Kedendik bajdyń kólemi qandaı?
Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq týraly kelisimshartqa sáıkes, syrttan keletin avtokólikterdi kedendik rásimdeýdiń naqty tártibi bar. Biryńǵaı kedendik tarıf boıynsha jeńil kólikterge ımporttyq baj salyǵy salynady. Al onyń kólemi qozǵaltqyshtyń bir tekshe santımetri úshin 0,32-3,2 eýrony quraıdy.
Mysaly, 2 lıtrlik (2000 tekshe santımetr) qozǵaltqysh úshin 640-6400 eýro tóleý kerek. Importtyq keden salyǵyn eseptegende qozǵaltqyshtyń kólemi ǵana emes, kóliktiń shyǵarylǵan jyly da eskeriledi.
Al Armenıa men Qyrǵyzstan EAEO-ǵa qosylǵanda ımporttyq taýarǵa ýaqytsha jeńildik berýdi suraǵan. Sodan olar úshin salyqtyń mólsheri 10 prosent nemese 0,14-1,4 eýro (2 lıtrlik kólik úshin 280-2800 eýro) deńgeıinde bekitildi. Biraq ondaı taýarlar Armenıa men Qyrǵyzstannyń aýmaǵynan shyqpaýy tıis. Odaqqa múshe basqa elderge satylsa, kedendik baj salyǵynyń aıyrmashylyǵyn, ıaǵnı qalǵan 90 prosentin búdjetke tóleý kerek.
Qarjy mınıstrligine qarasty Memlekettik kirister komıtetiniń resmı saıtynda arnaıy kálkýlátor bar. Sonyń kómegimen kedendik tólemderdiń ortasha mólsherin eseptep shyǵarýǵa bolady.
Aıta ketken jón, EAEO elderi sheteldik kólikterge kedendik baj salyǵyn salý arqyly óz óndirisin qorǵaýdy kózdeıdi.
Ýtılızasıalyq alym qalaı esepteledi?
2016 jyldan bastap Qazaqstanda avtomobıl jasaıtyn kompanıalar men resmı ımporttaýshylar ýtılızasıalyq alymdy tóleýge mindetteldi. Olardyń qataryna kólikti syrttan ákeletin qarapaıym azamattar da kiredi. Alym kólikti alǵashqy tirkeýge qoıǵanǵa deıin tólenýi kerek.
Ýtılızasıalyq alymnyń mólsheri jyl saıyn aılyq eseptik kórsetkishke qaraı ózgerip turady. Jańa jyldan bastap bir aılyq eseptik kórsetkish 2 651 teńgege kóterildi. Al ýtılızasıalyq alymnyń bazalyq koeffısenti 50 AEK, ıaǵnı 132 550 teńgeni quraıdy. Qozǵaltqyshtyń kólemine qaraı koeffısent beriledi de, ýtılızasıalyq alym mólsheri esepteledi.
Jeńil avtokólikter:
1 000 tekshe sm. – koeffısent 3 (150 AEK) - 397 650 teńge;
1 001 – 2 000 tekshe sm. – koeffısent 7 (350 AEK) - 927 850 teńge;
2 001 – 3 000 tekshe sm. – koeffısent 10 (500 AEK) - 1 325 500 teńge;
3 001 tekshe sm. joǵary – koeffısent 23 (1 150 AEK) - 3 048 650 teńge.
Mıkroavtobýstar:
2 500 tekshe sm. deıin - koefısıent 8 (400 AEK) — 1 060 400 teńge;
2 500 - 5 000 tekshe sm. – koefısıent 16 (800 AEK) – 2 120 800 teńge;
5 000 - 10 000 tekshe sm. – koefısıent 21 (1 050 AEK) – 2 783 550 teńge;
10 001 tekshe sm. joǵary – koefısıent 27 (1 350 AEK) – 3 578 850 teńge.
Alǵashqy tirkeýdiń salyǵy qandaı?
Osy sanattaǵy salyq ta aılyq eseptik kórsetkishpen esepteledi. Onyń mólsheri kóliktiń shyǵarylǵan jylyna qaraı esepteledi. Avtomobıl neǵurlym jańa bolsa, salyqtyń kólemi soǵurlym tómen bolady. Máselen, jasy eki jyldan aspaıtyn kólik úshin nebári 663 teńgeni tóleý kerek.
Jeńil kólikter ("M-1" kategorıasy, 8 orynǵa deıin):
2 jylǵa deıin – 0,25 AEK – 663 teńge;
2-3 jyl – 50 AEK – 132 550 teńge;
3 jyldan bastap – 500 AEK – 1 325 500 teńge.
Mıkroavtobýstar ("M-2", 8 orynnan joǵary, salmaǵy 5 tonnaǵa deıin):
2 jylǵa deıin – 0.25 AEK – 663 teńge;
2-3 jyl – 240 AEK – 636 240 teńge;
3-5 jyl – 350 AEK – 927 850 teńge;
5 jyldan bastap – 500 AEK – 6 627 500 teńge.
Qosymsha shyǵyndar:
Kólikti tirkeýge qoıǵanda nómir men tehnıkalyq tólqujat úshin memlekettik baj salyǵyn tóleý kerek. Olar:
Memlekettik nómirge – 2,8 AEK (7 423 teńge);
Tirkeý rásimi úshin – 0,25 AEK (663 teńge);
Tehnıkalyq tólqujat úshin – 1,25 AEK (3 314 teńge);
Qandaı qujattar qajet?
Kólik quraldary arnaıy halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵynda tirkeledi. Ol úshin kelesi qujattar qajet:
Jeke kýálik;
Avtomobıldiń memlekettik tirkeý nómirleri;
Tehnıkalyq tólqujat (kólikti tirkeý týraly kýálik);
Tehnıkalyq baıqaýdan ótkeni týraly anyqtama (7 jyldan aspaǵan kólikterge ondaı anyqtama alýdyń qajeti joq);
Kóliktiń adam menshigine jatatynyn kýálandyratyn qujat (satyp alý týraly kelisimniń nusqasy nemese muragerlikpen alǵany týraly qujattar);
Kóliktiń salyǵy tólengeni týraly anyqtama (ondaı anyqtama arnaıy HQKO-da beriledi);
Kólik qaıta jabdyqtalǵan, ıa bolmasa, oǵan arnaıy quraldar ornatylǵan jaǵdaıda qosymsha qujattar qajet.
Olar:
Qural-jabdyqtardy ornatqan óndirýshi zaýyttyń nemese uıymnyń kýáligi nemese tıisti kedendik qujattar, sáıkestik kýáligi;
Kóliktiń qaýipsizdik talaptaryna saı keletini týraly kýálik.
Kólikti qandaı jaǵdaıda tirkeýge qoımaıdy?
Eýro-4 standartyna sáıkes kelmeýi;
Oń jaq róldiń bolýy;
Kúndiz qosylatyn shamdardyń bolmaýy;
Balalar kreslosyna arnalǵan ISOFIX bekitkishiniń bolmaýy;
Qaýipsizdik kópshiginiń bolmaýy;
Kólikten shyǵatyn gazdardy neıtralızasıalaý júıesiniń jumys istemeýi;
Immobılaızerdiń bolmaýy;
ABS (tejegishtiń buǵattalýyna jol bermeıtin júıe) bolmaýy.
Aıta keteıik, Toqaevtyń tapsyrmasy boıynsha sheteldik nómirmen júrgen kólikterdi ýaqytsha tirkeýge qoıǵanda arnaıy sary tústi nómirler beriledi.
Oǵan qosa, tehnıkalyq tólqujat rásimdeledi. Biraq nómir men tólqujat tek 2021 jyldyń 1 naýryzyna deıin ǵana jaramdy. Osy ýaqyttyń ishinde barlyq alym-salyqty tóleý kerek. Sonda ǵana kólik turaqty tirkeýge qoıylyp, oǵan barlyǵyna birdeı aq tústi nómir beriledi.
Toqaevtyń tapsyrmasy
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda EAEO elderinen ákelingen avtokólikterdi ýaqytsha tirkeýge ruqsat berdi. Atap aıtqanda, Armenıa men Qyrǵyzstanyń nómirimen júrgen kólikterge kelesi jyldyń naýryzyna deıin jeńildik beriledi.
Prezıdent ondaı avtokólikter tehnıkalyq reglament talaptaryna saı bolýy kerektigin aıtty. Sondaı-aq, azamattar tirkeý alymdary men memlekettik bajdy tóleýi tıis.
Toqaev bas prokýratýraǵa qalyptasqan jaǵdaıǵa quqyqtyq baǵa berýdi tapsyrdy.
«2021 jyldyń 1 naýryzyna deıin avtokólik ıeleri kólikti turaqty tirkeýge qoıyp, kedendik baj ben ýtılızasıalyq alymdy tóleýi tıis. Nemese kólikti elden shyǵarýy kerek, ne bolmasa, zańnamamen tyıym salynbaǵan ádispen máselesin sheshýi kerek», - dedi prezıdent.
