Dalanews.kz buǵan jaýap alý úshin Qazaqstannyń Belgıadaǵy elshisi Aıgúl Quspanovaǵa saýal joldaǵan.
– Batys bizdiń aqyl-keńesimizge qulaq túre me? Atalǵan qujatty ázirleýge aımaq elderi atsalysty ma?
– Qazaqstan óz tarapynan EO-nyń Orta Azıaǵa qatysty jańarǵan qujatyn birqatar usynystarmen tolyqtyrdy. Árıne, bul bizdiń qalaýymyz túgeldeı oryndalady degendi bildirmeıdi. Bul birinshi kezekte Batystyń qujaty, bizdiń usynystardy elep-ekshep qajettisin ǵana qabyldady.
Qujattyń kónergeni anyq. Alǵashqy nusqasy osydan 12 jyl buryn ázirlenipti. Ol tusta Batys bizdiń pikirimizdi bilýdi qajet dep tappaǵan-tuǵyn. Osy joly aımaq elderiniń barlyǵymen keńesip shyqty.
Qazaqstan óz tarapynan qujatqa jeke kásipkerlikti damytý týraly tarmaqty engizýdi ótindi. EO elderiniń ózegi – shaǵyn-orta kásip. Batys elimizde shaǵyn bıznesti damytýǵa kómektesse artyq etpes edi.
– Aıtýǵa ǵana ońaı, iske asyrýǵa kelgende oryndalýy aýyr emes pe?
– Batys ózi muhtaj birqatar taýarlarǵa bizdiń elden tapsyrys berýine bolar edi. Aýyl sharýashylyǵy, dámhana bıznesi, jeńil ónerkásiptegi kórgen-túıgenimen bólisse de kóptik etpeıdi.
Máselen Qyrǵyzstandaǵy apaly-sińili 7 qyz tigetin sán úlgilerin álemniń áıgili adamdary kıedi. Bul jobany tolyqtaı Batys qoldap otyr.
– Bizdiń el óz tarapynan taǵy qandaı usynys aıtty?
– EýroOdaq pen Orta Azıa arasyndaǵy áriptestik boıynsha táýlik boıy habar taratatyn ortaq ınternet-portal ashaıyq degen usynys aıttyq. Aıtalyq dál osy portalda stýdentterge arnalǵan bilim baǵdarlamalary, oqýǵa túsýdiń joldary jarıalansa.
Ekologıa máselesi de shet qalǵan joq. EO taza aýa men ormandy alqaptardy erekshe qorǵaıdy. Batysta sýdy esh alańdamaı shúmekten-aq ishýge bolady. Soǵan qaramaı óndirisi qarqyndy damyǵan. Bizge olardan úırenerimiz kóp, sonyń ishinde tabıǵatty aıalaýdy úırengenimiz abzal.
Jańa strategıa týraly Reseı ne oılaıdy?
17 betten turatyn strategıa Qazaqstan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Tájikstan, Túrkimenstanmen aradaǵy baılanysty burynǵyǵa qaraǵanda qarqyndy damytýdy kózdeıdi.
«Bizdiń maqsat Orta Azıany syrt kúshterdiń shabýylyna shydas beretin, turaqty, damyǵan ári órkendegen aımaqqa aınaldyrý», – deıdi EO ókilderi.
Batys elderi boıynsha sarapshy Dımash Abdýllaulymen tildesken Dalanews.kz tilshisi mynadaı jaýap aldy:
«Batystyń bizge kelgende bóten oıy joq. Orta Azıany turaqty ári órkendegen aımaq retinde kórgisi bar. Osy kúnge deıin jolǵa qoıǵan jobalardy jalǵastyrǵysy keledi. Árıne, ýaqyt ozǵan saıyn strategıa da óńdelip, ózgere túseri anyq. Sebebi, Orta Azıaǵa kelgende Batys pen AQSH ustanymdary úılese bermeıdi», – deıdi sarapshy.
Onyń aıtýynsha jýyr arada Batystyń Orta Azıaǵa qatysty saıasaty aıtarlyqtaı ózgeriske ushyramaıdy. EO úshin búgingi áriptestikti ári qaraı da jetildire túsken mańyzdy.
«Baǵdarlama aıasynda aýǵan qyzdaryn Qazaqstan jáne Ózbekstannyń orta jáne joǵary oqý oryndarynda EO esebinen oqytý jumystary qolǵa alynady.
Búgingi kúni Qazaqstanda Batys kompanıalary ınvestısıa qúıǵan 24 joba júzege asýda, olardyń jalpy quny 3 mlrd dollar. Qazaqstannyń saýda áriptesteri arasynda Batystyń úlesi 50 paıyzdy quraıdy.
Batystyń Orta Azıa týraly jańa strategıasy sózsiz Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqtyń, onyń ishinde Reseıdiń «jandy» jerine tıedi. Aımaq elderiniń Batyspen qoıyn-qoltyqtasýy eýrazıalyq ıntegrasıaǵa qolbaılaý bolady.
Brússeldiń aımaq elderimen etene áriptesýi Orta Azıany órge súıremese, orǵa jyqpaıdy. Batys aımaq eldiriniń áleýmettik-saıası ómirine belsendi aralassa tıisinshe bizge keletin ınvestısıa kólemi de artary anyq. Qazaqstan da, Qyrǵyzstan da, Ózbekstan da EýroOdaqpen áriptesýge ázir. Sońǵy jyldary mundaı yqylas Tájikstanda da paıda boldy», – deıdi ol.
Ázirlegen, Rollan MUQAMETQALI
