Mınıstr sóz basynda «Qazaqstan – 2050» strategıasynda «Áıel – otbasynyń tiregi, demek, memlekettiń tiregi» dep belgilengenin atap ótti. Sondyqtan memlekettik saıasattyń mańyzdy basymdyǵy ana men balany qorǵaý bolyp tabylady.
– Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi áleýmettik qoldaý júıesin jańǵyrtý boıynsha turaqty negizde jumys júrgizýde. Bıyl árbir qazaqstandyq otbasynyń memlekettik qoldaý júıesine teń qoljetimdiligin qamtamasyz etetin Áleýmettik kodeks qabyldandy. Onyń normalary ómirdiń barlyq kezeńderin qamtıdy, sonyń ishinde: týǵannan kámeletke tolǵanǵa deıin áleýmettik qoldaý; eńbekke qabiletti jastaǵy jumyspen qamtý; eńbek qaýipsizdigi; áleýmettik saqtandyrý sharalary; ómirlik qıyn jaǵdaı týyndaǵan kezde áleýmettik kómek; egde jastaǵy barlyq qoldaýlar qarastyrylǵan, – dedi Svetlana Jaqypova.
Ol balalary bar otbasylardy qoldaý maqsatynda Qazaqstanda áleýmettik kómek pen áleýmettik saqtandyrýdyń kóp deńgeıli júıesi jumys isteıtinin aıtty. Qazirgi ýaqytta otbasynyń tabysyna qaramastan taǵaıyndalatyn respýblıkalyq búdjetten beriletin járdemaqylar men Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan tólenetin áleýmettik tólemdermen balalary bar 2,5 mıllıon otbasy qamtylǵan.
– Atap aıtqanda, 575 myńnan astam otbasy aı saıyn bir jarym jasqa deıingi bala kútimi boıynsha tólem alady. Olardyń jartysynan kóbi aýylda turady. Sondaı-aq, 4 jáne odan da kóp balasy bar 540 myń kópbalaly otbasynyń 280 myńnan astamy (52%) aýyl turǵyndary. Búgingi kúni «Altyn alqa», «Kúmis alqamen» marapattalǵan analardyń 160 myńy nemese 67% aýyl áıelderi.
Sońǵy tórt jylda jyl saıyn 400 myńnan astam bala, sonyń ishinde 40%-y aýyldyq jerlerde dúnıege keldi. Otbasyndaǵy úshinshi, tórtinshi, besinshi jáne odan da kóp balalardyń týý kórsetkishi kóterilýde, onyń nátıjesinde 2022 jyly jıyntyq týý koefısıenti 3,05-ke jetti, – dedi Svetlana Jaqypova.
Mınıstr múgedektigi bar balalardy tárbıelep otyrǵan analarǵa kúndizgi bólimder, Ońaltý ortalyqtary jáne úıdegi áleýmettik kómek qyzmetteri sıaqty arnaýly áleýmettik qyzmetterdi usyný máselesine erekshe nazar aýdardy.
– Búgingi kúni aýyldyq jerlerde osy qyzmetterge muqtaj 40 myńnan astam múgedektigi bar bala turady. Atalǵan ortalyqtarǵa qol jetimdilik shekteýli bolǵandyqtan, aýyldyq jerde turatyn áıelderge qyzmet túrlerin keńeıtý jáne sapasyn jaqsartý máselesi mańyzdy. Qazirgi tańda barlyǵy 119 uıym jumys jasaýda, 7 myńnan astam bala qyzmet alyp otyr.
Jańa saıasat arnaýly áleýmettik qyzmetter standarttaryn qaıta qaraýǵa jáne 2025 jyldan bastap jan basyna shaqqandaǵy normatıvti engizýge baǵyttalatyn bolady. Bul ózgerister, bir jaǵynan, keıbir jeke qyzmetterdi monetızasıalaýǵa, al ekinshi jaǵynan, jeke sektordy tartý arqyly salanyń ınfraqurylymyn aýyldyq jerlerge deıin jetkizýge múmkindik beredi, – dedi EHÁQM basshysy.
Zeınetaqymen qamsyzdandyrýǵa toqtalǵan Svetlana Jaqypova elde 2,3 mln zeınetker, onyń ishinde 1,5 mln áıel turatynyn jáne olardyń 63%-y (940,6 myń) aýyldyq jerlerde turatynyn atap ótti.
Aýyl áıelderi ortasha eseppen memleketten 104 myń teńge kóleminde zeınetaqy alady, bul ortasha respýblıkalyq mólsherden 13% - ǵa tómen.
– Búginde barlyq deńgeıdegi zeınetaqylardyń (bazalyq, yntymaqty zeınetaqy, jınaqtaýshy zeınetaqy) mólsheri eńbek ótiline tikeleı baılanysty ekendigine nazar aýdarǵym keledi. Eńbek ótili 30 jyldan asatyn jumys isteıtin áıelder, árıne, joǵary yntymaqty jáne jınaqtaýshy zeınetaqy alady.
Yntymaqty zeınetaqy mólsheri jyl saıyn tómendeıtinin atap ótý mańyzdy, óıtkeni olardy taǵaıyndaý kezinde eńbek ótili 1998 jylǵy 1 qańtarǵa deıin, ıaǵnı jınaqtaýshy júıe engizilgenge deıin eskeriledi. Bul tómendeý mindetti zeınetaqy jarnalary esebinen qalyptastyrylatyn jınaqtaýshy zeınetaqymen ótelýge tıis. Alaıda, erte zeınetke shyqqan kezde aýyl áıeliniń zeınetaqy jınaqtary jetkiliksiz bolady.
Bizdiń búgingi mindetimiz – atalǵan áıelderdi jumyspen qamtýǵa járdemdesýdiń belsendi sharalarymen barynsha qamtý, olar Prezıdent jarıalaǵan zeınetaqyny arttyrý jónindegi sharalarmen birge bolashaqta zeınetaqynyń barabar mólsherin qamtamasyz etýge múmkindik beredi, – dep atap ótti mınıstr.
Svetlana Jaqypova Áleýmettik kodekske sáıkes memleket kemsitýshiliktiń kez-kelgen túrinen qorǵaýǵa jáne kásip pen jumys jasaý múmkindikteriniń teńdigine, jumyspen qamtý jáne eńbek jaǵdaılaryn tańdaýǵa negizdelgen halyqty jumyspen qamtýǵa járdemdesý sharalaryn qamtamasyz etetinin aıtty.
– Kásipkerlikti damytý jónindegi ulttyq joba sheńberinde osy jyldyń 1 qyrkúıegine jumyspen qamtýǵa járdemdesý sharalarymen 278 myń áıel, onyń ishinde 138 myń aýyl áıelderi qamtyldy. Barlyǵy 180 myń áıel jumysqa ornalastyryldy, onyń ishinde 82 myńy turaqty jumysqa, 98 myńy memleket sýbsıdıalaıtyn jumys oryndaryna ornalastyryldy, bul jumysqa ornalastyrylǵandardyń jalpy sanynyń 60%-dan astamyn quraıdy, – dedi ol.
EHÁQM basshysy 2022 jyly oqýdan keıin 13 myńǵa jýyq áıel grant alǵanyn atap ótti. Olardyń 58 %-y tehnıkalyq quraldar men taýarlar jáne qyzmet kórsetý úshin qajetti ınventarlardy aldy, al 31 %-y tórt túlik malyn satyp alyp, mal sharýashylyǵymen aınalysýda.
– Kásipkerlik bastamalardy qoldaý jumystary jalǵasýda. Máselen, bıyl 5 316 grant berilse, onyń 2 223-y aýylda turatyn áıelderge berilgen, bul memlekettik grant alǵan áıelderdiń jalpy sanynyń 65%-dan astamyn quraıdy. Qazir jergilikti atqarýshy organdar úshinshi lek sheńberinde granttar berý boıynsha jumys júrgizýde.
Budan basqa, zeınetkerlik jasqa deıingi áıelderdi jumyspen qamtý úshin jumys berýshiler usynatyn bos jumys oryndaryna 50 jastan asqan adamdardy jumysqa ornalastyrýdy kózdeıtin «Kúmis jas» jobasy iske asyrylýda. Joba aıasynda bıyl 14 myńnan astam adam jumysqa ornalastyryldy, olardyń jartysyn áıelder quraıdy, – dep tolyqtyrdy mınıstr.
Qorytyndylaı kele Svetlana Jaqypova Eńbekmınimen barlyq áleýmettik tólemderdi shoǵyrlandyrý máselesi zerttelip jatqanyn jáne ataýly áleýmettik kómek kórsetý tetigin jetildirý boıynsha jumys bastalǵanyn habarlady. Júrgizilip jatqan jumys barysynda negizinen muqtajdardyń ataýlylyqty qamtamasyz ete otyryp, tólem túrlerin júıeleýge baǵyttalatyn bolady.
