Úkimet "bolmaıdy!" deıdi. Al halyqtyń atqarýshy bılikke degen senimi báseńsigen. Sondyqtan kez kelgen qaýeset pen sybystarǵa qulaq túre júrýdi ádetke aınaldyrǵan sıaqty. Aqpan devalvasıasynan eseńgiregen jurtshylyq endi ǵana esin jıyp, saqtyq tanyta bastaǵan.

 www.turkystan.kz

  Devalvasıa týraly kúdiktiń qaıdan týǵany belgili. Jýyrda Dúnıejúzilik bank Qazaqstan kórsetkishin qaıta ózgertip, múlde basqasha baǵalady. Jyl basyndaǵy jaqsy jaǵdaı birden quldyrap shyǵa keldi. Nátıjesinde elimizdiń 2014 jylǵy JİÓ-i 5,8-6 paıyzdan 5,1 paıyzdyq kórsetkishke túsip qaldy. "Búginde devalvasıa erteń nemese arǵykúni bolady degen aqparat joq. Sizderge aıtaıyn, devalvasıanyń bolýy shamalanyp otyrǵan joq", - dedi Dosaev QR Prezıdenti janyndaǵy Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetinde ótken brıfıńte.

[caption id="attachment_8187" align="alignleft" width="214"] Magbat Spanov: jurt elimizdiń qarjylyq áleýetine, atqarýshy bılikke senimsizdikpen qaraıdy.[/caption]

  Al devalvasıa týraly ekonomıs Magbat Spanovtan suraǵanymyzda, saılaýǵa deıin teńgeniń quldyramaıtynyn aıtty. 

«Bul másele sońǵy kezderi jıi kóterilýde. Degenmen,bul keleńsizdik neni bildiredi? Meniń oıymsha, halyq elimizdiń qarjylyq áleýetine, atqarýshy bılikke senimsizdikpen qaraıtyn bolǵan. 2014 jylǵy aqpan aıyndaǵy devalvasıanyń keri yqpaly kóp boldy. Atap aıtsaq, Úkimettiń aldyn-ala aıtqan ýádeleri oryndalmady. Sondaı-aq nazar aýdaratyn bir jaıt, bul devalvasıa 2009 jylǵy devalvasıaǵa óte uqsas. Bul jerden belgili bir dınamıkany anyq baıqaýǵa bolady. Mysaly, 1999 jyly resmı túrde devalvasıa jarıalansa, odan keıin 2009 jyly, keıingisi 2014 jyly oryn aldy. Baıqasaq, araqashyqtyǵy jyl ótken saıyn qysqaryp otyr. Ekonomıkaǵa, qarjy júıesine qysym kórsetý ulǵaıǵan. 90-jyldardaǵy reformalar 2000 jyldardyń basynda belgili bir ekonomıkalyq ósimge qol jetkizýge septigin tıgizse de, qazir múlde basqa qyryn tanytyp otyr. Árıne, oǵan álemdik ekonomıkanyń da áseri bar. Sondaı-aq Kedendik odaqtyń bir bóligine aınaldyq. Qazaqstannyń saýda-sattyq bo­ıynsha negizgi seriktesi. Osynyń barlyǵy jergilikti halyq saıası ınstıtýttarǵa da, elimizdiń ekonomıkasyna da senbeıtindigin kórsetýde. Nátıjesinde kapıtal syrtqa aǵatyn bolady. Jekeshelendirý oralymsyz júzege asyrylatyndyqtan, qara­jat­tyń elden jyraqqa baǵyttalýyna ákep soqtyrýda", - dedi ekonomıs.

  Mınıstr Dosaev myrza bul turǵyda Reseı Federasıasynyń tól valútasy men ekonomıkalyq ahýalyn jiti qadaǵalap otyrǵanyn atap ótti. "Bıyl Reseı ekonomıkasynyń ósimi 0,6 paıyz bolady dep shamalaǵanyn eskere otyryp, boljamdarymyz ózgerdi, biraq sońǵy ýaqytta halyqaralyq agenttikter men túrli qarjy uıymdary anaǵurlym tómengi ósim týraly aıtyp otyr. Ulttyq bank Úkimetpen birge Reseı rýbliniń ıa nyǵaıatynyn, ıa álsireıtinin bilý úshin aldyn alý sharalary jóninde jumys júrgizip jatyr», - dedi ol.

 

[caption id="attachment_8188" align="alignright" width="206"] Oljas Qudaıbergenov: sarapshylar
rúbl 10 paıyzǵa tómendese, teńgeni de 10 paıyzǵa álsiretý kerek degendi aıtyp júr.[/caption]

Rúbldiń quldyraýy Qazaqstannyń Ulttyq bankiniń qazirgi saıasatynyń ózgerýine ákelmeıdi. Osy oraıda ekonomıs, Ekonomıser asosıasıasynyń atqarýshy dırektory Oljas Qudaıbergenovke osy saýalmen arnaıy habarlasqan edik.

- Negizi Reseı rúbldi erkin aınalymǵa jiberýdiń az-aq aldynda. Qazaqstannyń ekshelgen kýrsyna qaraǵanda Reseıdegi valúta kýrsy únemi ózgerip turady, máselen birde quldyrasa, birde bekı túsedi. Sondyqtan aıtarlyqtaı ózgeris bolmaıdy. Sarapshylardyń esepteýinshe, rúbldiń dollarǵa qatysty naǵyz kýrsy 36-37 deńgeıinde, al ústindegisi geosaıası premıa. Basqasha aıtqanda, rúbldiń álsireýiniń sebebi Ýkraına jaǵdaıy men soǵan baılanysty týyndaǵan sanksıalar saldarynan. Eger de beıbitshilikke qoljetkizip, sanksıalar kúshin joıa bastasa, rúbl birden bekıdi. Mine, osy kezde teńgeniń rúblge qatysty  kýrsy turaqtalady. Sebebi elimizde devalvasıa artyǵymen jasalǵan, eger rúbldiń quldyraýyna negizdelgen psıhologıalyq faktorlar joıylsa, naryq teńgeniń kúsheıýine áser ete bastaıdy. Eger jaǵdaı budan da nasharlasa, rúbldiń de jaǵdaıy nasharlaı beredi.

   Keıbir sarapshylar rúbl kýrsynyń ózgerýin tym jaqyn qabyldaıdy. Sondyqtan kýrsty tikeleı baılanysta ózgertip otyrý kerek degendi usynady. Iaǵnı rúbl 10 paıyzǵa tómendese, teńgeni de 10 paıyzǵa álsiretý kerek degendi aıtyp júr. Bul bir ǵana derekke súıengen birjaqty taldaý. Sebebi mundaı máseleler jan-jaqty taldaýdy talap etedi. Olaı bolsa mundaı tikeleı baılanysty jasamaýǵa birneshe sebep bar ekenin aıta ketken jón. Reseılik rúbldiń quldyraýy Reseıdiń ishki naryǵyndaǵy baǵalarynyń ósimine ákeledi. Bul reseılik taýardyń arzandaýyn joıady, endeshe Qazaqstanǵa jiberiletin ımportty da azaıtady. Joǵaryda atalǵandardy eskere otyryp, rúbldiń dınamıkasy teńgege áser etpeıdi dep aıtýǵa bolady, - dedi Qudaıbergenov myrza. 

 

Aqnıet OSPANBAI