Olar Qazaqstandy orystildi el dep oılaıdy, óıtkeni. Ózderi orystildi bolǵasyn, ortasy da sondaı. Olardyń ortasyn, olardyń oı-túsinigin osy kúnge deıin eshkim buzyp-jarǵan emes. Eshkim olardyń qytyǵyna tıgen joq. Memlekettik saıasat osy kúnge deıin qazaqsha túsinbeıtin, qazaqsha sóıleı almaıtyn bıliktiń býynyn tárbıelep keldi jáne áli de tárbıeleı beretin túri bar.
Oryssha sóıleıtin, oryssha oılaıtyn adam qazaq basylymdaryn qaıtsin, bir jaǵynan. Túsinbeıdi ǵoı. Ondaı adamdy bizdiń ne jazyp jatqanymyz qyzyqtyra ma?
Áıtpese, álgi Kelimbetovti qazaq gazetteri orys basylymdarynan kem synaǵan joq. Devalvasıanyń sebebin, saldaryn, qalaı jáne neden bolǵanyn qoryqpaı aıtty. Másimovtiń de tas-talqanyn shyǵarǵanbyz, talaı ret. Úkimettiń jumysyndaǵy kemshilikterdi kózine shuqyp kórsetkenbiz. Shókeev te syn sadaǵyna ilikken. Ol basqaryp otyrǵan «Samuryq-Qazyna» memlekettiń aqshasyn qaıda jumsap, qaıda ketirip jatqanyn talaı márte jiliktep jazǵan edik, myna biz. Biraq, olar báribir de meńireý.
Bizdi nege moıyndamaıdy? Sebebi, oqymaıdy. Oqı almaıdy. Oqysa da, bizdiń syn olardyń qyzmetine áser etpesin, bylaısha aıtqanda atynan aýdara almasyn biledi.
Tym tar oılap otyrǵan joqpyz ba?
Jaraıdy, endeshe basqa turǵydan keleıik. Anyǵynda qazaq basylymdaryna Kelimbetovten, Másimovten, Isekeshovten «tiri» suhbat alý qalaı bolsa da abyroı. Biraq, bizdiń bılikke, jalpy sheneýnikterge reseılik basylymdarǵa shyqqan maqtan.
Mynadaı jaǵdaı bolypty.
Qazaqstan fýtbol federasıasynyń ázirgi prezıdenti Erlan Qojaǵapanov qyzmetine taǵaıyndalǵan alǵashqy aptalarda bir qazaq gazeti:
«Ereke, kelip jatyr ekensiz, qutty bolsyn, bizge suhbat berseńiz, nendeı ózgeris bolady ony da aıta otyrsańyz» degen ótinishpen shyǵypty.
«Meniń qyzmetke taǵaıyndalǵanym keshe ǵana, qazir suhbat berýdiń reti joq. Asyqpańdar, keıin kórelik» degen Qojaǵapanov jýrnalıserdi bosaǵadan shyǵaryp salypty. Jýrnalıser bildeı federasıa basshysynyń sózine senedi. Senbeı qaıtsin. Qazaq jýrnalıserin «ádemi» shyǵaryp salǵan Qojaǵapanov eki aı ótpeı jatyp «Sovetskıı sport» gazetine kósilip turyp suhbat beredi. Jalǵyz Qojaǵapanovta ǵana emes, jalpy bıliktegi bedeldi sheneýnikterdiń barlyǵynda bar aýrý bul...
Áıtpese, Kelimbetovtiń qaıdaǵy bir Bloomberg-te nesi bar? Brıtandyq basylymǵa suhbat bergen Ulttyq banktiń eks-tóraǵasy Qazaqstandy Orta Azıadaǵy Sıngapýrge teńegen, Sıngapýrmen teńeskenimizdi dáleldegisi kelgen. Bloomberg-tiń Kelimbetovten suhbat alýǵa asyqpaǵany jáne Kelimbetovtiń bul basylymǵa tegin shyqpaǵany anyq. Kim úshin, ne úshin sonda? Munymen ne aıtqysy keldi? Qazaqstannyń Sıngapýrge aınalǵanyn Kelimbetov álemge emes, aldymen qazaqstandyqtardyń ózine dáleldeý kerek edi ǵoı? Onyń suhbatyndaǵy, kerek deseńiz, qıalyndaǵy Qazaqstan men «shyn Qazaqstannyń» arasyndaǵy aıyrmashylyq – jer men kókteı...
Úkimetbasy Másimov te reseılik telearnalarǵa, gazet-jýrnaldarǵa suhbat berýge umtylyp, asyǵyp turady. Anaý-mynaý emes, eksklúzıvti suhbat beredi. Qazaqstannyń qalaı damyp, qalaı qaryshtap jatqanyn dál osy reseılik arnalar, gazet-jýrnaldar arqyly aıtyp jetkizgisi keledi. Taǵy da kim úshin, ne úshin? «Kremlge esep beredi» deıdi keıbireýler. Kim bilsin...
Áset Isekeshov Indýstrıa jáne saýda mınıstri bolyp taǵaıyndalǵan kezdegi alǵashqy suhbatyn «Kapıtal.kz» portalyna bergen. Qalaı oılaısyz, qazaq gazetteri oǵan dál osyndaı ótinishpen shyqsa, Áset keliser me edi? Áı, qaıdam...
Aıtpaqshy, KTK-daǵy Artýr Platonovtyń aldynan bizdiń bılik ókilderiniń barlyǵy derlik ótip shyqty. Platonovty «pirge» aınaldyrǵan da solar...
Al qazaqtildi segment she?
Bizdiń ilgeride «tiri suhbat» deýimiz de tegin emes. Sebebi, osy kúnge deıin biz (qazaq gazetterin aıtamyz) bıliktiń eń bedeldi degen sheneýnikteriniń barlyǵymen syrttaı sóılesip shyqtyq. «Sizder suraq jiberińizder, biz jaýabyn salyp jiberemiz» deıdi. Osynyń arqasynda Sárinjipov, Isekeshovtarmen áldeneshe ret suhbattasqanbyz. Ókinishtisi, áńgimeleri – «óli». Óıtkeni qoldan qurastyrylǵan. Ana jaqtan, myna jaqtan jınastyrylǵan esep berýler...
Biz, oqyrmannyń aldynda uıattymyz.
Qazaq gazetteri nege ótpeıdi nemese bizdi nege satyp almaıdy? Álde Qazaqstan shynymen de orystildi el me? Álde bizdiń menejment, marketıń durys emes pe?
Elimizde gazet satatyn birneshe kompanıalar bar. «Karavan», «Nomad Pres», «Daýys», taǵysyn taǵy. Solar gazetterdiń ózin úsh sanatqa bóletinge uqsaıdy.
Birinshi sanat «A»: bul satylymǵa shyǵa sala, qoldan-qolǵa turmaı ótip ketetin basylymdar. Attaryn da bildik: «Argýmenty ı fakty», «Jızn» (bul ekeýi – Reseıdiki), «Vremá», «Obshestvennaıa pozısıa», ishinara «Karavan» bar.
Ekinshi sanat «B»: bular az da emes, kóp te emes – orta deńgeıde ótetin gazetter. Bastysy, ótedi. Bul sanatta taǵy da orys basylymdary júr. Orys basylymdary degende basshylyǵy Máskeýde, fılıaly osynda otyratyn basylymdar. Kópshiligi ósek-aıań jazady. Bizdiń emes, reseılik juldyzdardyń kimmen súıiskenin, kimmen ajyrasqanyn sóz etedi.
Úshinshi sanat «S»: ótpeıtin gazetter. Álgi gazet satatyn kompanıa ókilderiniń aıtýynsha, buǵan búkil qazaq gazetteri kiredi eken. Iá, búkili, barlyǵy. Nege?
Qazaq gazetteri nege ótpeıdi nemese bizdi nege satyp almaıdy? Álde Qazaqstan shynymen de orystildi el me? Álde bizdiń menejment, marketıń durys emes pe?
Joq, bári durys (qashanǵy óz-ózimizden kemshilik izdeımiz?). İs júzinde orys basylymdarynyń ozyp bara jatqan dáneńesi joq. Keıbireýiniń aty ǵana bar, taralymy – nól. Joq, ras. Internet olardy da ońdyrmady. Biraq, bılik báribir de orystildi segmenttiń sózimen sanasady. Olardyń synynan qorqady. Olarǵa suhbat beredi. Nege?
Dýman BYQAI
