Sharany QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń qoldaýymen «Qazaqstandyq qoǵamdyq damý ınstıtýty» KeAQ uıymdastyrdy.
Otyrysqa «Akademık E. A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy ýnıversıteti» KeAQ profesorlyq-oqytýshylyq quramy men stýdentteri, memlekettik organdar ókilderi, saıasattanýshylar, zańgerler men qoǵam qaıratkerleri qatysty.
Otyrys qatysýshylary «Ekinshi Respýblıka» uǵymynyń neni bildiretinin jáne onyń aldynda málimdelgen «Jańa Qazaqstan» tujyrymdamasymen ózara baılanysyn talqylady. Sondaı-aq, shara barysynda sarapshylar eldegi saıası júıege negizgi zańǵa eńgiziletin ózgerister men tolyqtyrýlar qalaı áser etetini týraly pikir almasty.
İs-shara «Qazaqstandyq qoǵamdyq damý ınstıtýty» KeAQ Basqarma Tóraǵasy Qazbek Maıgeldınovtyń moderatorlyǵymen ótti. Ol Konstıtýsıaǵa engiziletin negizgi ózgerister men tolyqtyrýlardy atap ótti.
«Búgingi tańda Konstıtýsıalyq reforma boıynsha jumys toby óz jumysyn aıaqtap, Konstıtýsıalyq Keńes aıasynda ózgertýler engizý jumystary bastaldy. Qyrkúıek aıynan bastap atalmysh ózgertýler Parlament qabyrǵasynda qaralyp, jyl sońyna deıin engiziledi. Negizgi ózgertýlerge keletin bolsaq, Ata zańnyń 33 babyna 56 túzetý engizý josparlanyp otyr. Sonyń ishinde Prezıdent ókilettiligin shekteýge, saılaý júıesin ońtaılandyrýǵa, saıası partıalardy tirkeý men jergilikti ózin-ózi basqarýǵa qatysty ózgerister qoldanysqa enedi. Onyń ishindegi basty ózgeris Prezıdent ókilettiliginiń shektelgeni. Bul «Ekinshi Respýblıka» qaǵıdaty aıasynda «Kúshti Prezıdent – yqpaldy Parlament – esep beretin Úkimet» formýlasymen júzege asady. Sondaı-aq, Tuńǵysh Prezıdenttiń ókilettikterine qatysty baptar Konstıtýsıadan alynyp tastalady. Bul rette 91-bapta QR Tuńǵysh Prezıdenti – Táýelsiz Qazaqstannyń negizin qalaýshy mártebesi qalady, biraq «Elbasy» sózi bolmaıdy. Osylaısha, Nursultan Nazarbaevtyń tarıhı róli moıyndalyp qalady, al ókilettiliginiń keń aýqymy joıylady», – dedi Qazbek Maıgeldınov.
Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik basqarý Akademıasy Qaraǵandy oblysy boıynsha fılıalynyń dırektory Serikjan Baıbosynov Prezıdenttiń bastamalaryn keıbir azamattar durys qabyldaı almaı jatqandyǵyn aıtty.
«Memlekette úlken ózgerister bolyp jatyr. Ózgeristerdiń ishindegi eń mańyzdysy – Prezıdenttiń ókilettiligin shekteý. Aıta ketetin jaıt, Prezıdent ózgeristerdi ózinen bastady. Osyǵan úlken nazar aýdarýymyz kerek. Birinshiden, Prezıdent óz ókilettiligin atqarýshy, zań shyǵarýshy bılikke berdi. Ekinshiden, óziniń jeke basyna qatysty máseleler, ıaǵnı Prezıdenttiń týystary, jaqyndary tek qana memlekettik qyzmette ǵana emes, sonymen birge kvazımemlekettik sektorlarda da basqarýshy qyzmetin atqara almaıdy. Bul osyǵan deıin bolmaǵan ózgerister.
Sonymen qatar, Konstıtýsıaǵa usynylyp otyrǵan ózgeriste jer máselesi de naqty aıqyndaldy. Endi jer memlekettiń menshigi bolady.
Kóptegen azamattar ózgeristerdi durys qabyldaı almaı jatqandyǵyn baıqadym. Prezıdenttiń saıası, áleýmettik, ekonomıkalyq turǵydan negizdelgen oblystardy qurý jónindegi usynysyna, basqa azamattar taǵy da aýdandar ashaıyq degen urandar aıtýda. Aýdan ashý másele emes, biraq bul suraqqa ekonomıkalyq turǵydan qaraý kerekpiz. Ekonomıkalyq turǵydan eshqandaı paıda bermeıtin, halyq sany 6000-ǵa jeter-jetpes bólikterde aýdan ashaıyq dep eldi dúrliktirip, oǵan qol jınaý Prezıdenttiń ıgi bastamalarynyń usaqtalýyna ákelip soǵady».
Qaraǵandy qalalyq máslıhatynyń depýtaty Jibek Kamalı óz sózinde máslıhattardyń róli men áleýetin kúsheıtýge toqtaldy.
«Máslıhattar memleket pen qoǵam arasyndaǵy komýnıkasıalardyń mańyzdy býyny. Olardyń rólin kúsheıtý baqylaý sapasyn arttyrýǵa, jergilikti deńgeıde qarjy tártibin jaqsartýǵa múmkindik beredi. Jurtshylyqpen baılanysty jaqsartýǵa memlekettik organdardyń ashyqtyǵy, jergilikti deńgeıde sheshimder qabyldaý kezinde qoǵamnyń pikirin eskerý ǵana yqpal ete alady».
«Akademık E. A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy ýnıversıteti» KeAQ saıasattaný jáne áleýmettaný kafedrasynyń meńgerýshisi Eldos Jumaǵulov reformalar týraly aıta otyryp Shoqan Ýálıhanovtyń «Sot reformalary týraly jazbasyn» mysalǵa keltirdi.
«Shoqan Ýálıhanovtyń «Sot reformalary týraly jazbasynda» kelesi jaǵdaılardy eskerý týraly aıtqan bolatyn: «Kez-kelgen ózgeristerdi qalyptastyrý jáne ony keıinirek saqtaý úshin bul reforma materıaldyq qajettilikterge sáıkes kelýi kerek jáne ol qoǵamnyń ulttyq sıpatyna beıimdelýi kerek
Meniń oıymsha, qoǵamdaǵy eń basty talaptar ashyqtyq, ádilettilik jáne erkindik. Iaǵnı, saıasattaǵy ashyqtyq, áleýmettik ádilettilik jáne ekonomıkalyq teń jaǵdaıdyń jasalýy. Halyqty beıbit mıtıńige shyǵarǵan da negizi osy talaptar. Jańa Qazaqstannyń negizgi ıdeıasy osy bolar dep oılaımyn. Bul ıdeıa - qoǵamnyń talaby. Biraz ýaqyt óz-ózimizdi aldap kelgenimiz ókinishti. Árıne, osy jyldardaǵy jetistikterimizdi joqqa shyǵarsaq, ózimizdi de joqqa shyǵarǵanymyz. İs te boldy, al sózimiz odan da kóp boldy. Joldaýdy naqty saıası reformalardyń bastaýy retinde kútkenimiz ras».
«Akademık E. A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy ýnıversıteti» KeAQ rektory apparatynyń basshysy Serik Qalqamanov túzetýler Qazaqstannyń bılik ınstıtýttary ózara árekettesýdiń jańa modelge kóshýin jáne jańa saıası mádenıettiń nyǵaıýyn bildiretinin aıtty:
«Memleket basshysy bul modeldi «Ekinshi Respýblıka» dep atady. «Ekinshi Respýblıka» odan ári sýperprezıdenttik respýblıkadan prezıdenttik-parlamenttik respýblıkaǵa kóshýdi kózdeıdi. Bul memlekettik basqarý jumysynyń mazmunyn ózgertý. Memleket basshysy qoǵamymyzdyń saıası transformasıasyna baǵyttalǵan barlyq ózgerister men tolyqtyrýlardy Konstıtýsıaǵa engizýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti».
Óz sóziniń sońynda Serik Qalqamanov qatysyp otyrǵan stýdentterden Jańa Qazaqstandy qurýdaǵy olar úshin mańyzdy krıterıılerdi ataýdy surady.
Aıta ketý kerek, stýdentter is-sharaǵa belsendi qatysyp, talqylanǵan saıası taqyryptar boıynsha óz pikirlerimen bólisti. Spıkerdiń suraǵyna jaýap bere otyryp, olar tulǵany bala kezinen qazaqstandyq patrıotızm rýhynda tárbıeleý óte mańyzdy ekendigi týraly biryńǵaı pikir bildirdi.
Konstıtýsıalyq reformalardyń partıalar arasyndaǵy básekeni arttyrýǵa berer áseri týraly saıasattanýshy Baýyrjan Serikbaev óz pikirin bildirdi:
«Partıa qurýǵa qajetti músheler sanynyń tómendetilýi elimizde saıası uıymǵa birikkisi keletin azamattardyń belsendiligin arttyrýǵa yqpalyn tıgizedi. Qazirdiń ózinde saıası partıa qurýǵa nıetti bastamashyl toptar qurylyp jatyr. Partıalardyń Parlamentke ótý sheginiń túsirilýi búgingi tańda elimizde tirkelgen saıası partıalar arasyndaǵy básekelestikti kúsheıtedi. Prezıdenttiń saıası partıa tóraǵalyǵynan ketetini, barlyq oblys, qala men aýdan ákimderi, olardyń orynbasarlary partıa fılıaldarynyń tóraǵalyǵynda bolmaýy bir saıası partıanyń domınantty rólden ketip, barlyq partıalarǵa teń múmkindikter beredi. Partıa qurý úshin óńirlerdegi músheler sanyn 600-den 200-ge túsirý bastamasy bolashaqta qurylýy múmkin partıalar úshin úlken jeńildik bolmaq. Óz kezeginde mojarıtarlyq júıeniń engizilýi jeke azamattardyń da belsendiligin arttyryp, azamattyq qoǵamnyń damýyna yqpalyn tıgizedi. Atalǵan ózgerister el azamattarynyń saıası belsendiligin kóterip, qoǵamnyń saıası reformalar men el ómirine belsendi aralasýyna oń yqpal etedi».
