Iadrolyq synaqtarǵa jappaı tyıym salý sharty uıymynyń (IaSJTSHU) atqarýshy hatshysy Lassına Zerbo Qazaqstannyń ıadrolyq qarýsyz álem qurýdaǵy jahandyq kúsh-jigerge jetekshilik kezindegi erekshe tarıhı úlesin eskere otyryp, Nursultan Nazarbaevqa jańa mártebe berý týraly bastama kóterdi. Elbasynyń 1991 jyly 29 tamyzda álemniń eń iri ıadrolyq polıgondarynyń biri – Semeı ıadrolyq polıgonyn jabý týraly sheshimi adamzat tarıhyndaǵy buryn-sońdy bolmaǵan ıadrolyq synaqtarǵa alǵashqy zańdy tyıym retinde ǵana emes, sonymen birge Halyqaralyq kúndi belgileý úshin mańyzdy negiz boldy.
Bastamashylardyń boljaýynsha, «Chempıondar» IaSJTSH-ǵa qol qoımaǵan memlekettermen maqsatty aqparattyq-túsindirý jumystaryn júrgizedi, olar IaSJTSH-pen yntymaqtastyqtyń artyqshylyqtary týraly túsinikterin jaqsartý, sondaı-aq Qazaqstannyń ıadrolyq ınfraqurylymyn óz erkimen bólshekteý sekildi ozyq tájirıbelerimen bólisedi.
Fınlándıanyń eks-prezıdenti Tará Halonenge de osyndaı mártebe berildi. "Chempıondar" sondaı-aq IaSJTSHU-nyń ataqty tulǵalar tobynyń músheligine kiredi.
BUU Bas Assambleıasynyń arnaıy sesıasynyń barysynda Elbasy N.Nazarbaevtyń is-shara qatysýshylarǵa úndeýin Qazaqstannyń Syrtqy ister mınıstri Muhtar Tileýberdi oqydy.
"1991 jyly táýelsizdik alǵannan keıin Qazaqstan planetadaǵy eń qýatty ıadrolyq qarýdyń tórtinshi arsenalynan bas tartý sheshimin óz erkimen tańdady. Tarıh bul qadamnyń durystyǵyn rastady – biz jarqyn mysalmen beıbit jolmen progres pen órkendeýge bet alýǵa bolatynyn kórsettik", - dep atap ótti Elbasy óz úndeýinde.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti halyqaralyq qoǵamdastyqqa Qazaqstannyń úlgisimen júrýge jáne ıadrolyq essizdikti toqtatý úshin kúsh biriktirýge shaqyrdy.
"Men Amerıka Qurama Shtattary, Reseı, Qytaı jáne Eýropalyq Odaqtyń basshylary planetanyń bolashaǵy úshin erekshe jaýapkershilikte dep sanaımyn. Eger osy tórtjaqty formatta samıt ótetin bolsa, onda onyń basty taqyryptarynyń biri ıadrolyq qarýdy kezeń-kezeńimen jáne proporsıonaldy túrde qysqartý týraly kópjaqty kelisimdi ázirleý bolýy kerek dep senemin. Qazaqstan osy samıtke óz alańyn usynýǵa daıyn", - dedi Elbasy óz úndeýinde.
Bıyl COVID-19 pandemıasymen baılanysty obektıvti sebeptermen BUU-nyń joǵary deńgeıdegi dástúrli is-sharasy onlaın rejıminde ótti. Otyrysty ashqan BUU Bas Assambleıasynyń 74-shi sesıasynyń Tóraǵasy Muhammad Tıjanı-Bande Qazaqstannyń ıadrolyq synaqtarǵa tyıym salý baǵytyn ilgeriletýdegi jetekshi róline toqtaldy. Ol 1945 jyldan bastap álemde 2000-nan astam ıadrolyq synaqtar júrgizilip, planeta men adamzattyń birneshe býyny úshin joıqyn saldary boldy. «BUU qurylǵannan keıin 75 jyl ótse de, ıadrolyq qaýip áli de saqtalady, myńdaǵan ıadrolyq qarý qoımalarda saqtalyp, paıdalanýǵa daıyn», - dedi BUU Bas Assambleıasynyń Tóraǵasy.
BUU-nyń qarýsyzdaný jónindegi Joǵarǵy ókili Izýmı Nakamısý is-sharada BUU Bas Hatshysy Antonıý Gýterrıshtiń úndeýin jetkizdi. Ol jahandyq ıadrolyq synaqtarǵa tyıym salýdyń asyl maqsatyna jetýdegi kesheýildeý úshin eshqandaı sebep joq ekenin jáne álem memleketterin Iadrolyq synaqtarǵa jappaı tyıym salý týraly shartqa qol qoıyp, ratıfıkasıalaýǵa shaqyrǵan BUU Bas Hatshysynyń sózderin aıtty. Izýmı Nakamısý sonymen birge qazirgi qıyn geostrategıalyq ortada halyqaralyq qaýymdastyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy normany qýattaý úshin kúsh-jigerin arttyrýy kerek dep qosty.
Sonymen qatar, otyrysta IaSJTSHU Atqarýshy hatshysy Lassına Zerbo, Fınlándıanyń burynǵy prezıdenti Tará Halonen, ıadrolyq synaqtardan zardap shekken memleketterdiń azamattyq belsendileri - Karına Lester (Aýstralıa) jáne Selına Lım (Marshall araldary), sondaı-aq BUU-ǵa múshe memleketterdiń ókilderi sóz sóıledi.
BUU Bas Assambleıasynyń arnaıy sesıasy barysynda BUU-ǵa múshe memleketterden, bedeldi halyqaralyq uıymdardan jáne ÚEU-dan, sondaı-aq buqaralyq aqparat quraldarynan jáne azamattyq qoǵamnan 300-ge jýyq qatysýshylary IaSJTSH-tiń erte kúshine enýdi qamtamasyz etý arqyly ıadrolyq synaqtarǵa túpkilikti tyıym salý jónindegi qazirgi kúsh-jigerdi baǵalap, mazmundy pikir almasty.
Bas Assambleıanyń otyrysyna qatysýshylar Qazaqstanǵa ıadrolyq qarýdy taratpaýdaǵy jetekshi róli úshin alǵys bildire otyryp, bul máseleni halyqaralyq qoǵamdastyqtyń nazarynda ustaýdyń, sondaı-aq kópshilik jyl saıynǵy Qazaqstan bastamashylyq etetin Halyqaralyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy is-qımyl kúnin toılaýdyń túbegeıli mańyzdylyǵyn atap ótti.
2009 jylǵy 18 maýsymda Semeı ıadrolyq polıgonyndaǵy synaqtardyń toqtatylýynyń 20 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty is-sharada QR Prezıdenti N.Nazarbaev 29 tamyzdy Dúnıejúzilik ıadrolyq qarýdan bas tartý kúni dep jarıalaý týraly bastama kóterdi. Kelisimniń nátıjesinde BUU Bas Assambleıasy 29 tamyzdy Halyqaralyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy is-qımyl kúni dep jarıalaý týraly qarar qabyldady, oǵan sáıkes jyl saıyn álemge ıadrolyq synaqtardyń aýyr saldaryn eske túsirý jáne bolashaqta olardyń qaıta bastalmaýy úshin is-sharalar ótkiziledi.
