Volonterlik qozǵalys qalaı damydy?
Mine, sol eki jyldaı ári-sári kúı keshirgen pandemıa kezeńi bizdiń memleketke de volonterlar qozǵalysyn damytý qajet ekenin uqtyrdy. Osy baǵyttaǵy jumys Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi mindetteriniń birine aınalǵany da, beker emes.
Jalpy, jetimin jylatpaı, jesirin qańǵyrtpaı, tirligi turalaǵanǵa asarlatyp kómek berip, jylý jınap jatatyn qazaq halqyna eriktilerdiń isi tańsyq emes. Tek qazir el bolyp, jıylyp kórsetetin qoldaý-kómektiń bul túrine arnaıy ataý bergeni bolmasa.
Al álemde kómek kórsetýdiń qoǵamdyq sıpaty 1600 jyly volonterlik ataý alyp, arnaıy qozǵalys retinde baǵalanada bastady. Sol shaqta soǵys kezinde maıdanǵa óz erkimen suranyp barǵandardy eriktiler ataǵan. Keıin erikti kómektiń aýqymy keńeıip, qoǵamnyń kez kelgen salasyndaǵy kóptiń kúshin qajet etetin jumystarǵa kómek berýshiler volonterler dep resmı atalatyn boldy.
HH ǵasyrdyń basynda Eýropada volonterlik qozǵalysty damytýdyń qajettiligi artty. 1920 jyly Anglıa, Germanıa jáne Shvesıanyń eriktiler Verdýna janyndaǵy aýyldy qaıta qalpyna keltirýge atsalysty. Soǵystan qıraǵan eldi mekendi qalpyna keltirýge baǵyttalǵan bastama qozǵalys retinde baǵalanyp Service Civil International degen ataýǵa ıe boldy.
1934 jyly S.C.I. tórt eýropalyq volonter Úndistandaǵy kedeılerge kómektesýge attandy. Olar British Volunteer Programme, US Peace Corps, Deutsche Entwiklungsdienst sekildi uıymnyń bastamashylary edi.
Jas volonterlerdiń ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin Varshava ortalyǵyn qaıta soǵý, Batys Eýropadaǵy qıraǵan qalalardy qaıta qalpyna keltirý, Iýgoslavıadaǵy Bratsvo-Edinstvo kólik magıstralin qurý jumystaryna qatysqany tarıhtan belgili.
Eriktilerdiń erikti isi birneshe eldi biriktirip, halyqaralyq deńgeıge kóterilgen kezi – 1970 jyl. Osy shaqta BUU janynan «Birikken Ulttar Uıymynyń volonterleri» degen ataýmen halyqaralyq uıym qurylǵany tarıhtan málim. Osylaısha óziniń bar ekenin álemge áıgilegen uıym qurylǵan 5 jeltoqsanda Halyqaralyq volonterler kúni retinde atalyp óte bastady.
Qazaqstan 1991 jyly halyqaralyq uıymdarǵa, BUU-ǵa múshe bolǵan soń Eriktiler qozǵalysy baǵdarlamasyn qabyldady. Al Volonterlik qyzmet týraly zań 2016 jyly shyqty. Bul eriktiler qozǵalysynyń keń qanat jaıýýyna septigin tıgizdi. Qazir mundaı uıymdardyń sany 200-ge jetti. Olar búginde iri qalalar men aýyldarda qaıyrymdylyq is-sharalardyń basy-qasynda júr.
Áleýmettik zertteýler kórsetkendeı, memleketimizdegi eriktiler uıymdarynyń qyzmeti kóbinde áleýmettik máselerge, janýarlarǵa qamqorlyq kórsetýge baǵyttalǵan. Úlken is-sharalar kezinde de solar jumyldyrylady. Ulttyq baǵyttaǵy volonterlik qyzmet te keń qanat jaıyp keledi.
«Meıirimdi Jetisý» eriktileriniń erikti isi
Derekke súıensek, Almaty oblysy boıynsha 97 volonterlik uıym men 8300 volonter resmı tirkelgen eken. Sonyń ishinde 90-nan astam uıym áleýmettik baǵytta qyzmet kórsetedi. Atap aıtsaq, qart adamdarǵa, áleýmettik jaǵdaıy tómen, sondaı-aq az qamtylǵan muqtaj otbasylarǵa azyq-túlik, dári-dármek pen kómir taratyp, kómek kórsetip júr. Sonyń biri – «Meıirimdi Jetisý» eriktileri.
Bul uıymnyń front-keńsesiniń volonterleri bıyl qańtar aıynda engizilgen tótenshe jaǵdaı kezinde elge belsendi qyzmet kórsetti. Olardyń jumysynyń qarqyn alǵany da osy kez. Sol qańtardan beri «Meıirimdi Jetisý» 473 áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasyǵa, ardagerler men jalǵyzbasty qarttarǵa gýmanıtarlyq kómek kórsetipti.
«Meıirimdi Jetisý» front-ofısiniń qańtardan bastap, keıin de oblys ortalyǵynyń kóshelerin tazartýshy komýnaldy qyzmetkerlerge arnaǵan «Kel, sháı isheıik» atty qaıyrymdylyq aksıasy qoǵamǵa úlken serpilis bergenin aıta ketý kerek. Másele eriktilerdiń taratqan ystyq sháı jáne bálishter de emes. Bul bastama erikti túrde qarapaıym eńbek adamynyń jasap júrgen qyzmetin baǵalaýǵa shaqyrýymen qundy edi.
Bastamashyldyqpen kózge túsken volonterler uıymynyń biri – «Green help» komandasy. Bul top «Birgemiz: Ayala» jobasyn júzege asyrýdy qolǵa alýda.
«Birgemiz: Ayala» jobasy
«Birgemiz: Ayala» jobasyna «Azamattyq bastamalardy qoldaý ortalyǵy» KEAQ qoldaý kórsetýde. Maqsat – qoǵamda ekiudaı kózqaras qalyptastyrǵan qaraýsyz qalǵan úı janýarlaryn qorǵaý.
Qolda bar málimetterge súıensek, qańǵybas janýarlarǵa qorǵaýǵa arnalǵan is-sharalaraǵa jylyna 2000 volonter óz úlesterin qosady eken. Olardyń jartysynan kóbi jastar bolsa, bul iste tájirıbesi barlary 50-ge jýyq.
Eriktiler jyl saıyn júzge jýyq janýardy qutqarýdy kózdeıdi. Osy maqsatta olar tıisti uıymdarmen keminde bes memorandým jasasqan. Mundaı volonterlik bastamalardy iske asyrýǵa jyl saıyn 30 shaǵyn grant bólinetin kórinedi. Volonterler munymen shektelmeı, úısiz janýarlardyń máselesin sheshý úshin túrli aksıalar uıymdastyryp otyrady.
Jalpy búginde volonterlik bastamalarǵa memlekettik organdar qoldaý kórsete bastaǵany belgili. Osy jyly Almatyda Qazaqstannyń túkpir-túkpirinen kelgen volonterlik uıymdardyń kongresi ótýi – sonyń kórinisi.
Kongreste ár óńirden kelgen eriktiler uıymdary «Birgemiz» jobasy aıasyndaǵy áriptestikti, ortaq josparlardy jáne ózara yntymaqtastyǵymyzdy talqylady. Aldaǵy josparlarymen bólisti. Túrli baǵytta jumys isteıtin belsendiler birigip, bir-birine qoldaý kórsetýge ýaǵdalasty.
Jalpy eriktilerdiń belgili bir bastamanyń tóńireginde toptasýynyń ózi meıirimdilik pen qaıyrymdylyqtan týyndaıdy emes pe?! Degenmen, aınalasyna qaıyrymy bar jannyń qoldaýǵa muqtaj janǵa kómektessem degen nıetiniń bary jetkiliksiz.
Óıtkeni zaman ózgerdi. Kózqarastar basqa. Keı kezderde qaıyrly isińniń arǵy jaǵynda izgi nıettiń ǵana jatqanyn sózben aıtý jetkiliksiz. Ondaı jaǵdaıda bul volonterlik kómek ekenin dáleldeıtin qujattyń, onyń zań sheńberinde iske asyrýǵa bolatynyn kórsetetin quqyqtyq júıe qalyptasqanyn aıtýǵa týra keletin sátter kezdesip qalyp jatady. Mundaı shaqta sizge belgili bir biliktilik, ómirlik tájirıbe qajet ekenin túsinesiz. Sol úshin volonterlik qyzmetpen aınalysýǵa múmkindik beretin zańdy bilý kerek.
Qaıyrymdylyq isterdi de qorǵaıtyn quqyqtyq júıe qajet
Sonymen 2016 jyly volonterlik qyzmet týraly zań qabyldandy. Bul qujat 4 taraý, 19 baptan turady. Volonterlik qyzmettiń maqsaty zańdyq turǵyda osylaısha aıqyndalyp, júzege asyratyn mindetter belgilendi.
Eldegi eriktilerdiń qyzmeti men túrleri zańnamalyq turǵyda qorǵalýy onyń qyzmetin jańa deńgeıge kótergenin aıtýymyz kerek. Bul óz kezeginde volonterlik qyzmettiń barlyq óńirde tyń serpinmen damýyna yqpal etti.
Al nátıjesi qandaı deısiz be?! Aıtalyq, Astana qalasynda sońǵy 10 jylda volonterlik qozǵalys qarqyn aldy. Aı saıyn volonterlik qozǵalysqa qatysatyn jastardyń qatary 30-40 myńǵa jetti. Beıresmı statısıkaǵa súıensek, belsendi 5 myń volonter aptasyna 2-3 is-sharaǵa qatysady eken.
Elordalyq eriktiler uıymdarynyń ishinde ekologıalyq baǵytta qyzmet kórsetetinderi de bar. Olar tazalyqty saqtaýǵa, aǵash otyrǵyzýǵa belsendi qatysatyn toptar. Sondaı-aq salaýatty ómir súrý baǵytynda da qyzmet etetin qozǵalystar jeterlik.
Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginde tirkelgen derekke súıensek, Jambyl oblysynda 13 volonterlik uıym bar. Al onyń quramynda 12,1 myńǵa jýyq eriktisi bar. Toptar sany – 154. Olar jylyna shamamen 800-ge jýyq túrli volonterlik aksıa men is-sharalar uıymdastyrady eken.
Mınıstrlik volonterlik qyzmetti qoldaý úshin Ulttyq volonterlik jelisimen birlesip, árbir óńirde «BIRGEMIZ» volonterlerdiń front-ofısterin qurǵany belgili. Bul ofıster eriktiler uıymdaryna tıisti granttyq qarjylandyrý kózderi arqyly tıisti qarjyny utyp alyp, ony iske jaratýdyń jolyn kórsetip otyr. Sonyń arqasynda óńirlerde volonterlik boıynsha granttarǵa oblystyq qarjylandyrý 12 mıllıon teńgege jetken.
Bul jobanyń aýdıtorıasy keńeıe bastaǵanyn Jambyl óńirindeni Moıynqum aýdanynda da volonterlerdiń front-ofısi belsendi jumys istep jatqanynan ańǵarýǵa bolady. Sonyń nátıjesinde shalǵaı aýdanda 6 uıym tirkelip, qazir turaqty negizde 299 belsendi volonter jumys júrgizýde. Bıyldyń ózinde aýdan volonterleri «Qamqorlyq» aksıasy aıasynda aýdannyń eldi mekenderinde 10 az qamtylǵan otbasy úshin qaıyrymdylyq kómek kórsetken.
Qozǵalysty damytýdyń jeti baǵyty
Jalpy elde volonterlikti damytýdyń jeti baǵyty aıqyndalǵan. Atap aıtsaq, bilim berý, medısınalyq, ekologıalyq volonterlik, ómirlik qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan adamdarǵa tálimgerlik, tehnogendik apattardy, tótenshe jaǵdaılardy joıý kezindegi eriktilik, qart adamdarǵa, arnaıy kútim kórsetiletin mekemelerde júrgen adamdarǵa, erekshe qajettilikteri bar adamdarǵa kómek kórsetý, sondaı-aq rýhanı-mádenı jáne tarıhı qundylyqtardy saqtaý boıynsha kórsetiletin eriktilerdiń qoldaý-kómegi.
Joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı, eldegi volonterlik qyzmettiń qajettigi aıqyndalǵany – karantın talaptary kúsheıgen jáne tótenshe jaǵdaı engizilgen kezeńder. Buǵan deıin halyqaralyq mańyzy bar rýhanı-mádenı, sporttyq is-sharalardy uıymdastyrý men ótkizý kezinde ǵana kópshilik eriktilerdiń kúsh-jigeriniń qanshalyqty mańyzdy ekenin kórip kelse, bul shaqtarda jurt shyn mánisinde olardyń qoldaý-kómegin aıqyn sezindi.
Mine, osydan keıin volonterlerdiń jumys júıesin damytý úshin «Event-volonterlik» jobasy qabyldandy. Osy joba sheńberinde eriktilerdiń qyzmetin úılestirýge ádistemelik-quqyqtyq keńes berý máselesi sheshimin taýyp, oqytý kýrstary uıymdastyryldy.
Mundaı ádistemelik trenıńter júıesin Ulttyq volonterlik jelisi de qolǵa alyp, Qazvolunteers.kz platformasy qurǵan bolatyn. Osy platforma boıynsha bul uıym óńirlerdi túgel aralap, oqýshylarynan bastap, odan joǵary topty túgel qamtyp, trenıńter ótkizdi. Jalpy eriktiler jumysynyń alǵashqy álippesinen tartyp, jumys júıesin úılestirýdiń joly men josyǵyn úıretti.
