Kásiptik-tehnıkalyq mamandar qazirgi tańda ekonomıkanyń basty qozǵaýshy kúshine aınalǵan. Sol sebepti kezinde Elbasy Nursultan Nazarbaev oblystarda kásiptik-tehnıkalyq mamandardy daıarlaıtyn kolejderdiń materıaldyq bazasyn nyǵaıtyp, oqý baǵdarlamalaryn zaman talabyna saı jetildirýdi Úkimetke tapsyrǵan bolatyn. Budan basqa, Elbasynyń kásiptik-tehnıkalyq mamandyqty ıgerýge umtylǵan jastarǵa tegin granttar taǵaıyndap, jastardy yntalandyrýdy da eskergen edi.
Qazir jastarǵa kásiptik-tehnıkalyq bilim berýde ozyq tájirıbe retinde tanylǵan Dýaldi oqytý júıesi Qaraǵandy, Túrkistan, jáne Shyǵys Qazaqstan oblysynda qarqyndy damyp jatyr. QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi taratqan statısıkalyq derekterge kóz júgirter bolsaq, elimiz boıynsha kásiptik bilim beretin 96 orta býyndy oqý oryndarynda Dýaldi oqý júıesi keńinen qoldanylatynyn baıqaımyz.
Bul júıe boıynsha tálim alyp júrgen jastar óz ýaqytynyń 70-80 paıyzyn óndiriste, qalǵan 20-30 paıyzyn kolejderde bilim alýǵa baǵyttaıdy. Kásiptik-tehnıkalyq maman daıyndaýda taptyrmaıtyn tásil retinde moıyndalǵan Dýaldi oqytý júıesi damyǵan Batys elderinde keńinen tanymal.
Aıtalyq, Germanıa, Avstrıa, Danıa, Nıderland, Shvesıada osy júıe keńinen paıdalanylýda. Sońǵy jyldary Qytaı men jedel damyp kele jatqan Shyǵys Azıa elderi de Dýaldi oqytý júıesiniń arqasynda ekonomıkasyn órkendetýge kúsh salýda.
Osy rette Shyǵys Qazaqstan oblysynda Dýaldi bilim berý júıesin damytý isimen aınalysyp júrgen Nıkolaı Tokarev oblysta Dýaldi oqytý júıesi boıynsha bilim alyp júrgen jastar qazirdiń ózinde teorıalyq bilimderin óndiriste shyńdap, jaqsy nátıjege qol jetkizgenin atap ótti. Jalpy, bul júıeni elimizdiń bilim berý júıesinde damytýdyń mańyzy zor. Qazirgi tańda elimizde jastarǵa kásiptik-tehnıkalyq bilim beretin 896 bilim oshaǵy bar. Olardyń 325-i lıseı bolsa, 571-in kolejder quraıdy. Osy bilim berý uıymdarynda 600 myńnan astam jastar bilim alyp, jańa kásipti ıgerip jatyr.
Óndiristi óńir sanalatyn Shyǵys Qazaqstan oblysynda Dýaldi bilim berý júıesin jergilikti bılik oryndary Germanıanyń is-tájirıbesine súıenip damytyp jatqanyna biraz jyldyń júzi boldy. Óńirde kásiptik-tehnıkalyq bilim berý isin damytý qolǵa alynǵan sátte Germanıanyń Trır qalasyndaǵy qolónershiler palatasynyń jetekshisi Karel Kız arnaıy kelip, óńirdegi kolejdermen baılanys ornatyp, is-tájirıbelerimen bólisken bolatyn. Sol kezde bilikti maman Dýaldi oqytý júıesiniń mańyzyn bylaısha áńgimelep bergen edi.
– Dýaldi júıe boıynsha maman daıyndaýǵa den qoıǵan Germanıanyń Reınland-Pfals aımaǵynda jumyssyzdyq deńgeıi bar bolǵany 3 paıyzdy quraıdy. Al tutas elde bul kórsetkish 7,8 paıyzdyń deńgeıinde. Búginde Germanıada 25 jasqa deıingi jastar arasyndaǵy jumyssyzdyq 7 paıyz bolsa, bul kórsetkish Gerekıada – 45, Ispanıada – 43, Fransıada – 30, Italıada 28 paıyzdy quraıdy. Osydan-aq bul júıeniń eldegi jumyssyzdyq máselesin sheshýde qandaı mańyzǵa ıe ekenin baıqaýǵa bolady. Kásiptik-tehnıkalyq mamandar daıarlaıtyn bul júıeni damytý úshin memleket te múddeli bolýy kerek. Qazaqstannyń Dýaldi oqytý júıesine aıryqsha mán berip otyrǵany qýantady. Búginde Germanıada osy júıe boıynsha tálim alǵan jastardyń 80 paıyzy birden jumysqa ornalasyp ketedi. Olardyń basym kópshiligi shaǵyn jáne orta bızneske jumysqa tursa, qalǵan 20 paıyzy iri kásiporyndarǵa jumysqa ornalasady. Sondyqtan bul júıeniń el ekonomıkasyna bereri mol, – degen bolatyn bilikti maman.
Búginde elimizdegi kásiporyndarǵa jańa tehnologıalar enip jatqany belgili. Bul jaǵdaıda sol kásiporyndarda jumys isteıtin mamandardy qaıta daıarlyqtan ótkizý máselesi týyndaıdy. Bul suranysty qanaǵattandyrý úshin elimizdegi kásiptik-tehnıkalyq mamandar daıarlaıtyn oqý oryndary oǵan daıyn bolýy shart. Osy rette óndiris oryndary da maman jetispeýshiligin Dýaldi oqytý júıesin engizgen oqý oryndarymen birlesip sheshýge múddeli bolyp otyr.
Nurlan JUMAQANOV
