qoǵamy Orynbordaǵy bóliminiń tolyq múshesi boldy. Geografıalyq qoǵamnyń tapsyrmalary boıynsha baıandamalar jasap túrdy, qazaq halqynyń etnografıasy boıynsha maqalalar jarıalady.

Atap aıtqanda, Kishi júz qazaqtarynyń adamdy jerleý, as berý, quda túsý, qyz uzatý jáne toı jasaý dástúri, ejelgi ádet-ǵuryp zandary týraly zertteý maqalalary jaryq kórdi. Ol óziniń jumystan qoly bosaǵan kezderiniń bárin de aýyl arasynda ótkizdi, týǵan halqynyń tarıhy, fólklory, shejiresi, ádet-ǵurpy, salt-dástúri týraly materıaldar jınastyrdy. Óziniń kózi tirisinde birqatar ǵylymı maqalalary jýrnaldar men gazetterde jarıalandy. «Orynbor vedomstvosy qyrǵyzdarynyń quda túsý men úılený toıy kezindegi ádet-ǵuryptarynyń ocherki» atty eńbeginde úılený toılaryna baılanysty tolyp jatqan ádet-ǵuryptardy táptishteı sýrettedi. Y. Altynsarınniń ádebı murasy da edáýir eleýli.

Ol I.A. Krylovtyń mysaldaryn, L. Tolstoıdyń áńgimelerin orys tilinen qazaq tiline aýdarýmen qatar ózi de qysqa ádemi áńgimeler jazdy. Y. Altynsarınniń qalamynan týǵan aýdarmalar, óleńder, áńgimeler, mysaldar, etnografıalyq ocherkter men ertegiler oqyrman júregine jol tapty. Onyń shyǵarmalarynyń taqyryby da ár alýan. Y. Altynsarındi qazaq balalar ádebıetiniń negizin qalaýshy dep aıtýǵa bolady. Ybyraı Altynsarın tamasha aqyn da edi. Onyń «Azǵan eldiń bıleri», «Áı, dostarym!», «Áı, jigitter!», «Ana» atty óleńderiniń adamgershilik-ǵıbrattyq sıpaty basym.

Aqynnyń bul óleńderinen qazaq jastarynyń talaı urpaǵy úlgi-ónege alyp, tárbıe kórdi. «Kel, balalar, oqylyq!» degen óleńiniń: «Bir Qudaıǵa sıynyp, Kel, balalar, oqylyq, Oqyǵandy kóńilge Ykylaspen toqylyq! Oqysańyz, balalar, Shamnan shyraq jaǵylar. Tilegeniń aldyńnan İzdemeı-aq tabylar...» — jas urpaqty tárbıeleýde mańyzy óte zor. Y. Altynsarınniń shyǵarmalarynda qazaqtardyń ómiri shynshyldyqpen beınelendi. Olarda bilimge, ǵylymǵa degen qulshynystyń qajettigi keńinen nasıhattaldy. Jastardy oqý-bilimge shaqyra otyryp, ol ózge halyqtardyń mádenı ómirin, olardyń ǵylymda qol jetkizgen tabystaryn úlgi-ónege retinde mysalǵa keltirdi.

Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar