– Nursultan Jeńisuly, sóz basynda dinı ekstremızm uǵymyna anyqtama berseńiz?
– Neǵurlym jalpy maǵynasynda aıtatyn bolsaq, dinı ekstremızmdi dinı qundylyqtar máselesine qatysty shekten tys kózqarastarǵa, sondaı-aq áreket etý men yqpal etýdiń shekten tys ádisterine berilgendik retinde sıpattaýǵa bolady. Bul qoǵamǵa tán dástúrli negizderdi joqqa shyǵarý jáne bir mezgilde máni boıynsha qarama-qarsy ıdeıalar men tujyrymdamalardy nasıhattaý degenge de saıady.
Dinı ekstremızm jeke adamdarǵa da, tutas uıymdarǵa da teris jaǵynan áser etýi múmkin.
– Al elimizde dinı ekstremızmniń paıda bolýyna ne sebep boldy?
– Bizdiń elimizde de, postkeńestik memleketterde de destrýktıvti dinı aǵymdardyń paıda bolýyna baılanysty dinı ekstremızmniń qoǵamǵa dendep enýi faktorlarynyń úrdisine enip kettik.
Birinshiden, ateısik ıdeologıanyń jetpis jyldyq bıliginen keıin postkeńestik qoǵamnyń basym bóligi «rýhanı baǵdarynan aıyryldy» deýge bolady.
Bul jalǵan dinı aǵymdardyń, okúltızm mektepteriniń, basqa da dinı uıymdardyń qarqyndy jáne jappaı taralýyna alyp keldi. Dástúrli dinı formasıalar sonyń kóleńkesinde qalyp qoıdy.
Ekinshiden, jat destrýktıvti ıdeologıanyń taralýyna ekonomıkalyq, áleýmettik jáne saıası daǵdarys oń áserin tıgizdi. Iaǵnı, bul proses ózin-ózi qolǵa alý sezimin joǵaltty, árkimniń aınaladaǵy ózgergen álemde óziniń róline beıimdelýdegi qıyndyqtardy týdyrdy.
Adamdar ómirdiń bostyǵyn, rýhanı azyqqa muqtajdyǵyn basynan ótkerdi. Sonyń ornyn jat pıǵyldy ıdeologıa toltyra berdi.
Úshinshiden, ómir saltyn dinı normalar men qundylyqtarǵa sáıkes retteı bastaǵan azamattardyń dinı sana-seziminiń ósýi artyp, kóbinese múlde beımálim senimder men dinı formasıalarǵa negizdelgen ilimdi izdeýge bet bura bastady.
Osynyń bári birigip, qyzmeti kóbinese ekstremıstik jáne destrýktıvti sıpatta bolǵan dinı uıymdardyń paıda bolýyna, taralýyna jáne damýyna yńǵaıly orta boldy dep aıta alamyz.
Osylaısha, HH ǵasyrdyń 90-shy jyldarynyń basynan derlik Qazaqstanǵa ártúrli dinı ilimder legi aǵylyp keldi, olardyń taralýy is júzinde, durysyn aıtqanda memleket tarapynan baqylanǵan joq. Jańa dinı aǵymdar 2011 jyly «Din týraly» jańa zań qabyldanǵanǵa deıin mısıonerlik qyzmetpen sátti aınalysty.
– Nursultan Jeńisuly, demek, din týraly jańa zań qabyldanǵanǵa deıin dinı uıymdar, onyń ishinde destrýktıvti uıymdar esh kedergisiz jumys istedi ǵoı. Al siz aıtyp otyrǵan zań naqty neni ózgertti?
– Qoldanystaǵy «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy elimizde dinge qatysty is-sharalardyń talapqa qanshalyqty sáıkes júzege asyrylýynyń naqty sheńberin aıqyndap berdi.
Sondaı-aq, dinı birlestikterdiń odan ári qyzmetin retke keltirdi deýge bolady. Onyń ústine, sol kezdegi terorızm men ekstremızm qaýpiniń kúsheıýine baılanysty destrýktıvti dinı aǵymdarǵa qarsy turý qajettiligi týyndady. Bul – qujat sol keleńsizdikke tolyqtaı qarsy turdy.
Mysaly, zańnyń negizinde tek resmı tirkelgen dinı birlestikterdiń qyzmetine ruqsat etildi. Al dinı ýaǵyzdar tek dinı mekemeler men osy úshin arnaıy bólingen oryndarda ǵana tyńdalatyn boldy.
Sonymen qatar zańǵa sáıkes, respýblıka aýmaǵynda tirkelgen dinı birlestikterdiń resmı ókili bolyp tabylatyn jáne ózderi mısıoner retinde tirkelgen adamdar ǵana ýaǵyz júrgize alatyn boldy. Iaǵnı, beı-berekettikti joıdy, tártip ornatty.
Al dinı mazmundaǵy ádebıetter týraly aıtatyn bolsaq, ony tek qatań belgilengen oryndarda ǵana, atap aıtqanda ǵıbadathanalarda, rýhanı bilim berý uıymdarynda jáne jergilikti atqarýshy organdar belgilegen úı-jaılarda ǵana taratýǵa bolady.
– Dinı ekstremızmniń qaýiptiligi qandaı, naqty sıpatyn atap bere alasyz ba?
– Dinı ekstremızm adamnyń tabıǵı rýhanı, psıhıkalyq jáne fızıkalyq jaǵdaıyna destrýktıvti minez-qulyqty sińiredi, ol kóbinese zorlyq-zombylyqqa jol berýge shaqyrady, konfesıaaralyq jáne ultaralyq arazdyqty qozdyrady, azamattyq, otbasylyq mindetterin oryndaýdan bas tartýǵa ıtermeleıdi.
Qoǵamdyq tártip normalaryn moıyndamaıdy, ımandylyq pen adamgershilikti nasıhattaǵanymen, shyn máninde odan alshaq ilimge úndeıdi.
Jalǵan dinı uıymdardyń qyzmeti adamǵa materıaldyq zalal keltiriletinin de atap ótken jón. Ondaı uıymdar óz múshelerinen materıaldyq paıda alýdy (páterlerdi, basqa múlikti satý, uıymnyń damýyna ınvestısıa salý jáne t.b.) kókseıdi jáne sol úshin zardaby aýyr áreketterge de barady. Iaǵnı, óz qurbandarynyń dúnıe-múlkin, qarjysyn ıemdený úshin sonyń anasyn jaýlap alýdyń bar aıla-tásilderin paıdalanady.
– Eger adam dinı ekstremızmniń kórinisimen betpe-bet kelse, qaıda júginý kerek?
– Dinı ekstremızm ıdeologıasynyń kórinisterine tap bolǵan nemese din salasyna qatysty suraqtaryńyz bolsa, IKOMEK 109 Biryńǵaı baılanys ortalyǵy arqyly elordadaǵy Din máselelerin zertteý ortalyǵyna habarlasýdy usynamyn!
– Áńgimeńizge rahmet!
