Aldymen Nazarbaevtyń National Geographic telearnasyna bergen suhbatynyń úzindisin qarap shyqtyq. Memleket basshysy EKSPO týraly aıtty.
Nazarbaev ne dedi?
«Bilesizder me, biz shyn máninde elordamyzdyń jańa aýdanyn salǵan ekenbiz. Eń ádemi ári zamanaýı aýdan. Bizge bul aýdannyń osy qalpynda saqtalǵany qajet. Biz áýel bastan EKSPO-dan keıin jumsalǵan qarjy men salynǵan nysandy qalaı paıdalanatynymyzdy oıladyq. Sondyqtan EKSPO-dan keıin eń basty nysanda – biz munda halyqaralyq qarjy ortalyǵy bolady dep sheshtik. Onda jańa tehnologıalyq saıabaq bolady.
Ondaǵy Shardy kórgen bolarsyzdar? Bul dıametri 80 metr, bıiktigi 100 metrlik álemdegi eń úlken shary bar ǵımarat bolady. Shar segiz qabatty. Ár qabat balamaly energıanyń bir túrin kórsetedi. Máselen, birinshi qabat – gıdroenergetıka, ekinshi qabat – kún qýaty, úshinshi qabat – jel qýaty, tórtinshi qabat – bıoenergetıka, hımıalyq energetıka», - dep atap ótti suhbatynda Nazarbaev.
Iá, jańa, ádemi, zamanaýı aýdan boı kóterdi. Al osy jańa aýdandaǵy qaýipsizdik máselesi qaı deńgeıde bolady?
Kórmeni tamashalaýǵa kelgen týrıserdiń erkin júrip-turýy úshin qandaı jaǵdaı jasalǵan?
National Geographic telearnasyna bergen suhbatynda Nazarbaev «EKSPO-2017» halyqaralyq kórmesin ótkizýdiń ózektiligin qaıtalaýmen boldy. Al ózektilik degen sózdiń aıasynda qaýipsizdik máselesi de kiretini belgili ǵoı.
Osy oraıda biz İshki ister mınıstrliginiń Ákimshilik polısıa komıtetine saýal joldaǵan edik. Komıtet tóraǵasynyń orynbasary Talǵat Musaqanov bizdiń «kórme kezinde qaýipsizdik máselesi qaı deńgeıde bolady?». «Bul ýaqytta İshki ister organdary qalaı jáne qandaı josparmen jumys isteıdi?» degen saýaldarymyzǵa jaýap bergen eken. Sonymen...
1 maýsymnan bastap...
1 maýsymnan kórme aıaqtalǵanǵa deıin ishki ister organdarynyń jeke quramy kúsheıtilgen qyzmet kestesine kóshetin bolypty. Iaǵnı, polıseılerdiń qyzmet kestesi ózgeredi degen sóz.
Musaqanovtyń aıtýynsha, İshki ister mınıstrligi ázirgi kúni Astana qalasy ákimdigimen birge EKSPO kórmesine ázirlik jáne ony ótkizý kezinde qoǵamdyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý boıynsha keshendi sharalar qabyldap jatyr.
«Sonyń biri – jedel basqarý jáne fors-major máselelerdi tez sheshý úshin Vedomstvoaralyq shtab quryp qoıdyq. Mundaı shtab jalǵyz emes, birnesheý», – delingen jaýapta.
Sondaı-aq
Kórme ashylǵanǵa deıin bir aı buryn uıymdastyrýshy keńse ǵımaratynda Qaýipsizdikti qamtamasyz etý ortalyǵy óz jumysyn bastamaq eken. Bul ortalyqtyń maqsaty ne deseńiz, İİM-de qurylǵan vedomstvoaralyq jumys tobymen tyǵyz baılanys jasap, kórme barysynda týyndaǵan túrli máselelerdi tikeleı sheship otyratyn bolady.
Qoǵamdyq tártipti 5 myń qyzmetker kúzetpek
Iá, dál osynshama qyzmetker kórmeniń qaýipsizdigin kúzetetin bolady. Eskeretin jaıt, bulardyń barlyǵy polıseı emes. 3300-i áskerı qyzmetker, İİM oqý oryndarynyń 500 kýrsanty jáne ofıseri, sonymen birge jeke kúzet uıymdarynyń 630 qyzmetkeri jáne JOO-nyń 174 stýdenti bar eken.
Bizdińshe, bul kóp te emes, az da emes. Keletin qonaqtardyń sanynan shaqtaǵanda kórmeniń qaýipsizdigin kúzetetin 5 myń qyzmetker baıqalmaýy da múmkin. Siz qalaı oılaısyz?
Qazirgi kúni EKSPO aýmaǵynda Polısıa bólimi, al kórme aýdanynda Órt sóndirý deposy qurylyp qoıǵan. Sonymen birge Astana áýejaıynda jáne jańa temirjol vokzalynda jelilik polısıa bólimi jumys istep jatyr eken.
Budan syrt Astanadaǵy áýejaıda jáne biryńǵaı qyzmet kórsetý ortalyǵynda kóshi-qon sharalarynan ótý úshin kórmede kóshi-qon qyzmetiniń beketteri uıymdastyrylatyn bolady.
Aǵylshynsha biledi
Qaýipsizdikpen qatar İshki ister mınıstrligi aǵylshyn tilin meńgerý máselesin de eskergen eken. İlgeride aıtqan 5 myń qyzmetkerqaýipsizdikti saqtaý jáne tekserý júrgizý boıynsha aǵylshyn tiliniń jeńildetilgen oqý kýrsynan ótipti.
«Buǵan qosa Astana qalalyq İİD-niń shet tilin biletin 200 qyzmetkeri iriktelip, árbir EKSPO nysanyna bekitildi», – delingen eken bizge jazylǵan jaýapta. Astana qalasy Tótenshe jaǵdaı basqarmasynyń 100 shaqty qyzmetkeri, 11 tehnıka jáne 5 tikushaq tótenshe jaǵdaılardy eskertý men órttiń aldyn alý boıynsha arnaıy toptyń quramyna engen.
«EKSPO aýdanynda qaýipsizdik aýmaǵy ornatylyp, oǵan arnaıy jáne akkredıttelgen kólikterden basqa júk kólikteriniń kirýi shekteledi. Sosyn, Elorda aýmaǵy boıynsha kiretin kólikterge tekserý júrgizýge qatysty barlyq «Rýbej» beketterinde kúsheıtilgen qaýipsizdik sharalary bekitip jatyrmyz», – deıdi Musaqanov. Solaı.
İshki ister mınıstrliginiń deregi osyndaı. Bastysy, sóz ben is sáıkes kelsin dep kúteıik.
Siz bilesiz be?
EKSPO-2017 halyqaralyq kórmesine 5 mln adam keledi dep kútilýde, onyń 15% álemniń ár túkpirinen keletin týrıser, 85% Qazaqstannyń barlyq óńirinen keletinder, 120 el jáne 12 halyqaralyq uıym ózderiniń kórmege qatysatyndaryn rastady.
1 qańtardan bastap ekonomıkasy damyǵan 45 eldiń azamattary úshin 30 kúnge deıingi vızasyz keste engizildi. Olar sondaı-aq polısıaǵa tirkelýden de bosatylǵan, olarǵa tirkelý shekaradan ótken boıda júrgiziledi. EKSPO-nyń qatysýshylary men qonaqtary tirkelýdi onlaın júıesinde júrgize alady, bul óz kezeginde tirkelý sharalaryn jeńildetip, oǵan ketetin ýaqytty birneshe mınýtqa deıin azaıtpaq.
Daıyndaǵan, Aıaýlym Shaımardan
