Óz Otanynyń otyn óshirmeıtin, qonǵan tuǵyrynan túspeıtin, qolyndaǵy týyn qulatpaıtyn býynnyń buǵanasyn bekitý qorshaǵan ortanyń, saıyp kelgende memlekettiń mereıli mindeti. «Jastar – el damýynyń negizgi tetigi» dep beker aıtylmasa kerek-ti.
Sondyqtanda, elimizde jastar saıasatyna kóp kóńil bólýde. Osyǵan oraı, tarıh betterindegi alǵashqy paraǵyn ashqan, sý jańa Jetisý oblysynyń «Jetisý Jastary» Komýnaldyq memlekettik mekemesiniń dırektorynyń orynbasary Erkebulan Aqbolatovtan óńirdegi jastar saıasatynyń aıaq alysy týraly surap bildik.
Dál qazirgi Jetisý oblysynda 128 myń jas bar. Onyń ishinde 5%-y NEET sanatyndaǵy jastardy quraıdy. Resmı málimetter osyndaı derekti kórsetkenimen «Jetisý Jastary» mekemesi bul máseleni óz betinshe zerteýge kóshken. Maqsat – jumyssyz, esh jerde bilim almaıtyn azamattardyń naqty sanyn anyqtaý, óz kezeginde olardy qoǵamdyq ómirge beıimdeý.
– Biz resmı málimetterge kóp jaǵdaıda súıenbeımiz. Óıtkeni, ol jerdegi aqparattyń qalaı jasaqtalatyn bilmeımiz. Sondyqtanda jergilikti atqarýshy organdar men polısıa basqarmasynyń qyzmetkerlerimen birlese otyryp, aýlalyq reıd júrgizemiz, – deıdi Erkebulan Aqbolatov.
Búgingi kúni «Aýlalyq reıd» nátıjesinde Jetisý oblysynda NEET sanatyndaǵy 771 azamat anyqtalǵan.
Erkebulan Aqbolatovtyń aıtýynsha, olardyń ary qaraı jetilýine demeý berý maqsatynda túrli sharalar qolǵa alynǵan. Búgingi kúni jumyssyz jastar úshin «Jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalar» basqarmasy jáne onyń óńirdegi fılıaldarymen birlese otyryp, bos jumys oryndary jármeńkesi turaqty túrde ótkizilip keledi.
Máselen, bıylǵy jyly 2100 jumys orny usynylǵan, al jalpy jármeńkege 2190 adam qatysqan. Olardyń 1300 turaqty jumyspen qamtylyp úlgerdi.
Jastar saıasatynyń kezekti tarmaǵy memlekettik baǵdarlamalardy jastar arasynda nasıhattaý. Sáıkesinshe, «Dıplommen aýylǵa!», «Serpin – 2050» «Alǵashqy jumys oryndary», «Jastar tájirıbesi», «Urpaqtar kelisimsharty» jánede kásipkerlikti damytý sheńberinde túrli garnttyq jobalardy jas býyn arasynda keńinen tanytý boıynsha birqatar jumystar atqarylýda. Bul baǵyttaǵy jumystardan jetisýlyq jastar qalys qalyp jatqan joq.
Sonymen qatar, oblys kóleminde jastardyń bos ýaqytyn tıimdi paıdalaný jáne buqaralyq sportty damytý turǵysynda birshama ister júzege asýda. Rýhanı qundylyqtar da nazardan tys qalmaǵan.
Salt-dástúrdi jańǵyrtý, jastardyń tarıhqa degen kózqarasyn qalyptastyrý men dinı esktremızmniń aldyn alý úshin júıeli túrde teologtarmen kezdesýler ótkizilip turdy.
– Jastar resýrstyq ortalyǵynyń bastamasymen júzege asqan, bıylǵy jyldyń jarqyn jobasy – «Jandy Arbat». Bul shara óner súıer qaýym men qolónershilerdi qoldaý maqsatynda iske asty, – dep atap ótti Erkebulan Aqbolatov.
Sondaı-aq, «Jetisý Jastary» mekemes negizinde ashyq aspan astyndaǵy kıno kórsetilimder men karaoke keshteri uıymdastyryp turady. Bulardyń barlyǵy da ónerin shyńdaımyn degen azamattar úshin jasalǵan úzdik jobalardyń qatarynda desek artyq aıtqandyq emes.
– Jyldyń basy eldi eseńgiretti. Tarıhta «Qańtar oqıǵasy» degen atpen qalǵan úlken narazylyq ótti. Bul kóteriliske qatysqandardyń basym bóligi «jastar» degen synnyń astynda qaldyq. Talaı adamdar jaýapqa tartylǵany jasyryn emes. Qazirgi kezde bizder óz tarapymyzdan alańǵa shyǵyp, jeńil jazaǵa tartylǵan jastarmen jumys istep jatyrmyz, – dep sózin sabaqtaǵan Erkebulan Aqbolatov, atalǵan azamattarmen áleýmettendirý baǵytynda birlese jumys jasap júrgenderin alǵa tartty.
Qaraly qańtarda basyna qara bult úıirilgen adamdarmen jumys isteý jalǵasyn tabýda. Búgingi kúni jastar ortalyǵy dál osyndaı 32 azamatpen jumys isteýde. Memlekettik baǵdarlamalardan bastap, arnaıy granttarǵa qalaı qol jetkizý kerektigin aıtyp, jol kórsetýde.
Mysaly, «Zhas Project» jobasynan Qańtar oqıǵasyna qatysqan azamatqa 1 mln teńge grant utyp alýyna kómektesip, baǵyt-baǵdar bergen. Odan bólek zardap shekken adamdarǵa tegin medısınalyq tekserýden ótýine múmkindik jasaǵan jaıy bar.
Joǵaryda atalǵan ister ótken jyldyń esebine jazylyp, qanjyǵasynda ketken edi. Osyndaı keleli sharalar keler jyly da óz jalǵasyn tabady dep kútilýde.
Sózimizdiń bir dáleli, aldaǵy jyly sport súıer qaýymnyń basyn bir arnaǵa toǵystyrý maqsatynda «Jetisý lıgasy» jalaýyn jelbiretýi yqtımal. Bul lıgaga fýtbol, voleıbol, basketbol, shahmat jáne kókpar syndy 5 sport túri kiredi. Lıga olımpıadalyq júıe boıynsha ótpek. Atalǵan jarysqa oblystyń túkpir-túkpirindegi barlyq jastar qatysa alady.
Kelesi bir qolǵa alynatyn is – «Bazar jastary». Osynyń aıasynda jumyssyz, ıa bolmasa, bazarda júrgen, zaýytta eńbek etetin jastardy áleýmettendirýge kóptep kóńil bólinbek. Olar túrli sharalarǵa jumyldyryp, aqparattyq-túsindirý jumystarymen qamtylmaq.
– Qazirgi kezde oblys ortalyǵy Taldyqorǵan qalasynyń bazarynda jumys jasap júrgen jastarmen «WhatsApp» jelisinde qurylǵan ortaq tobymyz bar, mine sol jerde jastarymyzdyń usynys tilekterin tyńdaımyz. Búgindikke olardyń tarapynan sport túrlerinen saıystar uıymdasytrýǵa qatysty ótinishter kelip jatyr, – dedi Erkebulan Aqbolatov.
Keleshekte qolǵa alynatyn joba «Aýyl jastar» dep atalady. Munda da sporttyq jáne mádenı sharalar ótedi. Budan bólek, aýyldy jerdegi jastardyń kásipke kelýine múmkindik berip, jol ashý úshin arnaıy semınar-trenıngtar ótkizý josparda bar.
«Jetisý Jastary» KMM kózdegen basty nysana – ata-ananyń qamqorlyǵynsyz qalǵan jastarǵa, ıaǵnı balalar úıiniń tárbıelenýshisine kásiptik baǵdar berý.
– Olardyń jón silter aǵaıyn-týysy, etjaqyndary joq. Erteń balalar úıinen túlep ketken soń, úlken ómirde jol tabýda qıynǵa soqpasyn degen nıetpen jetim balalarǵa qoldaý kórsetýdi ózimizge mindet etip alyp otyrmyz. Qazir 9-10 synyp oqıtyn balalar úıiniń tárbıelenýshileriniń ishinen 32 balany tańdap aldyq. Endi olarǵa bolashaq mamandyǵyn tańdaýǵa kómektesemiz. Qazaq «jetim kórseń, jebeı júr» deıdi, olarǵa qoldaý kórsetý azamattyq paryzymyz, – degen oıynda jetkizdi Erkebulan Aqbolatov.
Sondaı-aq, keler jyly jetim balalarǵa arnaıy bıznes-ıdeıalar úshin 500 myń teńge kóleminde grant taǵaıyndaý da jumys josparyna bekitilgen eken.
Jastardyń áleýmettik jaǵdaıyn turaqtandyrý, onyń ishinde turǵyn úımen qamtamasyz etýge den qoıylǵan.
Bul baǵyttaǵy ister qos aımaq eki oblysqa bódinbeı turǵanda óz bastaýyn alyp, qańqasy qurylǵan bolatyn, oblystyń bólinýine baılanysty bul jospar keıinge qaldyryldy.
Kóptiń kóńilinen shyqqan tyń joba «0-5-25» jastarǵa arnalǵan turǵyn úı baǵdarlamasy edi. Búgingi kúni eki oblystan atalmysh baǵdarlama sheńberinde 50 páterden bólinedi dep kútilýde. Erkebulan Aqbolatovtyń sózine sensek, búdjet qarajaty naqty bekitilgen jaǵdaıda jobany iske asyrýǵa birden kirisetin bolady.
Eger, atalǵan baǵdarlama bastaý alsa, 29 jasqa deıingi ár bir oblys turǵyny, konkýrsqa qatysyp, birinshi jáne ekinshi deńgeıli turǵyn úıden páteralýǵa múmkindik alady. Bul tek qana oblys ortalyǵynda emes aýdandyq jerlerde de iske asatyn bolady.
– Turǵyn úı baǵdarlamasyn iske qosýdaǵy basty sebep, jastardyń baspanadan tarlyq kórýimen baılanysty, – deıdi Erkebulan Aqbolatov.
Jastardyń qatysýymen ótetin aýqymdy sharalardyń júzege asýyna óńirdegi Jastar resýrstyq ortalyqtarynyń barlyǵy birdeı jumyldyrylady. Aıta keteıik, Jetisý oblysynda 1 oblystyq, 2 qalalyq, 8 aýdandyq Jastar rensýrstyq ortalyǵy qyzmet kórsetýde.
