قازىرگى تاڭدا جۇرتتى وپپوزيسيادان سايلاۋعا كىمدەردىڭ تۇسەتىنى قاتتى قىزىقتىرۋدا (ءۇمىت دەگەندە قويساڭشى). بۇل رەتتە 2005 جىلى ەلىمىزدەگى وپپوزيسيالىق ساياسي كۇشتەردىڭ اتىنان سايلاۋعا ءتۇسىپ، جەڭىلىس تاپقان جارماحان تۇياقباي مەن ءتۇرلى دەڭگەيدەگى وننان استام سايلاۋعا (ءماسليحات، ءماجىلىس، پرەزيدەنت سايلاۋى) ءتۇسىپ، بارىندە جەڭىلگەن مەلس ەلەۋسىزوۆ ەسكە تۇسەرى انىق. كوپشىلىككە مەلستىڭ جايى بەلگىلى. ساياسي ناۋقان كەزىندە حالىقتىڭ داۋىسىن ءبولىپ، جۇرتتىڭ ەكىۇداي كۇيگە ءتۇسىرۋ ونىڭ قاشانعى ادەتى. ال وپپوزيسيالىق كۇشتەردىڭ توپباستارى جارماحان تۇياقبايدىڭ ءجونى باسقا. دەسەك تە، وسى رەتتە قازاقستاندا «شىنايى وپپوزيسيا بار ما» دەگەن سۇراق كوپشىلىكتى مازالايتىنى انىق. ساياسي ناۋقاندار ورىن العاندا عانا وپپوزيسيانىڭ بەلسەندىلىگى بايقالا باستايدى. ال قالعان ۋاقىتتا ولار ايۋۋلار سياقتى ىنىنە كىرىپ، ۇزاق ۋاقىت ۇيقىعا كەتەتىنى جاسىرىن ەمەس. بۇدان قازاقستانداعى وپپوزيسيانىڭ «بار مەن جوقتىڭ» اراسىندا تۇرعانىن بايقايسىڭ. كەيبىر ساياسي ساراپشىلار قازاقستان پرەزيدەنتتىك سايلاۋلاردىڭ كەزەكتەن تىس ءوتۋى داعدىعا اينالعانىن ايتىپ، مۇنداي جاعدايدا وپپوزيسيالىق كۇشتەر ساياسي دوداعى دايىندىق جۇرگىزە الماي قالاتىنىن ايتىپ قالدى. قازاقستاندا پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ جاقىنداپ قالعانىن بەس جاسار بالا دا سەزەدى. تەك بىلمەسە، وپپوزيسيا بىلمەي قالۋى مۇمكىن. ادەتتە سايلاۋ اياقتالعاننان كەيىن وپپوزيسيا سەركەلەرى ساياسي ناۋقاننىڭ دۇرىس وتپەگەنىن ايتىپ، تورت-بەس جەردە باسپا ءسوز ءماسليحاتىن ۇيىمداستىرىپ، قاراسىن باتىراتىنىن جاقسى بىلەمىز. تەك ءامىرجان قوسانوۆ قانا الەۋمەتتىك جەلىدە، ءوزىنىڭ بيلىككە قارسى وي-پىكىرلەرىن اشىق جازىپ وتىرادى. ال قالعاندارىن ءۆيرتۋالدى الەمنەن دە تاپپايسىڭ. بۇل قالاي بولعانى سوندا؟ مۇنداي ارەكەتسىزدىكپەن وپپوزيسيا قاشان ەسەيىپ، قۋاتتى ساياسي كۇشكە اينالادى؟ سايلاۋدا بيلىككە قارسى تۇرىپ، قالاي جەڭىسكە جەتەدى؟ بۇل جاعى ازىرشە جاۋابى جوق سۇراق بولىپ تۇر.
وتكەن سايلاۋ مەن الدا وتەتىن سايلاۋدىڭ اراسىندا ەلىمىزدە تالاي وقيعا بولدى. توبەمىزگە بىرنەشە رەت «پراتون» قۇلادى. ۇلتشىلدار «انتيگەپتيل» شاراسىن ۇيىمداستىرىپ، ت.مۇسابايەۆتىڭ مازاسىن العانىن ءبارىمىز بىلەمىز. سول جەردە جارماحان تۇياقباي مەن بولات ءابىلوۆ جۇرسە قانداي جاراسىمدى بولار ەدى. كەرەك دەسەڭىز، جاڭاوزەن وقيعاسىن دا وپپوزيسيا ءتيىستى دەڭگەيدە ءوز ماقساتتارىنا پايدالانا العان جوق. جارايدى، وپپوزيسيا سەركەلەرىنىڭ جاڭاوزەنگە باراتىن قارجىسى بولماعان شىعار. وتكەن جىلى الماتىنىڭ «باراحولكاسىندا» حالىق تولقىپ، الەۋمەتتىك نارازىلىق تۋىنداعان جارماحان تۇياقباي مەن بولات ءابىلوۆتىڭ كۇنى-تۇنى سول جەردە جۇرەتىن ءجونى بار ەدى. الماتى قالاسى اكىمى ا.ەسىموۆكە قارسى تۇرىپ، حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن تالاپ ەتۋى ءتيىس ەدى.
ادەتتە ءبارىمىز بيلىك پارتياسى «نۇر وتاندى» سىناۋعا قۇمارمىز. ءبىراق سولاردىڭ مىنا ءبىر ىس-تاجىريبەسىنە وپپوزيسيالىق پارتيالار نازار اۋدارسا ءجون بولار ەدى. قازىرگى تاڭدا «نۇر وتاننىڭ» قوعامدىق قابىلداۋ بولىمدەرى قاراپايىم حالىق اراسىندا وتە تانىمال. ادىلەتسىزدىكتەن جاپا شەككەن ادامداردىڭ كوپشىلىگى وسى قوعامدىق قابىلداۋدى جاعالايدى. قاراپايىم ازاماتتاردىڭ ءوتىنىش-شاعىمدارىن قابىلدايتىن مۇنداي شاعىن ورتالىقتار ۇيىمداستىرۋعا ءبىزدىڭ وپپوزيسيانىڭ قارجىسى جەتپەيدى دەگەنگە ءوز باسىم سەنبەيمىن. بۇگىندە جۇرتتىڭ نازارىندا جۇرگەن «ازات» پەن جالپىۇلتتىق سوسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ استانا مەن الماتىدا كەڭسەلەرى بار. وندا بىلىكتى زاڭگەرلەردە جۇمىس ىستەيتىنىن بىلەمىز. وسى رەسۋرستى پايدالانىپ، قاراپايىم حالىقتىڭ ءارىز-وتىنىشىن قابىلدايتىن شاعىن ورتالىق نەگە اشپاسقا. بۇعان قىرۋار قارجىنىڭ قاجەتى دە جوق. سوندا ولاردىڭ جىل ون ەكى اي جۇمىس ىستەپ جاتقانىن جۇرتىشىلىق ءبىلىپ وتىرار ەدى.
وتكەن سايلاۋ مەن الدا وتەتىن سايلاۋدىڭ اراسىندا ەلىمىزدە تالاي وقيعا بولدى. توبەمىزگە بىرنەشە رەت «پراتون» قۇلادى. ۇلتشىلدار «انتيگەپتيل» شاراسىن ۇيىمداستىرىپ، ت.مۇسابايەۆتىڭ مازاسىن العانىن ءبارىمىز بىلەمىز. سول جەردە جارماحان تۇياقباي مەن بولات ءابىلوۆ جۇرسە قانداي جاراسىمدى بولار ەدى. كەرەك دەسەڭىز، جاڭاوزەن وقيعاسىن دا وپپوزيسيا ءتيىستى دەڭگەيدە ءوز ماقساتتارىنا پايدالانا العان جوق. جارايدى، وپپوزيسيا سەركەلەرىنىڭ جاڭاوزەنگە باراتىن قارجىسى بولماعان شىعار. وتكەن جىلى الماتىنىڭ «باراحولكاسىندا» حالىق تولقىپ، الەۋمەتتىك نارازىلىق تۋىنداعان جارماحان تۇياقباي مەن بولات ءابىلوۆتىڭ كۇنى-تۇنى سول جەردە جۇرەتىن ءجونى بار ەدى. الماتى قالاسى اكىمى ا.ەسىموۆكە قارسى تۇرىپ، حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن تالاپ ەتۋى ءتيىس ەدى. ازار بولسا 15 تاۋەلىككە وتىرىپ شىعار ەدى. ءبىراق ءبىزدىڭ وپپوزيسيا بەلسەندىلەرى مۇنداي ارەكەتكە بارا المادى. بۇگىندە جىل سايىن وبلىس اكىمدەرى حالىق الدىنا شىعىپ ەسەپ بەرەدى. سول ءبىر جيىندا وپپوزيسيا سەركەلەرى ايماقتاعى الەۋمەتتىك ماسەلەگە قاتىستى اكىمگە سۇراق قويسا، ولاردىڭ جولىنا ەشكىم كەسە كولدەنەڭ تۇرمايتىنى انىق. ءبىراق ءبىزدىڭ وپپوزيسيا مۇنداي جەرلەردە توبە كورسەتپەيدى. ءدال وسىنداي مىسالداردى تىزبەلەسەك، جەتىپ ارتىلادى. حالىق پەن بيلىك بەتپە-بەت كەلگەن تۇستا ورتادان وپپوزيسيا وكىلدەرىن كورە المايتىن بولدىق. بۇدان كەيىن حالىق وپپوزيسياعا قالاي سەنسىن. اڭگىمەنىڭ اشىعىن ايتساق، ولار بوس سوزبەن، بيلىكتى سىناۋدان ارىگە بارعان ەمەس.
تاياۋدا جالپىۇلتتىق سوسيال-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى جارماحان تۇياقباي «تاڭ» تەلەارناسىنداعى «قازاق نيۋس» اقپاراتتىق باعدارلاماسىنا سۇحبات بەرىپ، كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىستى ويىمەن ءبولىستى. وپپوزيسيا جەتەكشىسى: «الداعى سايلاۋعا ءجونى ءتۇزۋ ادام ساياساتكەر تۇسەمىن دەپ ايتپاسا كەرەك. مۇندايدا تەك قانا شوۋمەن، ءارتىس، سايقىمازاقتار عانا سايلاۋعا تۇسەتىنىن ايتسا كەرەك»، – دەدى. مۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ جاكەڭنىڭ سايلاۋ باستالماي جاتىپ بەرىلگەنى مە؟ جوق، الدە الداعى سايلاۋعا بايكوت جاريالاماق ويى بار ما؟ بۇل جاعىن ءبىز تۇسىنە المادىق.
نۇرلان جۇماحان.
