Al negizinde Zaıyrly el dep dinı dogmalarǵa súıenbeıtin, quqyqtyq qaǵıdalarmen ómir súretin memleketti aıtady.
Munyń birneshe kórinisi bar. Eń basty belgisi elimizdegi túrli dinı birlestikter memleketten bólingen, ıaǵnı memlekettiń ishki-syrtqy jumysyna aralaspaıdy, óziniń yqpalyn júrgizýge tyryspaıdy.
Budan paıda bolatyn ekinshi sıpaty, din men saıasat bir-birinen alshaq jatqan uǵym. Saıasat dinniń shekarasyn buzbaıdy, óz kezeginde din saıasatqa soqtyqpaıdy.
Úshinshi belgisi: belgili bir dinniń qundylyqtaryn qabyldap-qabyldamaý ár azamattyń jeke quqyǵy men ustanymyndaǵy másele. Bylaısha aıtqanda, onyń tańdaý quqyǵyna eshkimniń qol suǵatyn qaqy joq.
Tórtinshi belgisi: bilim berýdegi ereksheliktermen baılanysty. Tálim-tárbıege úıretip, bilim, ǵylymǵa baýlıtyn mekemelerde oqý úrdisi zaıyrly úlgide júrgiziledi, din óziniń qaǵıdalary men ustanymyn bilim salasyna tyqpalaýǵa tyryspaıdy.
Zaıyrlylyq kóptegen memleketterdiń tańdaýy túsken izgi jol. Aınalyp kelgende, bul dinge erkindik berý, onyń sharýasyna kılikpeý. Saıasat pen din ókilderi syılastyq shekarasyn saqtaıtyn memleket ilgeri basady.
Budan shyǵatyn taǵy bir mańyzdy dúnıe – elimizdegi dinı ahýal. Eldiń irgesi tynysh, shańyraǵy shaıqalmaǵan bolsa, sol elde qonys tepken túrli dinı konfesıalar da aýyzbirshilikte ómir súretini beseneden belgili.
Búginge kúni elimizde 18 dinı birlestik pen solardan taraǵan 3800-ge jýyq fılıal bar. Eger esep-qısapqa salsaq elimizdegi dinı birlestikterdiń sany edáýir azaıǵanyn ańǵarýǵa bolady.
Máselen 2011 jyldary elimizde 45 dinı konfesıa tirkelgen-tuǵyn, al dinı birlestikterdiń uzyn sany 4500-ge jetken edi. Bul arada "munshama mekeme aınaldyrǵan on jylda qaıda joǵaldy?" degen zańdy suraqtyń týyndaıtyny anyq.
Dál sol jyldary memleket din salasyndaǵy saıasatty qatańdatý týraly sheshim qabyldady. Bul durys bastama edi. Sonyń nátıjesinde qyzmeti kúmándi kóptegen dinı birlestikterdiń jumysy qaıtadan súzgiden ótti.
Úkimet: "Dinı birlestikter ne bitirip otyr? Olar qoǵamdaǵy turaqtylyq pen yntymaqty saqtaýǵa qandaı úles qosýda? Olardyń keıbiriniń qyzmeti memlekettik qyzmetke qater tóndirmeı me?", degen saýaldy tótesinen qoıdy.
Sonyń nátıjesinde elimizdegi dinı birlestikterdiń sany 18-ge deıin azaıdy, bularǵa qarasty fılıaldardyń sany 3800-ge tómendedi. Osy turǵyda qoǵamda beleń alyp ketken – mısıonerlik pen dinı kitaptardy saýdalaý máselesine núkte qoıyldy.
Mısıonerlik qyzmetke belgili bir dárejede shekteý qoıyldy. Bul qyzmet zańǵa qaıshy kelgen jaǵdaıda 50 eseptik kórsetkishten joǵary kólemde aıyppul arqalaıdy ári shuǵyl túrde Qazaqstan aýmaǵynan shyǵarylady. 2011 jyldan bastap dinı kontentti ruqsat etilmegen jerde saýdalaýǵa túpkilikti tyıym salyndy. Búgingi tańda dinı kitaptar meshitter men shirkeýlerdiń aýmaǵynda jáne mundaı kontenti taratýǵa resmı ruqsat alǵan dúkenderde ǵana saýdalanady.
Osy turǵyda dinı saýattylyq máselesine de kóńil aýdarý qajet. Keı kezderi álemjelide jarıalanǵan memlekettik saıasatqa qaıshy keletin dinı materıaldarǵa laık basyp, pikir jazyp jatamyz, repost jasaıtyn azamattar da az emes. Negizinde buǵan asa sergek ári saq qaraý qajet.
Eger siz laık basqan kontentte ekstremıstik mándegi sıpat baıqalsa, Qazaqstannyń zańyna qaıshy keletin tustary bolsa Qylmystyq kodekstiń 174 baby boıynsha jazaǵa tartylaryńyzdy bilýge tıissiz.
Muny áleýmettik jelidegi jaýapkershilik dep ataıdy.
Endi ilkidegi máselege qaıta aınalyp soqsaq. Memleket halyqtyń din ustanýyna kedergi keltirip otyrǵan joq. Búgingi tańda el azamattarynyń 15 paıyzǵa jýyǵy dinı kanondardy (paryzdardy) saqtaıdy, dinnen buıryq etilgen dúnıelerdi qalt jibermeı oryndaıdy. Elimizdegi qudaıǵa senbeıtin qaýymnyń (ateıserdiń) úlesi de osy mólsherde.
Elimizde dinı birlestikterdiń jumysy men dinı qyzmetke qatysty zań qabyldanǵan. Osynaý qujatqa osydan 10 jyl birqatar ózgertýler men tolyqtyrýlar engizilgen bolatyn. Tutastaı alǵanda elimizdegi dinı jaǵdaıdyń kartasyn osylaısha keskindep berer edik.
Almasbek SHAǴYRBAI, dintanýshy
