Býrabaıda ótken IV Ulttyq Quryltaıda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev jastardyń bolashaǵy men bilim, ǵylym salasyn damytýǵa qatysty birqatar mańyzdy bastamalardy kóterdi. Memleket basshysy jastardyń kásibı damýyn qamtamasyz etý, suranysqa ıe mamandyqtardy meńgerýge jaǵdaı jasaý, sondaı-aq bilim berý júıesin zaman talabyna saı jańartý qajettigin atap ótti. Sondaı-aq, jastardyń halyqaralyq deńgeıdegi bilim alýyn qoldaý úshin Qosshy qalasynda jańa kolej ashý máselesin kóterdi. Otandyq sarapshylardyń aıtýynsha, bul bastamalar jastardyń áleýetin arttyryp, elimizdiń bolashaǵyna zor yqpal etedi, dep habarlaıdy Dalanews.kz
Prezıdenttiń sózinshe, 2019 jyldan beri 250-den astam jańa jataqhana salyndy, bul stýdentter úshin oryn tapshylyǵyn 6 ese qysqartty. Joǵary oqý oryndarynda 624 myń stýdent bilim alýda, al 90 myńnan astam azamat shetelde oqyp júr. Bul bizdiń qoǵamnyń ashyqtyǵyn jáne bilimge degen umtylysyn kórsetedi. Aıta ketirlik, elde bilim-ǵylym salasyna salynǵan ınvestısıa 5 esege ulǵaıǵan.
«Adamǵa salynǵan ınvestısıa – memlekettiń eń senimdi ári durys salymy. Biz bilim-ǵylym, medısına, sport, kreatıvti ındýstrıa salalaryna qomaqty qarjy bólýdi jalǵastyra beremiz. Azamattardyń ózin jan-jaqty damytýy úshin barlyq jaǵdaıdy jasaımyz. Sebebi qazirgi zamanda jekelegen adamdardyń tabysty bolyp, baqýatty ómir súrýi naǵyz qýatty memlekettiń kórsetkishi sanalady»,- dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy, sonymen qatar, Abaı Qunanbaıulynyń 180 jyldyǵyna oraı Abaı ınstıtýtyn qurý týraly bastamany qaıta tilge tıek etti. Bes jyl buryn aıtylǵan bul ıdeıa búginde sıfrlyq platforma formatynda júzege asyrylǵan. Endi osy jobany tolyqqandy mádenı-aǵartý mekemesine aınaldyrý qajettigine nazar aýdardy. Ulttyq quryltaıda bilim-ǵylym jáne jastar bolashaǵy týraly aıtylǵan bastamalar týraly sarapshylar pikir bildirdi.
Tilep Bolat Ánapıauly, Abaı atyndaǵy QazUPÝ Basqarma tóraǵasy-rektor, saıası ǵylymdar kandıdaty:
Ulttyq quryltaı – elimizdegi mańyzdy dıalog alańy. Halyqtyń únin estýge, jańa reformalardy engizýge, ulttyq biregeılikti saqtap ony nyǵaıtýǵa jáne áleýmettik máselelerdi retteýge baǵyttalǵan dástúrli basqosý bul joly Býrabaıda jalǵasyn tapty. Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń qatysýymen ótken Ulttyq quryltaıdyń VI otyrysynda
Prezıdenttiń aıtqan negizgi oılary qoǵamda keńinen talqylanýda. Bul tujyrymdar elimizdiń ǵylymı ortasy men joǵary oqý oryndary úshin de asa mańyzdy dep bilemin.
Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti (Abai University) úshin Memleket basshysynyń Abaı ınstıtýttaryn «Konfýsıı, Góte, Servantes ınstıtýttary úlgisindegi tolyqqandy mádenı-aǵartýshylyq mekemeler jelisine aınaldyrý» týraly aıtqan sózi erekshe mánge ıe. Shyn máninde, Abaı ınstıtýttary búginde Qazaqstannyń basty seriktes elderindegi mádenıet elshisine aınalýy tıis. Bul – tek álem tanıtyn uly aqynnyń jáne qazaq oıshylynyń 180 jyldyǵy qarsańynda onyń murasyn dáripteý ǵana emes, sondaı-aq ulttyq rýhty keńinen nasıhattaıtyn mańyzdy ıdeologıalyq bastama.
2011 jyldan beri halyqaralyq deńgeıde Abai University shet memlekettegi seriktes joǵary oqý oryndarynyń bazasynda 7 halyqaralyq Abaı ortalyǵyn ashty. Búginde Túrkıa, Polsha, Qytaı, Vetnam, Reseı jáne Ózbekstanda jumys isteıtin bul ortalyqtardyń basty maqsaty – qazaq mádenıetin, qazaq tilin jáne uly aǵartýshy Abaı Qunanbaıulynyń murasyn nasıhattaý. Sonymen qatar, ortalyqtarda tanymdyq is-sharalar, mádenı hám ǵylymı semınarlar, Qazaqstannyń tarıhy men mádenıeti boıynsha sabaqtar ótkiziledi. Bul ortalyqtar búdjetten tys qarajat esebinen jáne sheteldegi qazaqstandyq elshilikterdiń (mysaly, Samarqand memlekettik ýnıversıtetindegi Abaı ortalyǵy – Qazaqstannyń Ózbekstandaǵy Elshiliginiń qoldaýymen) jáne otandyq bıznes qurylymdarynyń demeýshiligimen ashyldy.
Prezıdenttiń bastamasyn tolyq qoldaı otyryp, biz Abaı ınstıtýttarynyń jahandyq jelisi Qazaqstannyń halyqaralyq ǵylym men bilim berý keńistigine enýine, elimizdiń ımıjdik saıasatyn damytýǵa zor úles qosady dep sanaımyz. Sonymen qatar, bul ınstıtýttar qazaq halqynyń ulttyq biregeıliginiń negizin qalaýshy – ana tilimiz qazaq tili men mádenı murasyn nasıhattaýdyń tıimdi alańyna aınalyp keledi. Qazaq tiline degen qyzyǵýshylyq ta artyp keledi. Máselen búginde álem boıynsha 16,741 mıllıon adam qazaq tilinde sóıleıdi. Osylaısha, Abaı ınstıtýttary qazaqstandyq mádenıettiń jahandanýyna, bilim jáne ǵylym salasyndaǵy halyqaralyq yqpaldastyqtyń kúsheıýine, sondaı-aq dıplomatıalyq baılanysty nyǵaıtýǵa yqpal etetin mańyzdy quralǵa aınalady degen senim mol. Al, Abai University, pedagogıkalyq bilim berýdiń jetekshi ǵylymı-ádistemelik ortalyǵy retinde, qazaqstandyq ýnıversıtetter men mádenı uıymdardyń halyqaralyq deńgeıdegi kúsh-jigerin biriktirýge uıytqy bola alady.
Birlik pen ulttyq jańǵyrýdy maqsat tutqan alqaly jıyn Ulttyq quryltaıdy Prezıdent aldaǵy ýaqytta Syr óńiri Qyzylordada ótkizý týraly sheshim qabyldady.
Keńesov Ákejan Baqytuly, Jetisý aýdanynyń №2 Komúnıtı ortalyǵynyń jetekshisi:
14 naýryzda Býrabaıda ótken IV Ulttyq Quryltaıda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev jastarǵa erekshe toqtalyp, olardyń bolashaǵyna qatysty birqatar mańyzdy bastamalardy kóterdi. Bul taqyryp men úshin, sondaı-aq elimizdiń árbir jasy úshin asa mańyzdy. Sebebi jastar – tek eldiń bolashaǵy ǵana emes, búgingi kúnniń belsendi qozǵaýshy kúshi. Memlekettiń órkendeýi, onyń saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik turaqtylyǵy tikeleı jastardyń damýyna, olardyń qoǵamdaǵy orny men múmkindikterine baılanysty.
Bilim men tájirıbe – jastardyń basty kapıtaly
Qazirgi tańda jastarǵa beriletin bilimniń sapasy, onyń qoljetimdiligi jáne eńbek naryǵymen úılesimdiligi asa ózekti másele. Prezıdent óz sózinde sapaly bilim berý qajettigin erekshe atap ótti. Rasynda, elimizde bilim berýdiń túrli baǵdarlamalary bar, alaıda olardyń barlyǵy birdeı eńbek naryǵynyń talabyna saı kele me? Jastardyń dıplom alǵan soń jumysqa turýy nege qıyn? Bul suraqtar bizdiń qoǵamda jıi talqylanýy tıis. Sebebi kóptegen jas joǵary oqý ornyn támamdaǵannan keıin jumys tabýda qıyndyqtarǵa tap bolyp jatady. Biri tájirıbeniń joqtyǵynan, endi biri naryqtaǵy básekeniń joǵary bolýynan ózine laıyq jumys taba almaıdy. Osy rette, Quryltaıda aıtylǵan jastarǵa arnalǵan taǵylymdamalar men tájirıbe jınaqtaý baǵdarlamalaryn keńeıtý ıdeıasy óte oryndy dep sanaımyn. Meniń oıymsha, oqý oryndarynda teorıamen qatar praktıkalyq bilimge basa nazar aýdarý kerek. Sonymen qatar, stýdentter úshin óndiristik tájirıbeden ótý sharttaryn jeńildetý jáne olarǵa naqty eńbek naryǵyndaǵy daǵdylardy úıretý mańyzdy. Eger ýnıversıtetter men kolejder kompanıalarmen tyǵyz baılanys ornatyp, stýdentterdiń oqý barysynda tájirıbe jınaqtaýyna múmkindik jasasa, jas mamandardyń jumysqa ornalasý kórsetkishi áldeqaıda joǵary bolar edi.
Kásipkerlik pen jastardy qoldaý
Prezıdent óz sózinde jastar kásipkerligin damytýǵa erekshe toqtaldy. Bul óte mańyzdy másele. Sebebi búginde kóptegen jas kásipker bolýdy qalasa da, alǵashqy kapıtaldyń joqtyǵy, bıznesti júrgizý tájirıbesiniń azdyǵy olardyń jolyndaǵy úlken kedergi bolyp otyr. Memlekettik baǵdarlamalar bar, biraq olardyń keıbiri tym kúrdeli, keıbiri naqty jastardyń qajettiligine saı kelmeıdi. Meniń oıymsha, jas kásipkerlerge arnalǵan oqytý baǵdarlamalary men qarjylyq qoldaýlardy odan ári jetildirý kerek. Bul baǵytta ár aımaqta kásipkerlikti damytýǵa arnalǵan ortalyqtar ashylyp, jastarǵa bıznesti júrgizýdiń naqty qadamdaryn úıretse, olardyń startap bastaý múmkindigi áldeqaıda joǵary bolar edi. Sondaı-aq, jańa bıznes ıdeıalarǵa beriletin granttar júıesin barynsha ashyq ári qoljetimdi etip jasaý óte mańyzdy.
Volonterlik pen azamattyq belsendilik – jańa beleske shyǵýy tıis
Quryltaıda qozǵalǵan taǵy bir mańyzdy taqyryp – volonterlik jáne azamattyq belsendilik. Qazir jastar arasynda volonterlik qyzmettiń mańyzy artyp keledi. Biraq, ókinishke qaraı, bul kóbinese ýaqytsha naýqan retinde qabyldanady. Shyn máninde, volonterlik – tek bireýge kómektesý ǵana emes, ózińdi damytý, jańa orta tabý, qoǵamǵa paıdaly bolý degen sóz. Osy turǵydan alǵanda, elimizdegi volonterlik qozǵalysty júıeli túrde damytý qajet.
Mysaly, jastardyń volonterlik qyzmetin eńbek ótili retinde esepteý, olarǵa arnaıy jeńildikter qarastyrý sekildi bastamalar qoǵamda volonterlik mádenıetti nyǵaıtýǵa yqpal eter edi. Biz, jastarmen jumys isteıtin mekeme retinde, bul baǵytta belsendilik tanytýǵa daıynbyz.
Jastarǵa jańa múmkindikter ashý – basty mindet
Jalpy, IV Ulttyq Quryltaıda kóterilgen jastar saıasatyna qatysty máselelerdiń barlyǵy óte ózekti. Biraq eń bastysy – osy aıtylǵan bastamalardyń qaǵaz júzinde qalyp qoımaýy. Memleket jastarǵa jol ashýǵa daıyn, alaıda jastar da bul múmkindikti paıdalanyp, ózderiniń bolashaǵy úshin aıanbaı eńbek etýi kerek.
Men jastarmen tikeleı jumys isteıtin adam retinde, olardyń jańa múmkindikterge muqtaj ekenin jaqsy bilemin. Sondyqtan jastar saıasatyn damytýǵa baǵyttalǵan kez kelgen bastamany qoldaımyn jáne bul baǵytta naqty qadamdar jasalýy kerek dep esepteımin. Eger jastarǵa sapaly bilim, qoljetimdi jumys oryndary, kásip bastaýǵa jaǵdaı jasalsa, eldiń bolashaǵy jarqyn bolary sózsiz. Bul – bizdiń ortaq maqsatymyz!
Jastar – eldiń qozǵaýshy kúshi, jańashyldyq pen damýdyń basty draıveri. Bizdiń mindetimiz – olarǵa senim artyp qana qoımaı, naqty múmkindikter jasap, óz áleýetin tolyq iske asyrýǵa jaǵdaı týǵyzý. Árbir jas azamat óz bolashaǵyn Qazaqstanmen baılanystyryp, osynda damyp, elimizdiń órkendeýine úles qosýy úshin biz barlyq kúsh-jigerimizdi salýymyz kerek.
Búgingi bastamalar – erteńgi myqty Qazaqstannyń kepili. Biz birgemiz, bizge senim artylǵan, endi osy senimdi aqtap, jarqyn bolashaqqa birge qadam basaıyq!
Janna Jomart
