Osyǵan oraı «Bolashaqqa baǵdar: Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamalyq maqalasynda elimiz ben jerimizdi, tarıhı mol muralarymyzdy saqtap qana qoımaı, keleshek urpaq kádesine jaratý, sonymen birge búkil álemge tanytý maqsatynda «Týǵan jer» baǵdarlamasyn qolǵa alý qajettigin usynǵan bolatyn.
«Qasıetti Qazaqstan» baǵdarlamasy aıasynda Almaty oblysynyń İshki saıasat basqarmasynyń uıytqy bolýymen Ońtústik jáne Batys Qazaqstan óńirleriniń kıeli jerlerimen tanysyp qaıtty. Respýblıkalyq blog týr qorytyndysy týraly Almaty oblysynyń óńirlik komýnıkasıalar alańynda Jetisý jýrnalıseri baıandap berdi.
– Bundaı is-sapar Almaty oblysynda alǵash ret uıymdastyrylyp otyr, nátıje jigerli. Bizdiń basty maqsatymyz – ishki týrızmdi jetildirý men qatar jańǵyrý jolynda babalardan mıras bolyp, qanymyzǵa sińgen, búginde tamyrymyzda búlkildep jatqan izgi qasıetterimizdi qaıta túletý. Bolashaqta jýrnalıserimizdiń halyqaralyq deńgeıde damýy úshin TMD elderine, onyń ishinde Reseı, Ózbekstan, Belarýsıa, Ýkraına sıaqty memleketterine jiberip, AQSH, Fransıa, Katar, Japon sıaqty kórshi elderdiń medıaforýmdaryna qatysyp, tájirıbe almasýyna múmkin jasaýdy josparlap otyrmyz, – dedi Konsaltıń ortalyǵynyń jetekshisi Eldar Saparov.
8 adamnan quralǵan eki top quramynda «Ognı Alataý» jáne «Jetisý» gazetteri, «Jetisý» oblystyq telearnasynyń jáne qalalyq «Taldyqorǵan» gazetiniń tilshileri boldy. Alǵashqy top Ońtústik Qazaqstan óńiriniń Shymkent, Taraz, Túrkistan, Qyzylorda qalalaryn aralap, ańyzǵa toly jerlerimen tanysty.
– Týǵan eldiń tarıhyn oqýlyqtan oqyp, al tarıhı oryndardy kózben kórýdiń áseribir basqa. Buǵan biz blog-týr kezinde senimdi boldyq. Túrkistan oblysyndaǵy kóne qorǵandarymen, ejelgi eldimekenderdiń qıraǵan oryndarymen, qamaldar, keseneler jáne kóne qala oryndary sıaqty tarıhı eskertkishterimen tanymal. Alǵashqy kúni Shymkenttiń kórnekti oryndarynyń biri Báıdibek bı eskertkishine bardyq. Eskertkishi elimizdiń eń bıik eskertkishteriniń biri. Kásipkerler bul eskertkishti ornatýǵa25 mıllıon teńge qarajat bólgen eken. Kelesi erekshe este qalarlyq oryndardyń biri óziniń danyshpandyǵymen áıgili bolǵan Domalaq ana mazary. Halyq aýzyndaǵy ańyz boıynsha ol óziniń qaıtys bolar aldynda jaqyndaryna «Meni Báıdibektiń qasyna jerleımin dep qınalmańdar. Aq túıeni ákelip, oǵan meniń súıekterimdi artyńdar da, sol túıeniń izimen júrip otyryńdar. Túıe qaı jerge tizesin búkse, meni sol jerge jerleńder» dep amanat etken. Búginde keseneniń mańaıy kóptegen aǵash pen gúlge kómkerilgen. Sol jaq qatarda ornalasqan toǵaıly alqapqa Sara Alpysqyzy arnaıy aǵash otyrǵyzyp, ol jerdi «Analar aleıasy» dep ataǵan eken. Sondaı-aq Aqmeshit, Aqsaqqyz, Syǵanaq, Qoja Ahmet Iassaýı, Aısha-Bıbi, Arystan bab, Aqsý Jabaǵyly sıaqty kesenelerdi araladyq, – deıdi «Ognı Alataý» gazetiniń tilshisi Sholpan Jumaǵulova.
Búginde Ońtústik Qazaqstan oblysyn onyń erekshe geografıalyq ornalasýyna, ózgeshe tabıǵatyna jáne baı tarıhyna baılanysty Qazaqstannyń Ońtústik qaqpasy, biregeı kóne eskertkishter ólkesi dep ataıdy.
– Qazaqtyń shyraıly, munaıly ólkesi tarıhı muraǵa baı ǵana emes, sonymen qatar qonaqjaı eken. Bul aımaq saıahattap kelýshilerge áli talaı tańdaı qaqtyrary sózsiz, – deıdi Batys Qazaqstan aımaǵyn aralap kelgen oblystyq «Jetisý» gazetiniń tilshisi Rıshad Turǵanbaı.
– Qazaqstannyń qaı qalasy bolmasa da kıeli. Onyń óziniń tarıhy bar. Biz Batys Qazaqstan oblysynyń Aqtaý, Atyraý, Oral, Aqtóbe sıaqty tórt qalasynda bolyp qaıttyq. Mańǵystaý oblysynda 362 áýlıe jer bar. Onyń barlyǵyn túgendemesekte, basyn kópshiligin aralap shyqtyq. Kóz qýanarlyq, kóńilge medet tutatyn jerler kóp. Sonyń biri – Beket ata. Osy ýaqytqa deıin ol kisini áýlıe adam retinde tanyp keldik, shyn máninde ol kisiniń dinı saýatty, halyqty saýattandyrý jumysymen aınalysqanyń, bir ózi tórt meshit ashqanyn sol jerge barǵanda bildik. Ol meshitterdiń barlyǵy qazir kórip júrgen meshitter sıaqty emes, jerasty meshitter. Onyń qurylysy, arhıtektýralyq jaǵdaıy, ornalasqan jeri barlyǵy adamdy qyzyqtyrady.
Tańǵalarlyńy bir aǵash joq, shól dala, al sol shól dalanyń ishinde bir kishkentaı shuraıly jerge meshitter ornalastyrǵan. Onyń mańaıynda qudyq bar. Ol qudyqtan shyǵyp jatqan sý móldir, taza jáne ishýge jaramdy. Áýlıeligi sonysymen erekshelenedi. Odan keıin ózimdi tańǵaldyrǵan Kórkembaı meshiti. Qurylysy óte qyzyq. Tórtburyshty tastan qalanǵan. Sol meshittiń ishinde bir sanaǵanda 28, endigi birde 32 bólme bar. Mamandar 22 bólme bar degen toqtamǵa kelipti. Onyń tóbesinde 36 kúmbezi bar.18-i úlken qalǵany kishi. Bólmeleri bir-birine jalǵasqan meshittin dál ortańǵy bólmesinde ımamdary otyrǵan. Sol jerde otyryp ýaǵyzyn aıtyp, namazyn oqyǵan. Qyzyǵy sol qalǵan 22 bólmege daýsy anyq estilgen.
Oral qalasyndaǵy tarıhı-ólketaný murajaıyna baryp qyzyqty aqparat aldyq. Eń qyzyqtyrǵany bank, XIV-XV ǵasyrlardyń aıaǵynda Jáńgir hannyń qarjy salasyna kóńil bólgendigi, Qazaqstanda eń alǵash banktiń ashylǵandyǵy, dárihana, qyzdar ýchılıshesi, monshanyń salynýy Jáńgir hannyń saýattylyqqa kóńil bólip, otyryqshylyqqa ıkemdep, bolashaqty boljaı biletin han ekenin sol jerden bildik. Aralaǵan jerlerimiz óte kóp, tarıhy da erekshe, – dede sharaǵa qatysýshylar.
Aldaǵy ýaqytta kórgen jerlerimizden úlken dúnıeler jazylyp, jaryq kóretin bolady. «Alystan alty jasar bala kelse, alpystaǵy qarıa sálem berer» dep Jetisýdan barǵan bizderdiń jastyǵymyzǵa qaramastan qurmet-qoshemetterin kórsetip, ýaqytpen sanaspastan qushaq jaıa qarsy alǵan sol aımaqtyń basshylaryna, bizdiń kıeli óńirlerdi aralatyp, rýhanı azyq alyp, túpki tarıhymyzben tanysýymyzǵa septigin tıgizgen «Almaty oblysynyń ishki saıasat basqarmasyna» alǵysymyzdy bildiremiz» deıdi blog týr qatysýshylary.
Baljan JUMANBEKOVA, Almaty oblysy.
