Belgili saıasattanýshy Dosym Sátpaev Talǵardaǵy tragedıaǵa ún qosty, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Onyń aıtýynsha, bul oqıǵa el bıliginiń shynaıy bet-beınesin anyq kórsetti.
“Talǵardaǵy qaıǵyly oqıǵa – Qazaqstannyń shyndyǵyn beıneleıtin kórinis. Munda ádildikke jetý úshin aqıqattyń emes, kúsh pen quqyqtyń ústemdik etetinin kóremiz. Tártipsizdik jaılaǵan qoǵamda adamdar bılik ókilderi tarapynan ádiletsizdik kórip, olardan úmitin úzdi. Al jemqorlyq bolsa, memlekettik basqarý júıesiniń barlyq deńgeıine enip, júıeniń ajyramas bóligine aınaldy. Qylmystyq sana sheneýnikterdi “pahanǵa”, al “pahandardy” sheneýnikterdiń serigine aınaldyryp otyr”, — dep jazdy ol.
Saıasattanýshy mundaı oqıǵalar tizbegi jyldar boıy jalǵasyp kele jatqanyn alǵa tartty.
“Sońǵy 30 jylda Talǵardaǵydaı tragedıalar Qazaqstannyń ártúrli óńirinde san márte bolǵan. Biraq olardyń kópshiligi qoǵamǵa jarıa bolǵan joq. Bir jerde jábirlenýshilerge qysym kórsetilse, basqa jerde bılik ókilderi statısıkany buzbaý úshin jaǵdaıdy barynsha jasyrýǵa tyrysty”, — dep qosty ol.
Onyń sózinshe, Talǵardaǵy tragedıa — álem nazarynda. Sol sebepti bılik bul isti múmkindiginshe jyldam jabýǵa tyrysyp baǵýda.
“Bıliktiń jábirlenýshilerge, marqum jigittiń ákesine jáne onyń týystaryna kórsetken qatal qarym-qatynasy istiń jarıa bolǵanyna sheneýnikterdiń narazy ekenin kórsetedi. Sebebi bul oqıǵaǵa búkil el kóz tigip otyr. Al kóptegen derekti jasyrý múmkin emes. Olardyń tıimsiz jumysy da barsha halyqqa kórinip tur.
Sonymen qatar tergeý isimen aınalysatyndarǵa joǵary jaqtan qysym jasalyp jatqany anyq. Biraq bul ádildikke jetý úshin emes, isti tezirek jaýyp, umyttyrý úshin jasalyp jatyr. Sebebi Talǵar tragedıasy bıliktiń bedeline aýyr soqqy bolyp tıdi”, — dedi ol.
Aıta keteıik, buǵan deıin saıasattanýshy Shalqar Nurseıit te Talǵardaǵy tragedıaǵa qatysty sóz qozǵaǵan edi.
Ol Qarjaýbaı Nurymovtyń otbasynda bolǵan qaıǵyly oqıǵalar tizbegi avtorıtar bıliktiń boıynda “post-Qańtar sındromynyń” kúsheıe túskenin kórsetedi dep baǵa berdi.
“Aqorda men kúshtik qurylymdar “halyq kóterilip ketpese boldy” degen úreımen azamattardy, tipti ádilet izdep shyryldaǵan Qarjaýbaı Nurymov sekildi jábirlenýshilerdi de aldap-arbaýǵa, úrkitýge, aıyppul salýǵa, qamaýǵa daıyn ekenin anyq kórsetti”, — deıdi ol.
Onyń sózinshe, Ádiletti Qazaqstan halyq óz memleketine sengen jaǵdaıda ǵana ornaıdy.
“Talǵardaǵy tragedıany “Eski Qazaqstannyń Toqaevqa jasaǵan sabotajy” deıtin konspırologtar shyqsa, esh tańǵalmaımyn. Shyn máninde, qazir Qazaqstanda bılikti dál ózi sıaqty dıskredıtasıalaıtyn saıası kúsh joq.
Ádiletti Qazaqstan, Toqaevsha aıtsaq, “zań dıktatýrasymen” ornamaıdy. Ádiletti Qazaqstan azamattar óz memleketi qorǵansyzǵa qorǵan bolǵanda, quqyq qorǵaý organdaryh isti ashyq ári jan-jaqty qaraǵanda, sottyń ádil sheshim shyǵaratynyna shyn sengen jaǵdaıda ǵana ornaıdy. El baılyǵynyń jartysynan astamy bar bolǵany 165 adamnyń qolynda shoǵyrlanǵan, halqy aılyǵynyń 70%-yn tamaqqa jumsaıtyn, árbir besinshi azamaty shetelge kóshýdi oılaıtyn Qazaqstanda ol sáttiń jaqynda týmaıtyny anyq.
Al ol kún týǵansha Astanada yqpaldy kókesi, ofshorda mıllıondaǵan dollary, kúshtik organdarda “kryshasy” joq “álsiz” otbasyda týylǵan árbir qazaqstandyq qatygez, qorqaq ári selqos qoǵamda o bastan aýtsaıder bolyp qala beredi”, — dep qosty ol.
Eske salaıyq, buǵan deıin Talǵarda jappaı tóbeles bolyp, saldarynan 16 jastaǵy jasóspirim Sherzat Bolat kóz jumdy.
Kámeletke tolmaǵan balany óltirý faktisi boıynsha Almaty oblysynyń polısıa departamenti qylmystyq is qozǵady.
Qazirgi tańda kináli dep tanylǵan 11 adam ustalyp, ýaqytsha ustaý ızolátoryna qamaýǵa alyndy.
Kóp uzamaı, ıaǵnı 9 jeltoqsanda marqum Sherzat Bolattyń aǵasy Nurqanat Ǵaıypbaev ajal qushty. Polısıa departamentiniń aldyn ala derekteri boıynsha, ol sýısıd jasaǵan. Oǵan dálel retinde polıseıler Nurqanattyń týysyna messendjer arqyly jazǵan hatyn jarıa etti.
Habarlamada ol týysqandarymen qoshtasyp, jıeniniń janyna jerleýdi suraǵan. Bul fakti boıynsha qylmystyq is qozǵaldy.
Al 10 jeltoqsanda onyń ólimine qatysty saraptama qorytyndysy shyqty.
"Sot-medısınalyq saraptamanyń aldyn ala boljamy boı̆ynsha, 9 jeltoqsanda Talǵardyń shetinde tabylǵan 30 jastaǵy er adamnyń máı̆iti ózin-ózi asý arqyly mehanıkalyq asfıksıa nátıjesinde bolǵanyn kórsetti. Denesinde zorlyq-zombylyq sıpattaǵy belgiler joq.
Sarapshylarmen anyqtalǵan dene jaraqattary, mysaly, strangýlásıalyq jáne moı̆ynnyń abrazıalary asylǵan jipti qoldanǵan kezinde paı̆da bolatyn jaraqattarǵa sáı̆kes keletinin kórsetti. Barlyq belgiler sýısıdti kórsetedi, moı̆ynyndaǵy zaqymdaný sıpaty mundaı̆ jaǵdaı̆larǵa tán", - delingen habarlamada.
Al marqum Sherzattyń ákesi baýyry Nurqanat Ǵaıypbaevty jer qoınyna tapsyrǵanan keıin, buqaralyq aqparat quraldarymen kezdesýdi talap etip, kóshege shyqty. Alaıda araǵa uzaq ýaqyt salmaı Qarjaýbaı Nurymovty polısıa qyzmetkerleri ustap áketti.
"Qarjaýbaı Nurymov prokýrordyń zańdy saqtaý týraly túsindirmelerin elemedi. Shekten tys agressıvti minez-qulyq tanytyp, basqalardy óz-ózine qol jumsaımyn dep qorqytty. Sonymen qatar polısıa qyzmetkerine pyshaqpen shabýyl jasady. Onyń minez-qulqy ózine de, basqalarǵa da qaýip tóndirdi", — delingen habarlamada.
Osylaısha Sherzat Bolattyń ákesi men ápkesi qamaýǵa alyndy.
Eńbekshiqazaq aýdandyq soty ákimshilik is júrgizý tártibimen isterdi qaraý nátıjeleri boıynsha azamat S. Nurymova usaq buzaqylyq jasaǵany úshin (ÁQBtK 434-babynyń 1-bóligi) 20 AEK mólsherinde aıyppul salýmen ákimshilik jaýapkershilikke tartyldy.
QR beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly zańnamasyn buzǵany úshin (ÁQBtK 488- babynyń 8-bólimi.) azamattyǵy joq adam jasaǵan, azamatsha B. Reımova ákimshilik tártippen 15 táýlikke qamaýǵa alynyp, keıinnen QR sheginen shyǵaryp jiberildi.
Qoǵamdyq orynda balaǵat sózder aıtqany, quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerin qorlap, sondaı-aq qoǵamdyq tártip pen azamattardyń tynyshtyǵyn buzatyn aınalasyndaǵylarǵa qurmetsizdik tanytatyn is-áreketter jasaǵany jáne kólik quraldarynyń qozǵalysy úshin kedergiler jasaǵany úshin Qarjaýbaı Nurymov 15 táýlikke ákimshilik qamaýǵa alyndy.
