«Áıel bir qolymen besikti terbetse, bir qolymen álemdi áldıleıdi» dep tegin aıtpasa kerek. Elimizde osydan bir aı buryn bastalǵan «Áıeldi aıala» ulttyq aksıasynyń jumysy qyzý júrip jatyr.



Budan biraz buryn Áıelderdiń shyǵar­ma­shylyq bastamasy lıgasy men  Prezıdent janyndaǵy Áıel­der isteri jáne otbasylyq-demo­grafıalyq saıasat jónindegi ult­tyq komısıasy zamanaýı Qazaqstandaǵy áıel róline arnalǵan aqparattyq kampanıasy bastalǵanyn málimdegen bolatyn.

Qazirgi tańda osynaý aqparattyq kampanıaǵa elimiz­diń bedeldi jýrnalıseri, blo­gerleri, qoǵamdyq oıdyń kósh­bas­shy­lary, áıel quqyǵyn qor­ǵaý­shylary, sonymen bir «Qala men Dala» gazeti qoldaý bil­dirýde.

«Áıeldi aıala» aqparattyq kampanıasy memlekettik tildegi ári óner juldyzdary men eli­miz­diń qoǵam jáne mádenıet qaı­ratkerlerin áıelderdiń quqyq­ta­ryn qorǵaý máselesi aıasynda biriktiretin Qazaqstandaǵy al­ǵashqy aqparattyq naýqannyń biri.

– Áıelder men qyzdardyń quqyqtary adam quqyqtarynyń ajyramas, quramdas bóligi bolsa da kóp jaǵdaıda keleńsiz oqıǵalar men tómensitý oryn alyp jatady. Názik jandylarǵa qatysty zorlyq-zombylyq týraly resmı derekter, teńdik pen quqyq máselesi dástúr men áıeldiń qoǵamdaǵy taptaý­ryn róliniń kó­leń­kesinde qa­lyp qoıady», –  deıdi bul rette joba úılestirýshisi Aıjan Oshaqbaeva.

Áıelder shyǵarmashylyq bas­tamasy lıgasynyń prezıdenti Asıa Haırýllınanyń aıtýynsha, áıelderdiń quqyqtaryn iske asyrýǵa baılanysty zamanaýı qaýip-qaterler men máse­leler beı­resmı, ashyq pikir­talas alań­darynda, forýmdarda, mem­le­ket­­pen dıalog barysynda tal­qy­la­nyp, múmkindiginshe qo­ǵam­nyń túr­li salasynyń na­za­ryn aýdarýy tıis.

«Bizdiń aq­pa­rattyq kampa­nıa áıelderdiń qu­qyq­taryn qorǵaý salasyndaǵy ashyq jáne kóp qyrly dıalogtyń bas­taýy bolady degen úmittemin», – deıdi ol.
Bir jylǵa jalǵasatyn aqparattyq kampanıa sheńberinde áıelder men qyzdar úshin teń múmkindikter, zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý, áleýmettik jáne saıası belsendi áıelderdiń jetistikterin nasıhattaý jaıly beınematerıaldar daıyndalatyn bolady.

Sondaı-aq, ártúrli saraptamalyq kezdesýler men pikirtalastar, taqyryptyq fılmder kórsetilimi, zamanaýı óner kórmeleri ótkiziledi dep josparlanýda.

Áleýmettik jobaǵa tanymal telejúrgizýshiler Dana Nurjigit pen Láılá Sultanqyzy, ánshi Bahyt Shadaeva men Jeńis Ysqaqova, tanymal aktrısa Ásel Saǵatova qoldaý tanytýda.

 

Áıel quqyǵyn qorǵaý: sóz ben is

Kúni keshe «Áıeldi aıala» aksıasynyń alǵashqy otyrysy ótti. Aksıa aıasynda «Qazaqstandaǵy áıelder quqyǵy: múmkindikter men kedergiler» atty konferensıa uıymdastyryldy.
Prezıdent janyndaǵy áıel isteri jáne otbasylyq demografıalyq saıasat jónindegi ulttyq komısıasynyń qatysýymen ótken aýqymdy jıynda elimizdegi genderlik saıasat boıynsha áıelder qaýymynyń qoǵamdaǵy, saıasat pen ekonomıkadaǵy sheshim qabyldaý deńgeıi sóz bolyp, januıada zorlyq-zombylyq kórgen názik jandylardyń, jalǵyz basty jáne kóp balaly analardyń quqyǵyn qorǵaý sekildi ózekti máselelerdiń sebepteri men olardy sheshý joldary qarastyryldy.

Asıa Haırýllına atap ótkenindeı, áıel quqyqtaryn jáne buǵan qatysty týyndaǵan túıtkilderdi jasyrmaı aıtatyn kez keldi.

 

«Genderlik teńdik túsinigin asha túsetin mundaı sharalardy kóptep uıymdastyrǵan mańyzdy. Buǵan «Áıeldi aıala» aqparattyq naýqany men «Kıimdi kinálama» jáne «Uıat» atty kórmelerdi jatqyzýǵa bolady», – deıdi ol.

 

Bul rette biz atalǵan aksıaǵa qatysqan tanymal tulǵalardyń elimizdegi genderlik ahýalǵa qatysty pikirin suraǵan edik.

 

Kamal Álpeıisova,  QR Prezıdenti janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografıalyq saıasat jónindegi ulttyq komısıanyń sarapshylar keńesiniń hatshysy:

– Menińshe, úı sharýasyndaǵy barlyq jaýapkershilikti áıelge artýdan aýlaq bolǵan jón. Ákeler de bala tárbıesin myqtap qolǵa alýy kerek qazirgi zamanda. Joq, ras. Bul – qazirgi qoǵamnyń óte ózekti máseleleriniń biri.

Kezinde qandaı edi? Qazir qandaı? Erterekte er balany keleshekte otaǵasy atanyp qorǵaýshy, súıeýshi bolatynyn kishkentaı kezinen mıyna sińiretin. Men mańaıymdaǵy jastarmen sóılesip, qalyńdyqtaryna qandaı talap qoıatynyn tyńdaımyn.

Al ol talapqa saı kelmese ajyrasyp kete salamyn deıtin bozbalalar óte kóp. «Teńizdiń dámin bir tamshy sýdan bilýge bolady».

Osynyń ózi bizdiń er balalarda otbasyn qurýǵa degen jaýapkershiliktiń az ekenin kórsetedi. Qyzdy, áıeldi, jas kelindi tárbıeleý boıynsha jumys jasaıtyn uıymdar bar, qanshama konkýrstar uıymdastyrylady. Biraq uldy tárbıeleý degendi estimeppin.

Qyzdy tárbıeli qylyp, tárbıesiz jigitke berýdiń sońy jaqsylyqqa ákelip jatqan joq.  Bul er men áıelge jik salý emes. Máseleniń sebebin taldaý kerek. Mektepke ul tárbıesi týraly baǵdarlama kirgizý kerek.

 

Dana Nurjigit, telejúrgizýshi:

– Jasyrary joq, kóp jaǵdaıda áıelderdiń quqyǵyn qorǵaı almaı jatamyz. Zorlyq-zombylyqqa jol berilip ketedi. Minekeı, biz osyǵan jekeleı ǵana emes, tutas qoǵam bolyp jumylyp tosqaýyl qoıýymyz qajet.

Domalaq analar, Uljan, Zereler aramyzda qazir de bar. Joq emes. Eldiń sózin sóıleıtin, kerek deseńiz qıyn-qystaý jaǵdaıda atqa qonýǵa ázir áıelder qazaq dalasynda bolǵan.

Ókinishke qaraı, memlekettik qurylymdardaǵy áıelderdiń úles sany áli de az. Men bilsem 10-aq paıyz. Nege osy kórsetkishti kóbeıtpeske?

Eger áıelder aralasqan bolsa bizdegi perzenthanalardaǵy jaǵdaı ózgerer edi, balalar quqyǵy taptalmas edi, otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq azaıar edi. Dál qazir bizge áıelderge qorǵan bolar naqty zań qajet.

Genderlik teńdik atty túsinikti tereńdete túsindiretin bul aksıa jyl aıaǵyna deıin jalǵasady. Osynaý sharaǵa óner juldyzdary men qoǵam qaıratkerleriniń belsendi ún qosqany meni qýantyp otyr.

 

Láılá Sultanqyzy, telejúrgizýshi:

«Qazaqstandaǵy áıelder quqyǵy: múmkindikter men kedergiler» atty konferensıasyna qatysýymnyń birneshe sebebi bar. Siz bálkim, mundaı sharalar bizge ne beredi deýińiz múmkin? Bereri kóp.

Iá, ras aýyldaǵy apalarymyzǵa, qyz-kelinshekterge mundaı sharanyń keregi shamaly. Olardyń óz ómiri ózinde.

Degenmen bul sharanyń basty maqsaty genderlik teńdik degenniń ne ekenin uǵyndyrý. Onyń túpki maqsaty ne? Kópshilik muny áli kúnge túsinbeıdi. Teris uǵynady. Maǵynasyn burmalap jiberedi.

Genderlik teńdik degen áıelderdiń shalbar kıýi, kólikke otyrýy nemese shylym shegýi bolmasa er-azamatpen sóz talastyrýy emes. Genderlik teńdik – áıel quqyǵy tabanǵa taptalǵan kezde kómekke keletin, arasha túsetin prınsıp.

Áıel óziniń quqyǵyn bilýi tıis. Ol qul emes, ol kúń emes.

Áıel teńdigi áıel pikirimen sanasýdan bastalady. Áıelge qol kóterý álsizdiktiń belgisi.  Aqyly bar, esi bar adam mundaıǵa barmaıdy. Elimizde ár 8-shi áıel zorlyq-zombylyqtyń qurbany bolady eken. Úı-ishindegi zorlyq-zombylyqtan 400-ge jýyq áıel kóz jumady. Bul tek jylyna ǵana.

 

Aına Dosmahambetqyzy, jalǵyzbasty analardyń quqyǵyn qorǵaýshy:

– Jalǵyzbasty analarǵa kórsetilip otyrǵan kómek óte az. Menińshe, bolashaqta alıment máselesin sheshý boıynsha arnaıy qor qurý qajet. Qoǵam kóp jaǵdaıda kináni áıeldiń moınyna ilip qoıady.

Bizde ajyrassa da, kúıeýi qol kóterse de, múgedek bala týsa da áıel kináli degen túsinik qalyptasqan. Sondyqtan kóp jaǵdaıda áıelder zorlyqqa shydaıdy.

İlgeride aıttym bizdiń qoǵamdaǵy jalǵyzbasty analardyń jaǵdaıy aýyr. Memleket tarapynan qoldaý qarastyrylmaǵan. Budan bólek, kóptegen er-azamattar ajyrasqannan keıin óziniń jumys ornyn jasyrady. Resmı jalaqysyn kórsetpeıdi. Munyń bári – óz balalaryna alıment tólemeýdiń joly.

Qazaqstanda 400 myńnan asa jalǵyzbasty ana bar. Bul – bizdiń qoǵamdaǵy asa ózekti máseleniń bir. Balaǵa kózi ashyq, sanasy oıaý ana kerek. Anasy bilimsiz bolsa, balasyz da bilimsiz bolyp ósedi. Qalaı bolǵanda da, balany qaraıtyn áıel. Erkek – túzdiń adamy.