Aıdos Sartaıdyń AQSH-qa qonys aýdarǵanyna 4 jyldyń júzi boldy. Bastapqyda arnaıy vızamen sapar shekken ol, jaqynda Green card-qa ıe bolǵan. Osy tusta Aıdos myrza Dalanews.kz-ke AQSH-taǵy ómir salty men jumys naryǵyn, qala berdi vıza men grın-karta alý jolyn bólisip ótti.

Keıipkerimizdiń sózinshe, Ámirıkaǵa sapar shegýine pandemıa tikeleı áser etken.

"Pandemıa talaı adamnyń qarjylyq jaǵdaıyn quldyratyp jiberdi. Jumys birde bar, birde joq. Bir shetinen jalaqy da mardymsyz boldy. Bereshegim de kóbeıe bastady. Munyń sheshimin tabý kerek boldy. Sonyń biri – Ámirıkaǵa barý edi. 2020 jyldyń jazyna qaraı men AQSH-qa attandym", - deıdi ol.

Al vıza alýyna alys qurlyqta turatyn dostary kómek qolyn sozǵan.

"Dostaryma qarap, men de vıza alýǵa sheshim qabyldadym. Sóıtip, olar maǵan osy ispen aınalysatyn mamannyń nómirin berdi. Vıza alý anaý aıtqandaı ońaı emes, mamannyń aqyl-keńesin qulaǵyma quıyp, konsýldyń aldyna bardym. Munda ár adam óziniń jeke strategıasyn qurýy kerek. Biz jubaıym ekeýimiz vızaǵa tapsyrysty bir ýaqytta berdik jáne qaıtyp kelerimizdi rastaıtyn argýmentimiz boldy. Ámirıkaǵa qydyryp bararymyzdy, al balalarymyzdyń Qazaqstanda qalaryna aksent berdik.

Vıza boıynsha keńes bergen maman, naqty shtatty tańdaý kerektigin aıtty. Al biz Pensılvanıa shtaty, Pıttsbýrg qalasyna baramyz dep sheshim qabyldadyq. Eger búkil Ámirıkany sharlaımyz deseńiz, konsýldyń kúdigin týǵyzasyz. Úshinshisi, tólqujatyńyzda túrli vızalardyń bolýy edi. Ásirese, Eýropanyń Shengen vızasy, Anglıa nemese Kanadaǵa barǵanyńyzdyń aıǵaǵy bolsa, vıza alý ájeptáýir jeńildeıdi.

Deı turǵanmen, munyń ózi de sizdiń vıza alýyńyzǵa tolyq kepildik bermeıdi. Qatty qobaljýdyń da qajeti joq. Psıhologıalyq daıyndyq kerek. Elshiliktegi mamandardy aldaý múmkin emes, sebebi siz ben biz sekildi azamattardyń minez-mulqyn ábden tanyp alǵan. Sol úshin táýekel etip barý kerek. Meniń jaǵdaıymda baǵym jandy dep aıta alamyn", - deıdi keıipkerimiz.

Onyń sózinshe, Ámerıkada tabys tabamyn degen adamǵa múmkindik kóp. Álbette kedergiler de kezdesedi. Oǵan biriniń tózimi jetse, endi biri kúızelistiń quzyna qulaıdy.

"Munda barlyǵy adam úshin, adamnyń qolaıly ómir súrýi úshin jasalǵan. Búkil ınfraqurylym adamnyń qajetine qyzmet etedi. Jurttyń júzi jyly. Qaıda barmasań da, árdaıym kúlimsirep júredi. Iá, bizge qaraǵanda krımınal joǵary.

Bul elge aıaq basqan adam kınolardan kóretin ómirdi kútedi. Meniń jaǵdaıymda bári oıdaǵydaı boldy ári josparlaryma sáıkes keldi. Sebebi, men osyndaǵy qazaqtardyń ortasyna top ete qaldym (joldas-joralarym jáne inim kútip aldy). Alǵashqy ýaqytta baspana turǵysynan qınalǵan joqpyn. Ras, barlyǵynyń bulaı joly bola bermeıdi.

Bóten elge, bóten jerge tanys-tamyry joq, kók tıynsyz keletin adamdar da bar. Arman etip kelgen Ámirıka qabaq shytyp kútip alǵan kezde "bári qurysyn" dep keri ketip qalatyndar da kezdesedi", - deıdi Aıdos myrza.

Keıipkerimizge AQSH-tyń ómir saltyna beıimdelý úshin biraz ýaqyt ketken.

"Eliń men jerińdi tastap, múlde jańa ortaǵa túsken kezde úlken adaptasıadan ótesiń. Qaıtqyń keletin sátter de bolady. Sol kezeńge shydas berý kerek, ári qaraı Ámirıkanyń ómir daǵdysyna beıimdelip, tolqynǵa ilesip ketkenińdi ańǵarmaı da qalasyń", - deıdi ol.

Onyń sózinshe til máselesi ámirıkalyq ortaǵa beıimdelýdiń basty faktorynyń biri.

"AQSH-qa barýdy armandaıtyn qazaqtar qazirden bastap aǵylshyn tilin qolǵa alýy qajet, erinbeńizder. Aǵylshyn tilin meńgerý arqyly óz-ózińizge ınvestısıa quıasyz", - deıdi keıipkerimiz.

Keıipkerimizdiń aıtýynsha, AQSH-ta úıdi jalǵa alýdyń jyry kóp, qaǵazbastylyq bar.

"Qazaqstanmen salystyrǵan kezde, búrokratıa joǵary. Sizdiń ótken-ketken tarıhyńyzdy muqıat tekseredi. Bacground chek, ıaǵnı bıografıalyq maǵlumattar talap etiledi. Naqtyraq aıtsaq, adamnyń kredıttik reıtıńi, odan bólek sottalǵan-sottalmaǵanyn rastaıtyn qujat, bilim deńgeıi, jumys tarıhyn elekten ótkizedi. Sol úshin alǵash taban tiregen ýaqytta qujattardyń tolyq bolmaýynan úı jaldaý óte qıyn bolady.

Úı jaldaý quny shtat pen qalaǵa baılanysty ózgeredi. Mysaly, biz dostarymyzben eki bólmeli páterge 1300 dollar tóleımiz. Al jeke úı men kotej baǵasy 1500-2000 dollardan bastalady. Al sapasy jaqsy kotejderdiń baǵasy 2500-3000 dollardy quraıdy. Boston, San-Fransısko, Los-Andjeles syndy qalalarda bir bólmeli páterdi jaldaý quny 2000-2500 dollarǵa jetedi”, - deıdi.

Sonymen qatar ol kólik baǵasyn da sóz etti.

"Kólik quny asa qymbat emes. Júrip turǵan, sapasy jaqsy kólikterdi 4000-5000 dollarǵa alýǵa bolady. Ámirıkanyń unaıtyn bir tusy – ortasha jalaqy 4000-4500 dollar dep esepteıtin bolsaq, artyq shyǵynsyz bir aıda kólik tebýge múmkindik bar".

İlgeride aǵylshyn tilin meńgerý máselesin beker sóz etken joqpyz. Aıdos Sartaıdyń aıtýynsha, Ámirıkada aǵylshynyń álsiz bolsa, qara jumysqa jegilesiń.

"Jalpy kez kelgen mıgrant Ámirıkaǵa alǵash kelgende qujaty bolmaıdy. Sol úshin alǵashqy ýaqytta astyrtyn, ruqsatsyz jumys isteıdi. Kóp jaǵdaıda buǵan adamnyń aǵylshyn tilin meńgermeýi sebep bolady. Bul – óte aýyr kezeń. Qujatyń bolmaǵasyn qolyń baılaýly. Bankterdiń ózinde kartany áreń ashasyń. Buǵan da shydaý kerek. Qujat máselesi rettelgesin jumys tabý da jeńildeıdi", - deıdi ol.

Osy tusta ol óziniń jumysyna toqtalyp ótti.

"Men tamaq jetkizý jáne taksılik qyzmetti qatar atqaramyn. Jalpy, bul - aýqymdy taqyryp. Eń bastysy, eńbegiń aqtalady. Mańdaı terińdi syǵyp, jumys isteseń, tapqan tabysyń sonshalyqty mol bolady. Eńbek aqtalmasa, adamdar bas saýǵalap AQSH-qa aǵylmaıtyn edi. Sońǵy 4 jyldyń ishinde 10 mıllıondaı mıgrant Ámirıkaǵa kirdi desedi. Al qara jumysta joǵary tabys tabý óte qıyn. Kóbine adamdar júk tasymalyna shyǵady. Tabysy ortashadan joǵary. Biraq, bul jumysqa kópshiliktiń beli shydamaıdy", - deıdi Aıdos Sartaı.

Aıtýynsha, mundaǵy adamdardyń basym bóligi "nápaqasyn" jetkizý qyzmetinen tabatyn kórinedi.

"Basqa qalalardaǵy tynys-tirshilikti bilmedim. Pıttsbýrg qalasynda tamaq jetkizý servısinen táýir tabys tabýǵa bolady. Taksıletkenniń de berekesi bar. Negizgi jumys – osy. Qazaqtardyń qarasy endi-endi kóbeıip keledi. Ámerıkaǵa kóshý úrdisi elimizde 2010 jyldan bastap qarqyn aldy. Menińshe, ýaqyt óte AQSH-ta qazaqtardyń úlken kommúnıtıi qurylady. Qazirgi tendensıanyń ózi osyǵan ákele jatyr", - deıdi keıipkerimiz.

Aıtýynsha, bul elde komfort ómir súrý úshin 15– 20 myń dollardyń tóńireginde tabys tabýyń kerek. Alaıda TMD-dan keletin qaýym túsine bermeıtin núanstar bar.

"Bul elde tabysyńyzdyń 30-35 paıyzy salyqqa ketedi. Saqtandyrý máselesi de mindetti. Kólik ne úı alsańyz, tipti densaýlyq máselesi boıynsha arnaıy saqtandyrý engizilgen".

Aıdos Sartaı jaqynda AQSH-tyń turaqty turǵyny ári rezıdenti ekenin rastaıtyn jeke kýálikke ıe bolǵan. Ony qazaqsha "kók karta" dep ataıdy. Osy qujaty barlar elde esh kedergisiz jumys istep, kirip-shyǵyp júre beredi. AQSH azamattarymen teń oqyp, bıznes ashyp, áleýmettik kómek ala alady. Osy tusta Aıdos myrza grın-karta alýdyń jolyn bólisti.

"Grın-karta alýdyń joly kóp. Mysaly, grın kartany lotereıa utyp alý arqyly, bosqyn nemese saıası bosqyn statýsy arqyly, jumysshylarǵa arnalǵan baǵyt boıynsha alsa bolady. Onyń túri kóp.

Ózim jumysshylarǵa arnalǵan baǵyt boıynsha grın-karta aldym. Jalpy bul baǵyttyń, men biletin, tórt túri bar: EB1, EB2, EB2 NIW, EB3. Tolyǵyraq ár baǵyt boıynsha qarap alsańyzdar bolady. Men óz baǵytym týraly aıtyp keteıin. Onyń ishinde meniki EB2 NIW (Employment-Based 2 National Interest waiver).

Bul baǵyttyń artyqshylyǵy(EB2 NIW) jumys berýshini jáne belgili bir jumys ornyn kórsetýdi qajet etpeıdi. Biraq ózińiz tapqan jumysyńyz nemese ashqan isińiz (bıznes) Ámirıkanyń ulttyq múddesin (national interest) qorǵaıtyn jáne osy elge paıda alyp keletin is bolýy kerek. Sol úshin siz ózińizdiń bilimdi jáne tájırbıeli maman ekenińizdi dáleldeýińiz kerek.

Bul baǵyt boıynsha tapsyrý úshin eki negizgi talap bar:

1. Sizde ýnıversıtet oqyǵan dıplomyńyz bolýy kerek. Mınımým bakalavr.

2. ⁠ Oqyǵan mamandyǵyńyz boıynsha eń keminde 5 jyl tájirbıeńiz bolýy kerek. Tájirbıeni magıstrdiń dıplomymen de jabýǵa bolady.

Sonymen qatar qosymsha sizdi jaqsy maman retinde dáleldeıtin qujattardy tapsyrsa bolady. Mysaly, ártúrli sertıfıkat, lısenzıa, maqtaý qaǵazdary t.b.

Budan basqa, basynda aıtqanymdaı, tapqan jumysyńyz nemese ashatyn isińiz týraly aqparat tapsyrýyńyz kerek. Onyń Ámirıkanyń ulttyq múddesin (national interest) qorǵaıtyn jáne AQSH-qa paıda alyp keletin is ekenin dáleldeý kerek. Qysqasha osylaı.

Meniń bilimim de, tájirbıem de energetıka salasymen baılanysty. Sol úshin energetıka boıynsha is ashamyn dep dokýmentterimdi tapsyryp, grın-kartaǵa qol jetkizdim. Búkil proseske 3 jyl 3 aıdaı ketti. Qazirgi tańda jobany iske asyrýǵa kirisip kettim", - deıdi ol.

Keıipkerimizdiń aıtýynsha, Amerıkada saıası mádenıet jaqsy damyǵan.

"Osy tusta basymnan ótken bir keıske toqtalyp óteıin. Mysaly, meniń grın-kartam ýaqyt jaǵynan keshiktirildi. Osylaısha men shtatymyzdyń kongres-výmenine júginip, grın-kartamnyń keshiktirilip jatqanyn aıtyp, kómek suradym. Bir qyzyǵy, ol birden jaýap berdi. Artynsha shtattaǵy advokat  baılanysqa shyǵyp, olarǵa ótinish jiberetinin jetkizdi. Osy sátte rıza bolǵanym sonshalyq, eger bolashaqta AQSH  azamaty atanyp jatsam, osy basshyǵa daýys beremin degen nıetim boldy. Sebebi olar maǵan uzaq perspektıvada bolatyn máseleni demde sheship berdi", - deıdi ol.

Al AQSH-qa qonys aýdarǵan qazaqtar mundaǵy ózindik mádenıet pen tártipke baǵynýy tıis.

"Qazaqstandaǵy túsinikpen Ámirıkada júrý óte qıyn. Zań múltiksiz jumys isteıdi. Al adamdardyń reaksıalary ártúrli bolady. Erejelerdi eskerip, saqtyqta júrý kerek", - deıdi Aıdos Sartaı.