Qazirgi tańda jurtty opozısıadan saılaýǵa kimderdiń túsetini qatty qyzyqtyrýda (úmit degende qoısańshy). Bul rette 2005 jyly elimizdegi opozısıalyq saıası kúshterdiń atynan saılaýǵa túsip, jeńilis tapqan Jarmahan Tuıaqbaı men túrli deńgeıdegi onnan astam saılaýǵa (máslıhat, májilis, prezıdent saılaýy) túsip, bárinde jeńilgen Mels Eleýsizov eske túseri anyq. Kópshilikke Melstiń jaıy belgili. Saıası naýqan kezinde halyqtyń daýysyn bólip, jurttyń ekiudaı kúıge túsirý onyń qashanǵy ádeti. Al opozısıalyq kúshterdiń topbastary Jarmahan Tuıaqbaıdyń jóni basqa. Desek te, osy rette Qazaqstanda «shynaıy opozısıa bar ma» degen suraq kópshilikti mazalaıtyny anyq. Saıası naýqandar oryn alǵanda ǵana opozısıanyń belsendiligi baıqala bastaıdy. Al qalǵan ýaqytta olar aıýýlar sıaqty inine kirip, uzaq ýaqyt uıqyǵa ketetini jasyryn emes. Budan Qazaqstandaǵy opozısıanyń «bar men joqtyń» arasynda turǵanyn baıqaısyń. Keıbir saıası sarapshylar Qazaqstan prezıdenttik saılaýlardyń kezekten tys ótýi daǵdyǵa aınalǵanyn aıtyp, mundaı jaǵdaıda opozısıalyq kúshter saıası dodaǵy daıyndyq júrgize almaı qalatynyn aıtyp qaldy. Qazaqstanda prezıdenttik saılaýdyń jaqyndap qalǵanyn bes jasar bala da sezedi. Tek bilmese, opozısıa bilmeı qalýy múmkin. Ádette saılaý aıaqtalǵannan keıin opozısıa serkeleri saıası naýqannyń durys ótpegenin aıtyp, tórt-bes jerde baspasóz máslıhatyn uıymdastyryp, qarasyn batyratynyn jaqsy bilemiz. Tek Ámirjan Qosanov qana áleýmettik jelide, óziniń bılikke qarsy oı-pikirlerin ashyq jazyp otyrady. Al qalǵandaryn vırtýaldi álemnen de tappaısyń. Bul qalaı bolǵany sonda? Mundaı áreketsizdikpen opozısıa qashan eseıip, qýatty saıası kúshke aınalady? Saılaýda bılikke qarsy turyp, qalaı jeńiske jetedi? Bul jaǵy ázirshe jaýaby joq suraq bolyp tur.
Ótken saılaý men alda ótetin saılaýdyń arasynda elimizde talaı oqıǵa boldy. Tóbemizge birneshe ret «Praton» qulady. Ultshyldar «Antıgeptıl» sharasyn uıymdastyryp, T.Musabaevtyń mazasyn alǵanyn bárimiz bilemiz. Sol jerde Jarmahan Tuıaqbaı men Bolat Ábilov júrse qandaı jarasymdy bolar edi. Kerek deseńiz, Jańaózen oqıǵasyn da opozısıa tıisti deńgeıde óz maqsattaryna paıdalana alǵan joq. Jaraıdy, opozısıa serkeleriniń Jańaózenge baratyn qarjysy bolmaǵan shyǵar. Ótken jyly Almatynyń «Baraholkasynda» halyq tolqyp, áleýmettik narazylyq týyndaǵan Jarmahan Tuıaqbaı men Bolat Ábilovtiń kúni-túni sol jerde júretin jóni bar edi. Almaty qalasy ákimi A.Esimovke qarsy turyp, halyqtyń muń-muqtajyn talap etýi tıis edi.
Ádette bárimiz bılik partıasy «Nur Otandy» synaýǵa qumarmyz. Biraq solardyń myna bir is-tájirıbesine opozısıalyq partıalar nazar aýdarsa jón bolar edi. Qazirgi tańda «Nur Otannyń» Qoǵamdyq qabyldaý bólimderi qarapaıym halyq arasynda óte tanymal. Ádiletsizdikten japa shekken adamdardyń kópshiligi osy Qoǵamdyq qabyldaýdy jaǵalaıdy. Qarapaıym azamattardyń ótinish-shaǵymdaryn qabyldaıtyn mundaı shaǵyn ortalyqtar uıymdastyrýǵa bizdiń opozısıanyń qarjysy jetpeıdi degenge óz basym senbeımin. Búginde jurttyń nazarynda júrgen «Azat» pen Jalpyulttyq sosıal-demokratıalyq partıasynyń Astana men Almatyda keńseleri bar. Onda bilikti zańgerlerde jumys isteıtinin bilemiz. Osy resýrsty paıdalanyp, qarapaıym halyqtyń aryz-ótinishin qabyldaıtyn shaǵyn ortalyq nege ashpasqa. Buǵan qyrýar qarjynyń qajeti de joq. Sonda olardyń jyl on eki aı jumys istep jatqanyn jurtyshylyq bilip otyrar edi.
Ótken saılaý men alda ótetin saılaýdyń arasynda elimizde talaı oqıǵa boldy. Tóbemizge birneshe ret «Praton» qulady. Ultshyldar «Antıgeptıl» sharasyn uıymdastyryp, T.Musabaevtyń mazasyn alǵanyn bárimiz bilemiz. Sol jerde Jarmahan Tuıaqbaı men Bolat Ábilov júrse qandaı jarasymdy bolar edi. Kerek deseńiz, Jańaózen oqıǵasyn da opozısıa tıisti deńgeıde óz maqsattaryna paıdalana alǵan joq. Jaraıdy, opozısıa serkeleriniń Jańaózenge baratyn qarjysy bolmaǵan shyǵar. Ótken jyly Almatynyń «Baraholkasynda» halyq tolqyp, áleýmettik narazylyq týyndaǵan Jarmahan Tuıaqbaı men Bolat Ábilovtiń kúni-túni sol jerde júretin jóni bar edi. Almaty qalasy ákimi A.Esimovke qarsy turyp, halyqtyń muń-muqtajyn talap etýi tıis edi. Azar bolsa 15 táýelikke otyryp shyǵar edi. Biraq bizdiń opozısıa belsendileri mundaı áreketke bara almady. Búginde jyl saıyn oblys ákimderi halyq aldyna shyǵyp esep beredi. Sol bir jıynda opozısıa serkeleri aımaqtaǵy áleýmettik máselege qatysty ákimge suraq qoısa, olardyń jolyna eshkim kese kóldeneń turmaıtyny anyq. Biraq bizdiń opozısıa mundaı jerlerde tóbe kórsetpeıdi. Dál osyndaı mysaldardy tizbelesek, jetip artylady. Halyq pen bılik betpe-bet kelgen tusta ortadan opozısıa ókilderin kóre almaıtyn boldyq. Budan keıin halyq opozısıaǵa qalaı sensin. Áńgimeniń ashyǵyn aıtsaq, olar bos sózben, bılikti synaýdan árige barǵan emes.
Taıaýda Jalpyulttyq sosıal-demokratıalyq partıasynyń jetekshisi Jarmahan Tuıaqbaı «Tań» telearnasyndaǵy «Qazaq nús» aqparattyq baǵdarlamasyna suhbat berip, kezekten tys prezıdent saılaýyna qatysty oıymen bólisti. Opozısıa jetekshisi: «Aldaǵy saılaýǵa jóni túzý adam saıasatker túsemin dep aıtpasa kerek. Mundaıda tek qana shoýmen, ártis, saıqymazaqtar ǵana saılaýǵa túsetinin aıtsa kerek», – dedi. Muny qalaı túsinýge bolady? Jákeńniń saılaý bastalmaı jatyp berilgeni me? Joq, álde aldaǵy saılaýǵa baıkot jarıalamaq oıy bar ma? Bul jaǵyn biz túsine almadyq.
Nurlan JUMAHAN.
