Baıtasov túsinbeıtin ne bar?
Latvıanyń Elektrondy aqparat quraldary jónindegi Ulttyq keńesi «Djodty» lısenzıadan aıyrǵannan keıin, ony qorǵaıtyndar Ýkraınada da tabylǵan edi. Biz óz maqalamyzda orys tildi aqparat quraldary dese emeshegi úzilerdeı bolatyndardyń Qazaqstannan da tabylatynyn aıtqan edik.
Aıtyp aýyz jıǵanymyzsha, bolmady, elimizde beldi medıa-menedjer Armanjan Baıtasov «Dojd» arnasynyń lısenzıadan aıyrylǵanyna qamyǵap, osy máseleni «túsiný» úshin buryn Pýtınniń spıchraıteri bolǵan Abbas Gallámovtan suhbat alyp, máseleniń aq-qarasyn aıyrýǵa tyrysypty.
Shyndyǵynda bul jerde Baıtasov túsinbeıtindeı túk te joq.
Latvıanyń Elektrondy aqparat quraldary jónindegi Ulttyq keńesiniń jetekshisi Ivars Abolınsh myrza «Dojd» arnasynyń zań buzǵanyn, eskertýge qulaq aspaǵanyn ashyp aıtqan-dy. Sol sebepti telearnany lısenzıadan aıyrǵan.
Orys arnasy dese ishken asyn jerge qoıatyn Arekeńe «túsinikti» bolýy úshin «Djod» telearnasynyń qandaı zań buzǵanyn esine sala keteıik.
«Dojd» Latvıanyń habar taratý lısenzıasyna ıe bolǵanda – ózderi daıyndaǵan aqparattaryn latysh tiline aýdaryp, ekrannyń arnaıy jolaǵynda qosymsha dybystaýǵa mindetine alǵan.
Biraq lısenzıa qolǵa tıgen soń, «Dojdtyń» redaksıasy bul talapty oryndamaıtynyn ashyq aıtqan. Zańdy oryndamaı jumys isteý orystar úshin qalypty dúnıe bolǵanymen latyshtar úshin nonsens qoı. Budan keıin latshtar aıyppul salyp, eskertý jasaıdy. Biraq oǵan «Dojd» arnasy pysyqyryp ta qaramaǵan.
Bizdiń elde de 30 jyl boıy zańnyń oryndalýy qıyn boldy ǵoı. Sol sebepti Baıtasovqa zańdy oryndamaǵany telearnadan lısenzıany alyp qoıý túsiniksizdeý bolyp kúrinýi múmkin.
Budan basqa «Dojd» arnasy Qyrymdy Ýkraınanyń terrıtorásy dep sanaıtyn elde aqparat taratyp otyryp, bir habarynda Qyrymdy Reseıdiń bir pushpaǵy etip beınelegen kartany paıdalanǵan.
Bul az deseńiz, arnanyń jýrnalısi Alekseı Korostelev habaryn júrgizip otyryp, maıdan shebindegi okýpanttarǵa jany ashyp, olarǵa qajetti kıim-keshek jınaý týrasynda oıyn ortaǵa salǵan ǵoı.
Mine, osydan keıin Latvıanyń Elektrondy aqparat quraldary jónindegi Ulttyq keńesi lısenzıany qaıtaryp alý týraly sheshim qabyldaǵan. Osyny medıamagnat Armanjan Baıtasov túsine almapty.
Qazaq jýrnalısıkasyn oılańyz, «Dojdty» qaıtesiz?
Qazaq jýrnalıseri qandaıda bir qıyndyqtarǵa tap bolsa medıa salasyndaǵy iri maman Armanjan Baıtasov olarǵa ara túsip, azamattyq tanytqanyn kórmedik.
Aıtalyq, ótken jyly Jambyl oblysyndaǵy Baızaq aýdanyndaǵy oq-dári qoımasynda jarylys bolǵanda jabyldyq jýrnalısi quqyq qorǵaý organdary «jalǵan aqparat taratty» dep ary-beri súırelegende osy Arekeń tóbe kórsetýge jaramady.
Tipti, Baıtasov ózi mekendeıtin Qazaq elinde mundaı jaǵdaıdy oryn alǵanyn bilmeı de qaldy-aý (beker jazǵyryp otyrmyz-aý).
Budan shyǵatyn qorytyndy, Arekeńdi qazaqtildi aýdaıtorıa qyzyqtyrmaıdy. Búginde olar orys tilindegi qazǵazǵa basylyp shyǵatyn Forbes jýrnalyn shyǵaryp, Qazaqstanda orys tilin ǵumyryn uzartý isimen aınalysyp júr emes pe?
Búginde Forbes jýrnalynyń orys tilindegi birden-bir jalǵaz nusqasyn Baıtasov shyǵaryp keledi. Bul úshin maqtanýǵa bola ma?..
Sondyqtan alys Lavtıada «Dojd» arnasynyń lısenzıadan aıyrylǵanyna Baıtasovtyń qabyrǵasyna qatty batyp, bar sharýasyn jıyp qoıyp, bul máseleni Abbas Gallamovpen talqylaǵanyn túsinýge bolady.
Pýtındi taqtan taıdyrý – álemdik másele me?
Tegi bashqurt Abbas Gallámov kezinde Pýtınniń spıchraıteri bolǵanyn áńgime basynda aıttyq. Pýtınniń rejımin synap, orystyń kóptegen lıberaldary sekildi elden ketkenin de bilemiz. Ol qazir Izraıldi panalaýda.
Abbas Gallámov lısenzıasynan aıyrylǵan «Dojd» arnasynda jıi shyǵatyn saıası sarapshylardyń biri. Sondyqtan ol ózin kópshilikke tanytyp júrgen «Dojd» arnasyna shań jýytpaı, qorǵashtaıtyny belgili.
Gallámov Baıtasovqa bergen suhbatynda «Dojd» arnasyn Pýtın rejımimen kúresip júrgen basty qaharman retinde sıpattapty.
Ol áńgime arasynda 2018 jyldan beri Pýtınniń reıtıńisin tómendetýge Navalnyımen birge «Dojd» arnasy yqpal etkenin de atap ótipti. Sol sebepti búkil álem «Dojd» arnasyna rahmet aıtýy kerek eken.
Áńgimeniń ashǵyn aıtsaq, Pýtındi taqtan taıdyrý – ol Reseı azamattarynyń sharýasy emes pe? Pýtınge saılaýda daýys bergen prezıdent etip saılaǵan latyshtar emes, orystar ǵoı.
Shetelde saıası ımıgrasıada júrgen orys lıberaldaryna erik bersek, «Dojd» arnasy Pýtınge qarsy shyqqany úshin basynan syıpap, zań buzsa úndemeý kerek sıaqty.
Pýtın birinshi kezekte, ózge eldiń emes, Reseı azamattarynyń problemasy ekenin orystardyń ózderi túsinbeýde. Eger mundaı uǵym-túsinik túbirimen ózgermese jaqyn jyldary Reseıde azamattyq qoǵam ornamaıtyny anyq.
Imperıalyq dertke shaldyqqan jalǵyz – Pýtın emes!
Budan basqa Gallámov «Latvıa antıpýtındik saıasat ustanýdyń ornyna, antıreseıge saıasat ustanady» dep renjipti. Bul jerde Gallámovtyń renjýi tipti orynsyz.
Jalǵaz latyshtar emes dál qazir postkeńestik elderdi bylaı qoıǵandan Amerıkadan bastap, Eýropa elderi tolyqtaı Reseıge qarsy.
Gallámovtyń oıynsha, Reseıde ımperıalyq dertke shaldyqqan jalǵyz Pýtın sıaqty. Qalǵan júzdegen mıllıon reseılikter sýdan aq, sútten taza.
Oılańyzshy, Reseı halqynyń kóp bóligi ımperıalyq dertke shaldyqpaǵan bolsa, Ýkraına men Reseı arasynda soǵys bolar ma edi? Árıne bolmas edi.
Pýtın júzdegen mıllıon reseılikterdi attap ótip, Ýkraınaǵa jalǵyz ózi basyp ala almaıdy ǵoı. Búginde Pýtın óziniń ımperıalyq saıasatyn qoldaıtyn mıllıondaǵan reseılikterge arqa súıep, óz oıyn júzege asyrýda.
Osy turǵydan alyp qarasaq, Gallámovtyń antıreseılik saıasat ustanyp otyrǵan Latvıany aıyptaıtyn jóni joq.
Latyshtar júz jyldan beri óziniń táýelsizdigi úshin orys basqynshylarymen kúresip keldi. Bul baǵyttaǵy kúres áli toqtaǵan joq. Latvıada orys tildiler álide bolsa bura tartyp, el ishine lań salýdan taıynbaıdy. Olar Reseıdegi qalyń orysty arqa tutatyny jasyryn emes.
Osyndaı jaǵdaıda Latvıa bıliginiń antıreseılik saıasat ustanýyn túsinbegen syńaı tanytý Gallámov úshin uıat.
Pýtındi jónge salatyn orys halqyn kórmedik
Latyshtar «Dojd» arnasynyń zańdy aıaq asty etkeni úshin lısenzıasynan aıyrdy. Al saıası ımıgrasıada júrgen lıberaldar isti saıasılandyrýǵa tyrsyp jatyr.
Budan orystyń lıberaldaryna da ımperıalyq derttiń shalyǵy tıgenin baıqaýǵa bolady. Al mundaı adamdardan suhbat alyp, «Dojdqa» janashyrlyq tantqan Armanjan Baıtasovtyń is-áreketin tipti aqtaýǵa kelmeıdi.
Búginde Pýtındi synaýshylardyń bári Ýkraına men Shyǵys Eýropa elderin panalaýda. Olardyń bári Pýtınniń taqtan taıǵanyn armandaıdy.
Bas saýǵalap júrgen lıberaldardyń oıynsha, Pýtındi taqtan taıdyrý úshin kúresip júrgen aqparat quraldary ózge eldiń zańyn buzsa, úndemeı qoıa salý kerek eken.
Eger áńgimeniń ashyǵyn aıtsaq, búginde Latvıa da, Amerıka da Pýtındi taqtan taıdyrýdy kózdep otyrǵan joq.
Pýtın – Reseı azamattarynyń problemasy. Jaqsy bolsan, jaman bolsyn ol sol eldiń basshysy.
Qazirgideı damyǵan zamanda bir el kelesi bir eldiń basshysyn taqtan taıdyratyn quqy joq.
Al muny Reseıdiń lıberaldary men halqy túsinbeıdi. Orystyń ozyq oıly azamattary osylaı oılasa, ózgesinen ne suraýǵa bolady?
Eger myqty bolsa, ózderi Pýtındi taqtan taıdyrmaı ma? Taıdyra almaıdy. Soǵys bastalǵan sátte aldymen orystyń zıaly qaýymy shetelge qashty (arasynda Gallámov ta bar). Al mobılızasıa bastalǵanda qalǵandary kórshi elderge aýa kóshti.
Pýtınnen qaǵajaý kórgen orystardyń oıynsha búkil álem Pýtındi taqtan taıdyrý mindetin moınyna alýy kerek eken. Bul – durys pa? Árıne durys emes.
Eger «Dojdtyń» synan Pýtın taqtan taısa, osyǵan deıin bir emes, on Pýtınniń qolynan bılikti julyp alatyn ýaqyt boldy emes pe?
Pýtındi esirtetin de, únin óshiretin de Reseı azamattary.
Ókinishke oraı, Pýtındi jónge salatyn batyr halyqty kórip turǵan joqpyz.
Qaıta Pýtınniń saıasaty men mobılızasıasynan jóńkile qashqan áljýas, bolashaqpen isi joq orystardy kórip turmyz. Eń qurmaǵanda qastaryndaǵy aqorystan (belorýs) úlgi almaı ma?
Nurlan JUMAHAN
