Aldaǵy EO-nyń (Eýroodaqtyń) otyrysynda 11 mln halqy bar Grekıanyń taǵdyry qalaı sheshiler eken?
Grekıa premer –mınıstri Sıprastyń málimdemesi kúlli Eýropanyń degbirin qashyrdy. Grekter qaryzǵa batqan. Belshesinen batqan. Biraq, Sıprastyń úkimeti óz aıtqanynan taıar túri joq. «Nesıe berýshilermen jańa kelisimge otyrmaıynsha, el ekonomıkasy aıaǵynan turmaıdy», – deıdi Sıpras.
Áste, Brússel mundaı qadamǵa barmaıdy. Oıyn erejesin ózgertkisi joq. Ásirese eýropalyq qaýymdastyqtyń kóshbasshysy Germanıanyń qabaǵy qatý. Qatań, óte qatań pozısıany ustanyp otyr. «Grekıa júktelgen mindetti oryndaýy jáne únemdi ekonomıkadan bas tartpaýy tıis», – deıdi.
Berlındegi Germanıa jáne Grekıanyń qarjy mınıstrleriniń kezdesýi salqyn aıaqtaldy. Eki eldiń kózqarasy túıispeıtini jáne bir-biriniń pikirine qulaq asqysy kelmeıtini anyq ańǵaryldy. Keraǵar kózqaras. Qatqan qaǵıdalar...
Halyqaralyq nesıe berýshilerdiń «úshtigi» Germanıa jaǵynda. Olar Grekıa úkimetinen budan burynǵy ózara kelisilgen reformalardy qatań ustanýdy jáne únemdi ekonomıka saıasatynan bas tartpaýdy surap... joq, anyǵyraq aıtsaq, talap etip otyr. Bul – ekonomıka. Ekonomıkada emosıaǵa jol joq. Ázir Afınynyń memlekettik qaryzy 316,9 mlrd eýrony quraıdy. Bul İJÓ-niń (ishki jalpy ónimniń) 185 paıyzy.
Germanıa Grekıanyń qaryzyn keshirmeıdi. Alaıda, kim-kimge qaryz osy?
[caption id="attachment_9592" align="alignright" width="295"]
«Grekıa júktelgen mindetti oryndaýy jáne únemdi ekonomıkadan bas tartpaýy tıis», – deıdi Germanıa[/caption]
Qos data
1941 jyldyń sáýir aıy: nasıstik Germanıa Grekıaǵa basyp kiredi.
2010 jyldyń sáýir aıy: Grek úkimeti defoltqa qalmaý úshin qarjylyq kómek suraıdy.
Bul eki oqıǵanyń aralyǵy 70 jyl jáne ekeýiniń arasynda esh baılanys joqtaı kórinýi múmkin. Biraq, biz olaı oılamaımyz...
İs júzinde Grekıa emes, kerisinshe, Berlın Afınyǵa qaryz. Grek parlamentiniń esep-qısabyna qaraǵanda, nasıstik Germanıanyń Grekıa aldyndaǵy qaryzy Afınynyń Eýroodaq aldyndaǵy qaryzynan eki ese kóp. Alaıda Berlınniń gıtlerlik Germanıanyń tusyndaǵy okýpasıalyq zaımdy qaıtarar oıy da, túri de joq.
Jaraıdy, sandar sóılesinshi...
«1944 jyly sol kezgi grekterdiń úkimetbasshysy Solakoglýdyń qoly negizinde Germanıa, týrasyn aıtqanda, kúshtep, zorlap otyryp grekterdiń Ortalyq bankinen altyn jáne aqshalaı negizde 3 mlrd eýro qaryz alady. Qazirgi baǵada bul – 163,8 mlrd dollar», – deıdi profesor Edmýndo Faıanas Eskýer (Edmundo Fayanas Escuer).
Mine, sol qaryz áli kúnge deıin qaıtarylǵan joq.
İs júzinde Grekıa emes, kerisinshe Berlın Afınyǵa qaryz. Grek parlamentiniń esep-qısabyna qaraǵanda, nasıstik Germanıanyń Grekıa aldyndaǵy qaryzy Afınynyń Eýroodaq aldyndaǵy qaryzynan eki ese kóp.
«Grekıanyń búginge deıingi tarıhynda birde bir el oǵan dál Germanıa sekildi shúılikpegen shyǵar. Gıtlerlik otarlaý tusynda el ınfraqurylymynyń 50 paıyzy jáne óndiristiń 75 paıyzy qırady. Bul az ba?», – deıdi Madrıdtegi zamanaýı tarıh ýnıversıtetiniń profesory Karlos Dıas (Carlos Díaz).
«Nemister Grekıanyń tabıǵı baılyǵyn Germanıaǵa tasydy. Kúlli ınfraqurylymdy qurtty. Gıtler áskeri halyqty qyryp-joıyp, aýyl-aımaqty órtep jiberdi. Dıstomo buǵan anyq dálel (Grekıanyń Dıstomo aýyly. «Qyzyl kresiń» dereginshe, bir aýyldyń ózinde fashıserdiń qolynan 600 adam qaza tapqan). Fashısik otarlaý tusynda ashtyq, týberkúlez jáne budan zorǵy indettiń saldarynan 300 myń grek qaza tapty», – deıdi tarıhshy.
Al bir kezgi Fransıa prezıdenti Sarkozıdiń keńesshisi bolǵan ekonomıs Jak Depldiń esepteýinshe, nasıstik Germanıanyń grekterdiń aldyndaǵy qaryzy (ilgeride aıtylǵan jaıttyń bárin eskere otyra) 575 mlrd eýrony quraıdy.
[caption id="attachment_9593" align="alignleft" width="275"]
Grekıanyń Úkimetbasy Aleksıs Sıpras el ekonomıkasy kómekke zárý ekenin aıtady[/caption]
«Bul soma Grekıanyń qaryzyn qaıtaryp, qaıtaryp qana qoımaı, artylǵan aqshany óz ekonomıkasyna baǵyttaýǵa jeter edi», – deıdi Depl.
Biraq, grekterdiń dámesi sonshalyqty zor emes eken. Grekıa qarjy mınıstrliginiń mamandary arhıvtik qujattardy qoparyp, aqyldasa kele: «Germanıa bizge 162 mlrd ótemaqy tóleýi tıis», – dep taýypty.
Demek...
Iá, demek Aleksıs te (Aleksıs Sıpras, Grekıa premer-mınıstri) aqymaq emes. Parlamentte úkimet baǵdarlamasyn tanys etken ol: «okýpasıalyq qaryzdy qaıtarý jáne áskerı reparasıa úshin ótemaqy talap etý – bul fashızmke qarsy qan tókken babalar aldyndaǵy mindet», – dedi.
Iá, Grekıa bul týraly búgin aıtyp otyrǵan joq. Biraq, burnaǵy grek basshylaryna qaraǵanda, batyl, ashyq aıtyp otyr. Aleksıs aqymaq emes dep, ilgeride aıttyq. Buǵan onyń ózi aralasqysy joq. Qaryzdy qaıtarýdy ol 92-i jastaǵy – Manolıs Glezosqa júktedi. Ol kim, bilesiz be? Ol 1941 jyly Afınydaǵy Akropolden nasıstik týdy laqtyryp jibergen ult qaharmany, grekter úshin aty ańyzǵa aınalǵan tulǵa.
Germanıa, HH ǵasyrdyń eń iri qaryzgeri
«Berlın Afınynyń sózin qulaǵyna da ilmeıdi». Birtúrli estiletin shyǵar. Biraq, Germanıa Syrty ister mınıstriniń orynbasary Zıgmar Gabrıeldiń sózi osyǵan saıady. Onyń pikirinshe, bul saýal óziniń ózektiligin joıǵan jáne jabyq taqyryp.
Nemister ekonomıkalyq tabysqa AQSH-tyń arqasynda jetti. Olar mundaı «márttikti» umytpaýǵa tıis. Onyń ústine Eýroodaqtyń qurylýynan bárinen buryn nemister utty. Endeshe, osy odaqty saqtap qalýǵa bárinen buryn nemister múddeli bolýy kerek.
Degenmen, jara áli jazylǵan joq. Germanıa ótkendi umytýǵa tyrysqanymen, jábir kórgender bir kezgi Berlınniń qandaı bolǵanyn ara-tura jadyna salyp turady.
Eýropa, onyń ishinde ońtústik Eýropa Germanıaǵa qol ushyn sozdy. Marshalldyń jobasyn júzege asyrý aıasynda Germanıa AQSH-tyń tarapynan ekonomıkalyq kómek aldy. Munyń bári nemisterdiń tez arada aıaǵynan turyp ketýine septesti.
Muny grekter bilmeıdi emes. Profesor Sans Dıastyń (Sanz Díaz) aıtýynsha, Grekıa Batystan sol jyldary kúlli Kári qurlyq soǵystan keıingi kezeńde Berlınge kómek kórsetkendeı qaıyrymdylyqty, dál sol syqyldy qarym-qatynasty kútedi.
Siz bilesiz be?
Fashısik ımperıa kúıregennen keıin AQSH pen Anglıa Grekıany Ortalyq banktiń altyny men aqshasyn úptep ketken Germanıadan qaryzyn talap etpeýge kóndiredi. Grekıa fashısik ezgiden zardap shekken, sol otarlaýdyń ótemaqysyn ala almaǵan sanaýly elderdiń biri. 1947 jylǵy Parıj konferensıasynyń negizinde tek Italıa men Bolgarıa ǵana azyn-aýlaq ótemaqy tóledi. Qaıtalap aıtalyq, azyn-aýlaq.
1953 jylǵy London kelisimine saı Germanıa qaryzynyń 63 paıyzy keshirildi. Eń qyzyǵy, bul kelisimge qol qoıǵandardyń arasynda Grekıa da bar-tyn...
1990 jyly qos Germanıa birikti. Sol jylǵy GDR, KSRO, GFR, AQSH, Fransıa jáne Ulybrıtanıa qol qoıǵan «2 plús 4» kelisimin Grekıa da qoldap, osylaısha ótemaqy týraly másele birjolata jabylǵandaı bolatyn. Kelisimniń máni: osy arqyly Germanıa Gıtlerdiń qylmysy úshin ótemaqy tólemeý quqyǵyna ıe boldy.
Al 2010 jyldyń qazan aıynda Germanıa Birinshi dúnıejúzilik soǵystyń qaryzyn tolyqtaı ótedi.
Nemister ekonomıkalyq tabysqa AQSH-tyń arqasynda jetti. Olar mundaı «márttikti» umytpaýǵa tıis. Onyń ústine Eýroodaqtyń qurylýynan bárinen buryn nemister utty. Endeshe, osy odaqty saqtap qalýǵa bárinen buryn nemister múddeli bolýy kerek.
Grekter ótemaqyny almady emes, aldy. 60 mln... 1960 jyly nemister ekonomıkasy fashısik otarlaýdyń kesirinen kúl-talqan bolǵan grekterge 60 mln eýro tóledi. Soǵan qaramaı, Afıny ótkendi umytpaǵanyn jáne sol kezgi jaranyń áli kúnge deıin jazylmaǵanyn aıtyp otyr. Kim jeńedi, kórelik. Merkel Sıprastyń sózine ıliger me eken?..
