Kóp jumylsa kól bolady...
– Ermek myrza, jer álemdi sharpyǵan koronavırýs oıǵa alǵan kóptegen jumystarǵa qolbaılaý bolǵany belgili. Biraq aýyl-aımaqtarda memlekettiń qoldaýynyń arqasynda júrip jatqan jumystar anaý aıtqandaı saıabyrsymaǵan sıaqty... Ústimizdegi jyly ózińiz basqaryp otyrǵan Áýlıeaǵash aýylyndaǵy Kıeli aǵashtyń aınalasyn abattandyryp, kisi qyzyǵarlyqtaı kórikti jerge aınaldyrǵandaryńyzdy kózimizben kórdik. Pandemıa kezinde mundaı aýqymdy jumysty uıymdastyrý ońaı bolmaǵan shyǵar?
– Durys aıtasyz, álemdi apshysyna salyp qýyrǵan qaýipti indet oıǵa alǵan biraz sharýamyzǵa kedergi keltirgeni jasyryn emes. Biraq bizder sanıtarlyq saqtyq sharalaryn saqtaı otyryp, aýylda qolǵa alǵan jumystardyń qarqynyn tómendetpeýge kúsh saldyq.
Jyl basynda Panfılov aýdany ákimi Talǵat Ómirálıev myrza Jarkent óńiriniń sımvolyna aınalǵan Kıeli aǵashtyń aınalasyn abattandyryp, mańaıyn retke keltirýdi tapsyrǵan bolatyn. Jalpy, jazıraly Jarkent jerine kelgen týrıserdiń kópshiligi Kıeli aǵashqa arnaıy kelip, onyń basyna minájat etýdi ádetke aınaldyrǵan.
Bizdiń aýyldyq okrýgke qaraıtyn Jarkent Arasan shaǵyn aýylyndaǵy shıpajaıǵa kún saıyn elimizdiń túkpir-túkpirinen kóptegen demalýshylar keledi. Sol demalýshylardyń kópshiligi Kıeli aǵashqa kelip, taǵzym etip, tabıǵattyń ǵajaıyp kórinisin tamashalaýdy dástúrge aınaldyrǵan. Budan basqa dertine daýa izdegen adamdar da jerdiń shalǵaılyǵyna qaramaı, maqsatty túrde arnaıy keledi. Bir sózben aıtsam, qysy-jazy Kıeli aǵashtyń basynan adam qarasy úzilmeıdi.
Osy rette bizder Kıeli aǵashtyń basyna táý etip kelýshilerge jaǵdaı jasap, olar alystan kelgende keń tynystaýyna yńǵaıly jaǵdaı týdyrýdy kópten beri oılap júrgenbiz. Osy oıymyzdy bıyl júzege asyrdyq. Kıeli aǵashtyń aınalasyn abattandyrýǵa memlekettiń aqshasy jumsalǵan joq. Bul jumystarǵa kásipkerler men aýyl halqy qarjy jınap, qoldaý kórsetti. Osylaısha, aýyl men aýdanymyzdyń turǵyndary mundaı qoǵamdyq mańyzy zor jumystarǵa beıjaı qaramaıtynyn baıqatty.
– Sonda Kıeli aǵashtyń aınalasyn abattandyrýǵa qansha qarjy jumsadyńyzdar?
– Jalpy, abattandyrý jumystaryna 9,5 mln teńge jumsaldy. Sol kezdegi Panfılov aýdany ákiminiń orynbasary Dýman Tórehanov Ádephanulynyń eńbegin maqtanyshpen aıtýǵa bolady. Aýdandyq máslıhat hatshysy Shoqparov Erǵalı Otarǵalıulynyń yqpalymen kásipker Muqataı Medettiń demeýshiligi arqyly múmkindigi shekteýli jandarǵa arnalǵan pandýs saldyrdy. Aýdandyq jer qatynastar bóliminiń basshysy Bolatbek Dúısenov, aýdanymyzdyń bas sáýletshisi Qaırat Abaev jáne Avtomobıldi joldar bóliminiń basshysy Arǵynqalı Saýryqov óz úlesterin qosty. O basta munshama qarajatty qaıdan alamyz, bizdiń bastamamyzdy kásipkerler men aýyl halqy qalaı qabyldaıdy dep oılaǵan edik. Biraq biz bekerge ýaıymdadyq, aýdanymyzdyń mańdaıyna basqan Kıeli aǵashtyń aınalasyn kórkeıtý isine azamattar bel býyp, bilek sybana kirisken sátte kókeıimizdegi kúmán-kúdik birden tolyqtaı seıildi.
Aıtalyq, aýdanymyzdaǵy «Maksdorstroı servıs» JSHS jol qurylysy salasyndaǵy mekeme Kıeli aǵashtyń kireberisindegi alańqaıdy tolyqtaı asfálttap berdi. Osy atqarylǵan jumysty aqshaǵa shaqsaq 4,5 mln teńgeni quraıdy. ASB «Elektromontaj» mekemesi Kıeli aǵash ornalasqan aýmaqtyń syrtyna úlken 6 sham, ishine shaǵyn 15 sham ornatyp, tolyqtaı jaryqtandyrdy. Bezendirý jumystaryna aýdandyq belgili sáýletshi dızaıner Imanbek Týlkleev aǵamyzǵa 500 myń teńge jumsadyq. Syrttan kelgen týrıser úshin Kıeli aǵashtyń tarıhynan habar beretin bılbord ildik.
Aýylymyzdaǵy zeınetker ata-apalarymyz ózderi birinshi bolyp 200 myń teńge qarjy jınap bergenin maqtanyshpen aıtqym keledi. Bul rette Máýlethan Qoǵambekov, Nıazaqyn Jantúgelov, Jańylhan Berikbaeva syndy ata-apalarymyzdyń attaryn ataı ketkendi jón sanap otyrmyn. Aýyl men aýdan ortalyǵy Jarkenttiń arasyn jalǵap júrgen taksıst jigitterimizdiń ózi ortaq isten shet qalmaı 65 myń teńge jınap berdi.
Budan basqa, aýylymyzdaǵy Imambaevtar otbasy 100 myń teńge, aýdanymyzda tanymal kásipker Serik Aqsýbaev 200 myń teńge, aýdanymyzdaǵy kirpish zaýyttyń ıeleri Tursyn Baǵaev 200 myń teńge, Turlyqoja Qurbanov 30 myń teńge, Maqsat Kóbelekov degen azamatymyz 180 myń teńge qosqanyn aıta ketkendi jón sanap otyrmyn.
Sonymen qatar aýyl azamattary Erbolat Qoqyshev pen Bolat Andreev birlesip, Kıeli aǵashtyń ishinde demalýshylar kelgende tize búgip otyratyn 12 oryndyqty óz qoldarymen jasap berdi. Aýdanymyzdaǵy Uıǵyr ortalyǵynyń azamattary osy sharýany qolǵa alǵanymyzdy estip, ózderi arnaıy kelip, 50 myń teńgesin berip ketti.
Sol sıaqty Qońyróleń aýylynyń azamattary Hamıt Muqajanov, Amangeldi Shymshyqbaev adam júretin jerlerge joldarǵa tóseý úshin eki KamAZ tabıǵı taqtatas ákelip, ıgi iske óz úlesterin qosty. Osylaısha, kóptiń kómegimen oıǵa alǵan isimizdiń birinshi kezeńi tolyqtaı aıaqtaldy.
Abattandyrý jumystary aıaqtalǵanda aýdan ákimi Talǵan Ómirálıevtiń ózi kelip, abattandyrý isine belsene qatysqan aýyl azamattaryna raqmetin aıtyp, aýdandyq ákimdik atynan «Alǵys hattaryn» tabys etti.
Jeti sany jaqsylyqqa bastaıdy
– Al ekinshi kezeńde sizderdi qandaı jumystar kútip turǵanyn aıtsańyz?
– Bizdiń maqsatymyz – Kıeli aǵashty týrıserdi tartatyn aýdanymyzdaǵy basty oryndardyń birine aınaldyrý. Eki aıǵa sozylǵan abattandyrý jumystary aıaqtalǵannan keıin Kıeli aǵashqa kelýshilerdiń sany kúrt artty desem artyq aıtqandyq bolmas.
Kún sýytqaly beri táý etip kelýshilerdiń qatary birshama sıredi. Jaz aılarynda Kıeli aǵashtyń aldyndaǵy úlken aýmaq kelýshilerdiń kólikterine tolyp, ıne shanshar oryn bolmaı qalatyn kezder bolady. Aldaǵy jyly kelýshi týrıserge monıtorıń jasap, jyl saıyn qansha adam kelip-ketkenin anyqtaýdy maqsat tutyp otyrmyz.
Búginde Kıeli aǵashtyń aınalasyn abattandyrý jumystary tolyqtaı aıaqtaldy. Aldaǵy ýaqytta elimiz boıynsha tanymal jerdi qujattandyrýdy josparlap otyrǵan jaıymyz bar. Bul qolǵa alǵan jumysymyzdyń ekinshi kezeńi bolyp tabylady.
Aýdandyq arhıvti aqtaryp qaraǵanymyzda, Keńes zamanynda da bul jerdiń qujaty jasalynbaǵanyn bildik. Halyqtyń qamqorlyǵynyń arqasynda Kıeli aǵash osy kúnge jetti. Osyǵan deıin onyń basynda jalǵyz shyraqshy otyrtyn-dy. Ol Kıeli aǵashqa shamasy jetkenshe kútim jasap, kelgen qonaqtarǵa qyzmet kórsetti. Sondaı-aq Shyraqshy Raıa Bıdaıbaeva Kıeli aǵashta jumys istegen jumyskerlerdi kúndelikti ystyq tamaqpen qamtamasyz etip otyrdy.
Bıyldan bastap bizder eńbek bırjasyna tirkelgen 5 adamdy Kıeli aǵashtyń aınalasyn kútip-baptaýǵa jumyldyrdyq. Qazirgi tańda olar gazondardy ýaqytynda qyrqyp, aınalasyn sypyryp, jerge túsken japyraqtardy tazartyp, ortaq iske óz úlesterin qosýda.
Aldaǵy ýaqytta Kıeli aǵashty týrısik nysan, qasıetti oryn retinde qujattandyrsaq, bul jerdi odan ary qaraı damytýǵa múmkindik alamyz. Qujattandyrý isi Memlekettik tirkeý, nysannyń tehnıkalyq tólqujatyn daıyndaýdan turady. Budan keıin jobalyq-smetalyq qujattardy daıyndap, Kıeli aǵashty kútip-baptap ustaıtyn adamdardy memleket esebinen ustaý múmkindigine ıe bolamyz. Budan basqa, demalýshy týrıser aıaldap jatatyn shaǵyn qonaqúı men shaıhana salý da josparymyzda bar. Kıeli aǵash beınelegen kádesyılar satatyn dúńgirshekter salýǵa da bolady. Sol sebepti aldaǵy jyly qujattandyrý jumysyn tolyq aıaqtaýdy kózdep otyrǵan jaıymyz bar.
Óz basym bul jerdiń týrısik áleýeti zor dep esepteımin. Ótken jyly Almaty oblysy boıynsha baıqaý boldy. Soǵan biz de qatystyq. Aýyl balalaryna ustazdyq etken Raqymjan Abdarasılov aǵamyz baıqaýǵa Áýlıeaǵashtyń maketin usyný týrasynda oıyn aıtty. Budan keıin aǵamyz shákirt tárbıelep júrgen áriptes inisi Erkin Mameturdıev jáne Beıimbet Ospanbaev ekeýi birlesip, birneshe kúnniń ishinde Kıeli aǵashtyń maketin daıyndap, qolyma ustatty. Budan keıin Kıeli aǵashtyń aýylymyz úshin mańyzy jáne onyń aınalasyndaǵy ańyzdardy basshylyqqa alyp, baıandama daıyndap, baıqaýǵa qatystym. Sol kezde bizdiń jumysymyz oblys boıynsha ekinshi oryndy ıelenip, mereımiz ústem bolyp qaıtqan edi.
Menińshe, Kıeli aǵashpen qazaq úshin qasıetti jeti sanynyń arasynda bir baılanys bar sıaqty. Aıtalyq, Kıeli aǵashqa jeti ǵasyr bolǵan, dini jeti adamnyń qulashyna teń, janynda bir túpten jeti aǵash ósken, aýylymyzda jeti mekeme jumys isteıdi, kerek deseńiz elimiz Táýelsizdik alǵaly beri jumys istep jatqan jetinshi ákim ekenimdi estigenimde, eriksiz bir ǵajaıyp tylsymǵa senbeske amalym qalmady. Osynyń bári júregimizdi jylytyp, boıyma kúsh-qýat berip turatyn boldy.
– Karantın kezinde mundaı aýqymdy jumystardy júzege asyrý ońaı bolmaǵan shyǵar?
– Árıne, ońaı emes. Kıeli aǵashty abattandyrýǵa búkil aýyl azamattary kelip qatysqysy keldi. Biraq bizder sanıtarlyq normalardy basshylyqqa alyp, áleýmettik qashyqtyqty saqtap, jumysty uıymdastyrýmyzǵa týra keldi. Aýyl azamattary kezek-kezegimen kelip, ortaq iske qolǵabys jasady. Aýylymyzdaǵy medısına mamandary jurttyń densaýlyǵyn baqylap, udaıy nazarda ustady. Osyndaı aýyzbirliktiń arqasynda qolǵa alǵan isimizdi oıdaǵydaı oryndap shyqtyq. Bul úshin aýyl azamattaryna alǵys aıtamyn!
Jaryq tartylyp, jol jóndeldi
– Ermek myrza, «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy – 2020» baǵdarlamasy boıynsha Áýlıeaǵash aýylynda qandaı ıgilikti ister qolǵa alyndy? Sol jaıynda az-kem áńgimeleı ketseńiz?
– Qazirgi tańda aýyldy órkendetýge memleket tarapynan kóptegen qoldaýlar jasalynyp jatyr. Ony aıtýǵa tıispiz. Bıyl bizdiń aýylda «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» baǵdarlamasy aıasynda úlken eki kóshemizge jaryq tartyldy.
Aýlymyzdyń ór jaǵynda elimizge belgili «Jarkent Arasan» shıpajaıy ornalasqan. Sol jerge demalý úshin elimizdiń túkpir-túkpirinen kóptegen adamdar kelip demalady. Demalýshylar jolda Áýlıeaǵash aýylyn kókteı ótedi. Túnde ótse, tas qarańǵy yńǵaısyz bolyp júrgen-di. Osy máseleni aýdan basshysyna aıtyp, sol kisilerdiń qoldaýynyń arqasynda eki kóshege jaryq tartyp aldyq.
Qazir aýyl turǵyndary keshke jaqyn syrtqa shyǵaryp serýen quratyn boldy. O basta aýylymyzdaǵy tórt kóshege jaryq tartýdy josparlaǵan edik. Qalǵan eki kóshege jaryqty aldaǵy jyly tartý josparda bar. Aýylymyzdyń ortasyn kókteı ótip, Kıeli aǵashqa baryp tireletin Shánti bı babamyzdyń atyndaǵy kóshe bar. Sol kóshege aldaǵy jyly jaryq tartpaqshymyz.
Aýylymyzdyń ór jaǵynda ózenge jaqyn aýmaqtaǵy 30-dan astam úı bar. Sol jerdegi elektr qýatynyń kerneýi tym tómen bolǵandyqtan, jaryq syǵyraıyp janyp, turmysqa qajetti elektr buıymdardy paıdalaný múmkin bolmaı qalǵan edi. Sol máseleni bıyl tolyqtaı sheshtik. Aýdandyq elektr qýatymen qamtý mekemesiniń mamandarymen keńesip, sol mańda turatyn aýyl azamattary 5-10 myń teńgesin jınap, birneshe jyldan beri mazalap kele jatqan dúnıeni aýyl turǵyndarynyń aýyzbirliginiń arqasynda oń baǵytta sheshildi. Qazir jaryq jarqyrap, halyq as-sýyn elektr peshterge erkin daıyndaıtyn boldy.
– Pandemıa kezinde kóptegen aýyldar balalaryn onlaın oqyta almaı qınalyp jatqanyn jıi estımiz. Sizderdiń aýylda ǵalamtorǵa qatysty qandaıda másele bar ma?
– Bizdiń aýylda uıaly baılanys arqyly ǵalamtorǵa shyǵýǵa bolady. Biraq jyldam istemeıdi. Sol sebepti ǵalamtor máselesin tez arada sheshýge kúsh salyp jatyrmyz. Aýdandyq telekomýnıkasıa salasyna jaýapty mekemege hat jazyp, ǵalamtordyń máselesin sheship berý jaıynda ótinish aıttyq. Búginde bir hatpen bar másele sheshilmeıdi ǵoı. Bul iske aýdanymyzdaǵy «Nur Otan» partıasynyń belsendilerin de aralastyryp, úlken iske qozǵaý salǵandaı boldyq. Qazirgi tańda tıisti mekeme aýyldy ınternetpen qamtıtyn qondyrǵyǵa tapsyrys berip qoıǵan. Sony kútýdemiz. Qondyrǵyny ornatqannan keıin ár úıge ınternet tartýǵa bolady. Buǵan qansha qarajat qajet ekenin mamandar eseptep jatyr. Eger osy is oń baǵytta sheshimin tapsa, ınternetpen birge barlyq úıge telefon tartý isi de túbegeıli sheshiledi. Qazirgi tańda aýylymyzda 250-den astam úıde telefon ornatylǵan.
– Aýyldyń ıgiligi úshin aldaǵy ýaqytta taǵy qandaı sharýalardy júzege asyrýdy josparlap otyrsyzdar?
– Aýylymyzda Keńes zamanynan kele jatqan úlken saıabaq bar. Sol saıabaqtyń ishine jaryq tartyp, syrtyn qorshap, ishinde fýtbol, basketbol, tenıs alańshalaryn ashsaq degen arman-maqsatymyz bar.
Ótken jyly mektep janyndaǵy shaǵyn alańshadan úlken tenıstiń toryn quryp, aýyl turǵyndary arasynda úlken tenısten týrnır uıymdastyrǵanbyz. Bul bastama jastardyń aıryqsha qyzyǵýshylyǵyn oıatty. Aldaǵy ýaqytta saıabaqtyń ishinen úlken tenıske arnalǵan alańsha salýǵa kúsh salmaqshymyz.
Budan basqa, saıabaqty selden qorǵaıtyn kanal qazýdy kózdep otyrmyz. Bıyldyń ózinde qyzyl sý qaýip tóndiretin aımaqtardy aınaldyra kanal qazyp shyqtyq. Endi saıabaq qalyp otyr.
Aldaǵy jospar
– Kóktal Arasan men Jarkent Arasan eldi mekeni sizderge qaraıdy eken. Ol jaqtarda qandaı sharýalar qolǵa alyndy.
– Aýdanymyzdaǵy mańyzdy shıpajaılardyń biri Jarkent Arasanda ornalasqan. Shıpajaı qysy-jazy demalýshylardy qabyldap, jumys isteýde. Aýyldyń biraz azamattary sol jerde turaqty jumys isteıdi. Bıyl etektegi Kóktal aýylynan bastap, Jarkent Arasanǵa deıingi aralyqtaǵy kúre jol tolyqtaı jóndeýden ótti. Qazir aýyl arasynda qatynaý óte jeńil. Syrttan keletin demalýshylar da dán rıza.
Ótken jyly halyqpen júzdesýimizde Kóktal Arasan aýylynyń turǵyny Seıitjappar aqsaqal aýyl shetinde jańbyr sýy jınalatyn shaǵyn kólshik paıda bolyp, sol jerge maldar túsip, batpaqqa batyp ketip jatqanyn aıtqan bolatyn. Bıyl aýyldyq ákimdikte isteıtin jigitterdiń basyn qosyp, shaǵyn kólshikti tiken symtemirmen qorshap, mal kirmesteı qyldyq. Aýyl halqy dán rıza.
Budan basqa, aýyldaǵy áleýmettik turǵydan az qamtylǵan turǵyndarǵa barynsha qoldaý kórsetip turamyz. Almaty men Jarkenttegi orta býyndy oqý oryndarda bilim alyp júrgen turmys jaǵdaıy tómen otbasylardan shyqqan balalardyń oqý aqysyn tómendetip berý týrasynda hat jazǵan edik. Oqý oryn basshylary ótinishimizge qulaq asyp, oqý aqylaryn birshama tómendetip bergenin estigende qýanyp qaldyq.
Búginde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev halyq únine qulaq asatyn memleket qurýǵa kirisip ketti ǵoı. Biz de Prezıdentimizdiń bastamasyna qoldaý kórsetip, aýyl halqynyń muń-muqtajyna qulaq túrip, olardyń turmystyq máselelerin barynsha shesheýge kúsh salyp jatyrmyz. Aýylymyzdaǵy bir-eki adamnyń densaýlyǵyna baılanysty memlekettiń járdemaqysyn alýǵa qatysty qujattaryn jóndep berdik.
Suhbattasqan Nurlan JUMAHAN
