Batystyń bilim áleminde ony ál-Farabıýs atymen tanıdy. Farabı oqyp – jazýdy týǵan qalasynda úırenip, zamanynyń eń ataqty ǵulamalarynan sabaq aldy.Tálimin keńeıtý úshin áýeli Iranǵa, keıin Baǵdatqa ketti. Farabı Baǵdadta bolǵan kezinde kileń ataqty kisilerden dáris alǵan jáne ózi de sabaq oqytqan. Ásirese logıka jáne gramatıka pánderi men arab tilin meńgerýdi osy qalada jalǵastyrdy. Ózi dinshil adam edi.
Islamnyń aqylǵa negizdelgen din ekenine senetin. Ol parsy,arab,latyn jáne grek tilderin úırendi. Ásirese grek oıshyldary Arıstotel men Platon pikirleriniń sıntezin jasaýǵa jáne Sokrat fılosofıasynyń negizin jaryqqa shyǵarýǵa kóp eńbek etti. Sondyqtan da ózin «Hadje-ı-sanı»,ıaǵnı «Ekinshi ustaz» dep atalady. 941 jyly Aleppoǵa keldi. Ol jyldary Aleppo Seıfýddevle Álıdiń qol astynda edi.
Bul túrik ákimi túrik oqymystysy Farabıge úlken syı-qurmet kórsetip,ony saraıyna aldy. Keıbir derekter Farabıdiń ózine usynylǵan shendi almaı, kúndiz kókónis ósirip, túnde sham jaryǵymen fılosofıalyq oılar jazýmen aınalysqandyǵyn kórsetedi. Farabı – alǵashqy Islam fılosofy jáne ıslam fılosofıasyn qalaýshy.
Keıbir zertteýshilerdiń pikirinshe, Farabıdiń «At-talısmýs-sanı» atty eń-begirek fılosofıasyna elikteýshilik. Olaı bolsa bul óte jemisti elik-teýshilik, óıtkeni ol ózinen keıingi búkil dúnıe oı-pikirine qurmet kórsetken Ibn Sına osy kitaptyń arqasynda grek fılosofıa- syn úırengen. Ibn-Sına bylaı degen edi: «Bir kitap dúkeninen satyp alǵan Farabıdiń kitabyn oqy-ǵanda,buryn esh túsine almaǵan grek metafızıkasyn tolyǵymen osy kitaptan úırendim».Farabı mýzykamen de aınalysqan, tipti «kanýn» dep atalǵan aspapty (dombyraǵa uqsas) ózi oılap shyǵarǵan jáne osy aspappen birneshe ánder de shyǵarǵan.Onyń «mýzyka – kitaby» mýzyka jóninde jazylǵan alǵashqy ǵylymı zertteý. Farabı Aleppodan Shamǵa (Damask), Shamnan Kaırge sapar shekkende jurt arasyna óziniń pikirlerin taratqan,bilimge qyzmet etken.
Ol Aleppoda 950 jyly ıanvar aıynda qaıtys bolyp, Sham qalasynyń janyndaǵy Bab-ýl-Saǵyr degen jerde jerlendi. Farabıdiń oıy, kózqarastary, óte jemisti eńbekteri, túsindirgisi kelgen oıyn óte jeńil túsindire alatyn qasıeti Shyǵysty da, Batysty da tań qaldyrdy.
Ábý Nasyr ál-Farabı (870-950) – qypshaq dalasynan shyqqan uly ensıklopedıst ǵalym, astrolog, mýzyka teoretıgi.
Ol áskerbasynyń otbasynda dúnıege kelgen. Otyrar medresesinde, Sham, Samarqan, Buqara, keıin Harran, Mysyr, Haleb (Aleppo), Baǵdat shaharlarynda bilim alǵan. Ol túrki oıshyldarynyń eń ataqtysy, álemdegi ekinshi ustaz atanǵan ǵulama. Onyń zamany “Jibek joly” boıyndaǵy qalalardyń, onyń ishinde Otyrardyń ekonomıkasy men mádenıetiniń damyǵan kezine dál keledi.
Orta Azıa, Parsy, Iran, arab elderi qalalaryna jıhankezdik saparlar jasap, tez eseıgen ol kóptegen ǵulamalarmen, oıshyl-aqyndarmen, qaıratkerlermen tanysyp, suhbattasady. Tarıhı derekter boıynsha 70-ke jýyq til bilgen.
Ózdiginen kóp oqyp, kóp izdengen oıshyl. Fılosofıa, logıka, etıka, metafızıka, til bilimi, jaratylystaný, geografıa, matematıka, medısına, mýzyka salalarynan 164 traktat jazyp qaldyrdy. Shyǵarmalarynda kóne grek oqymystylarynyń, ásirese, Arıstoteldiń eńbekterine taldaý jasady. (Arıstoteldiń “Metafızıka”, “Kategorıa”, “Birinshi jáne ekinshi analıtıka” sıaqty basty eńbekterine túsindirmeler jazǵan.) Adamnyń óz bolmysyn ózi tanyp-bilýine fılosofıalyq tujyrymdar jasaǵan.
Bul máseleni logıka, etıka, pedagogıka turǵysynan keńinen saralap, ózara sabaqtastyqta qarastyrady. Ol rýhanı bastaýlardy jan-dúnıe úndestiginen, ádemilikten, qanaǵattanýdan, baqyttan izdestirdi. “Qaıyrymdy qala turǵyndarynyń kózqarasy”, “Memleket qaıratkerleriniń qanatty sózderi” jáne t.b. eńbekteri bar.Ǵylymdardyń shyǵýy” dep atalatyn traktatynda matematıkanyń shyǵý tegi men sebepterin ashýǵa tyrysady. Astronomıaǵa baılanysty eńbekterine “Aljebrge túsinikteme”, “Geometrıalyq fıgýralardyń egjeı-tegjeıi jóninde tabıǵı syrlary men rýhanı ádis-aılalar kitabyn” jatqyzýǵa bolady. Arıfmetıka salasynda “Teorıalyq arıfmetıkaǵa qysqasha kirispe”, fızıka salasynda “Vakým týraly”, medısına salasynda “Adam aǵzalary jónindegi Arıstotelmen alshaqtyǵy jóninde Galenge qarsy jazylǵan traktat”, mýzykaǵa baılanysty “Mýzykanyń uly kitaby” eńbekteri álemdi moıyndatqan dúnıeler.
