Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetine 85 jyl

Bıyl otandyq aýyl sharýashylyǵy bilimi men ǵylymynyń kóshbasshysy – Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıteti 85 jyldyǵyn atap ótýde. Mereıtoıdy atap ótýge ýnıversıtet ujymy erekshe kóńil bólip otyr eken. Mereıtoı qarsańynda ýnıversıtet rektory Tilektes Espolov myrzaǵa jolyǵyp, suhbattasýdyń sáti tústi. Oqý oryn basshysy alda kele jatqan mereıli kún saltanatty sherý ǵana emes, tereń mazmundy, keıingi jastarǵa úlgi bolatyn shara ekenin jiliktep túsindirip berdi. «Merekege bizder maqtan tutatyn álemge aty málim ǵylym men óndiris maıtalmandary, kórnekti ǵalymdar, memleket qaıratkerleri, el ıgiligi jolynda izdeniske toly, jemisti qyzmet etip júrgen túlekterimiz qatysady» deıdi rektor.

– Tilektes Isabaıuly, elimizdegi irgeli oqý ornynyń 85 jyldyq mereıtoıy qutty bolsyn! «Qala men Dala» gazeti qýanyshtaryńyzǵa qashan da ortaq. Aıtýly sharaǵa daıyndyq jumystary qalaı júrip jatyr?

– Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń 85 jyldyq mereıtoıy mereıli kún, saltanatty sherý ǵana emes, sonymen qatar tereń mazmundy, jastarǵa úlgi bolatyn shara dep esepteımin. Mereıtoıǵa oraı ýnıversıtette aýyl sharýashylyǵy baǵytyndaǵy joǵary oqý oryndarynyń Ǵalamdyq Konsorsıýmyna múshe álemniń 40 bedeldi ýnıversıtet rektorlarynyń, shet eldiń jáne Qazaqstannyń ǵylym-bilim  salasynyń kórnekti ókilderiniń qatysýymen «Agroóndiristik keshendi damytýdaǵy ǵylym-bilim basymdyqtarynyń jańa strategıasy» taqyrybynda Halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıa ótkizbekshimiz. Konferensıa aıasynda aýyl sharýashylyǵyndaǵy  ınovasıalyq jetistikter kórmesi uıymdastyrylyp, Qazaq-Koreı ortalyǵy, Sý ortalyǵy, Inovasıalyq jylyjaı, Memlekettik ındýstrıaldy-ınnovasıalyq damý baǵdarlamasy  sheńberinde mamandar daıyndaýǵa arnalǵan oqý, ǵylymı-zertteý zerthanalaryn qamtıtyn «Inovasıalyq ortalyq» ashylmaq.

Osyndaı tarıhı kezeńde biz ótkennen sabaq alyp, erteńgi bolashaǵymyzǵa naqty josparlar jasap otyrýymyz kerek. Qazirgi ýaqytta oqý ornymyz álemdik talaptar boıynsha ulttyq zertteý ýnıversıtetine transformasıalaný jumystaryn júrgizýde.

– Qazaqstan «Bolon úrdisine» qosylyp, joǵary bilim berý salasy irgeli ózgeristen oryn alǵanyn bilemiz. Osy rette aýyl sharýashylyǵy salasynda bilikti mamandar daıarlaıtyn kóshbasshy Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıteti qandaı mańyzdy ózgeristerdi bastan keshkenin áńgimelep berseńiz.

– Qazirgi ýaqytta ýnıversıtet materıaldyq, , oqý-ádistemelik bazasy jáne profesor-oqytýshylar quramy jaǵynan  joǵary deńgeıdegi zertteý ýnıversıteti talaptaryn negizge alyp jumys atqaryp keledi. Ýnıversıtet halyqaralyq bilim, ǵylym keńistigine tolyq endi, kóptegen bedeldi halyqaralyq ýnıversıtetter qaýymdastyǵyna múshe. Sheteldiń aldyńǵy qatarly joǵary oqý oryndarymen bilim jáne ǵylym salasynda tikeleı qarym-qatynas ornatyp, jan-jaqty jumys istep jatyrmyz. Ýnıversıtet túlekteri el ekonomıkasyn órkendetýde tabysty eńbek etýde, olardyń qatarynda kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkerleri, eńbek ardagerleri, ataqty ǵalymdar, beldi qyzmetkerler barshylyq.

– Ulan asyr jeri Uly Dala elimen birge ósip-órkendep kele jatqan oqý orny dese bolady ǵoı.

– Álbette. Otandyq agrarlyq bilim men ǵylymnyń qara shańyraǵy, aýyl  sharýashylyǵynyń eń basty ǵylymı damý tarıhynyń negizin salýshy, ultymyzdyń agrarlyq sala mamandarynyń ustahanasy, ónegeli ǵumyrnamasy ǵıbratty shejirege toly Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti búginde elimizdiń maqtanyshyna aınalyp otyr. Bul joǵary bilim ordasy – respýblıkamyzdyń bolashaq agrokeshen mamandaryn daıarlaıtyn irgeli oqý orny. Elimizdiń aýyl sharýashylyǵy potensıaly osy oqý ornyn bitirgen mamandardyń biliktiligine tikeleı baılanysty. Bul salanyń múmkindikteri men jetistikterine qarap, el ekonomıkasyn baǵamdaýǵa bolady.  Ýnıversıtetimizdiń qalyptasýy men damý tarıhy el ekonomıkasynyń  damýymen tyǵyz  baılanysty. Aýyl sharýashylyǵyn ujymdastyrý jáne Qazaqstanda alǵashqy  sovhozdardy qurý kezeńinde aýyl  sharýashylyǵy  óndirisin ǵylymı turǵyda jetik basqara alatyn kásibı bilikti mamandarǵa qajettilik týyndady. 1929 jyly Almaty zootehnıkalyq  maldárigerik ınstıtýty,  al  1930 jyly Qazaq  aýyl sharýashylyǵy ınstıtýty quryldy. Atalǵan eki ınstıtýt agrarlyq aýyl sharýashylyǵyna bilikti mamandar daıyndaýmen qatar agrarlyq ǵylymnyń damýyna qosqan úlesi mol jáne  ǵylym mektepterin qalyptastyrdy. Maman daıyndaýda jınaqtalǵan tájirıbe men ǵylymdy zertteýlerde qalyptasqan dástúrler jalǵasyn taýyp, damýda. Osy oraıda bizdiń ýnıversıtettiń túlekteri búgingi tańdaǵy jańa ınovasıalyq ekonomıkany jetildirý jolynda úlken suranysqa ıe bolyp otyrǵandyǵyn aıryqsha atap ótkim keledi.

1996 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler Kabınetiniń sheshimimen atalǵan eki ınstıtýt biriktirilip,  Qazaq memlekettik agrarlyq ýnıversıteti bolyp ózgertildi. Bul óz kezeginde erekshe mańyzy zor oqıǵa bolǵany anyq. 2001 jyly  Elbasy Jarlyǵymen ýnıversıtettiń joǵary ǵylymı áleýetti jáne kásibı bilikti mamandar daıarlaýdaǵy jetistikteri eskerilip,  ýnıversıtetke Ulttyq mártebe berildi.

Ýnıversıtettiń qyzmet etý jyldarynda elimizdiń agrarlyq sektorynyń  damýyna qomaqty úles qosyp kele jatqan  140 myńnan asa bilikti mamandar daıyndap shyǵarǵanynan ańǵarýǵa bolady. Sonyń ishinde 2 Keńes Odaǵynyń Batyry men 25 Sosıalısik eńbek Eri, 70 Joǵary Keńes pen Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń depýtattary, kóptegen kórnekti akademıkter, QR Memlekettik  syılyqtyń laýreattary,  memleket jáne qoǵam qaıratkerleri,  ǵylym jáne agroóndiris kesheniniń basshylary, 11 myńnan astam doktorlar men ǵylym kandıdattary jáne búkil Qazaqstandy álemge tanytqan  aıtýly azamattar bar.

– Rektor myrza, sońǵy ýaqyttary Elbasy elimizdi agrokeshendik qurylymyn damytýǵa qatysty Úkimetke mańyzdy mindetter júktegenin bilemiz. Otan aldyndaǵy osy bir mańyzdy isti oryndaýda syrt qalmaǵan shyǵarsyzdar?

– Sózińiz oryndy. Bizder ortaq mindet jolynda jan aıamaı eńbek etýimiz kerek. Memleket basshysy elimizdiń agroóndiris kesheni qyzmetkerleri aldyna salany modernızasıalaýǵa baǵyttalǵan agrarlyq bilim men ǵylymdy reformalaýǵa naqty mindetter qoıdy. Bul talaptardy tıimdi oryndaý arqyly biz – agrarlyq bilim men ǵylymdy damytyp, básekege qabiletti, sapaly aýyl sharýashylyq ónimderin shyǵarý qarqynyn ulǵaıtyp, elimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýge jol ashyp otyrmyz. Osy oraıda Qazaqstan Úkimetiniń qaýlysymen bıylǵy jyldyń sáýir aıynda agrarlyq saladaǵy jetekshi úsh joǵary oqý orny – Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti, Sáken Seıfýllın atyndaǵy agrotehnıkalyq ýnıversıteti, Jáńgir han atyndaǵy Batys Qazaqstan agrarlyq tehnıkalyq ýnıversıteti – Aýylsharýashylyq mınıstrliginiń qaramaǵyna ótti. Osyndaı uıymdyq sharalardy jetildirý maqsatynda elimizdiń agroóndiristik keshenin qolaıly basqarý qurylymy retinde Elbasy qoldaýymen«Ulttyq agrarlyq ǵylym-bilim berý ortalyǵy» quryldy.

Búgingi naryqtyq  ekonomıkanyń utymdylyǵy – árbir adamdy eńbekte jaqsy nátıjege jetýge yntalandyratyndyǵy, iskerligin keńinen paıdalanýǵa jol  ashatyny. Sol sebepti otandyq agrarlyq bilim men ǵylym salasy mamandaryna úlken jaýapkershilik júktelýde. Ony óz kezeginde júzege asyrý – bilim salasyndaǵy kásibı mamandardyń biliktiligi men jaýapkershiliginde bolsa kerek. Óıtkeni, ıntellektýaldy ult qalyptastyrýǵa umtylǵan búgingi Táýelsiz Qazaqstan eń birinshi kezekte óz urpaǵynyń jarqyn keleshegin qamtamasyz etý jolynda baryn salýda.

Ǵalamdyq syn-qaterler men naryqtyń qatal qyspaǵyna qaramastan, qazirgi Qazaqstan kemel oıly kemeńger Kóshbasshysynyń arqasynda az ýaqyttyń ishinde ozyq bilim, ınovasıalyq ǵylym jáne óndiris ıntegrasıasy arqyly ekonomıkasyn qarqyndy damytyp kele jatqan, dúnıejúzi moıyndaǵan birligi bekem tuǵyrly memleketke aınaldy. Ár memlekettiń órkenıettiligi onyń mádenıeti men ónerine, bilimi men ǵylymynyń jetistikterine tikeleı baılanysty ekenin eskersek, biz búginde ózindik damý modelin qalyptastyrǵan, ózgelerge úlgili el  bolarlyqtaı dárejege jettik desek, artyq aıtpaǵandyǵymyz bolar.

– Tilektes Isabaıuly, sońǵy ýaqyttary elimizdegi joǵarǵy oqý oryndary jastarǵa bilim berip qana qoımaı, sonymen qatar irgeli ǵylymı-zertteý jumystaryn júrgizetin ortalyq mindetin qosa atqarýda. Bul baǵyttaǵy jumystardyń paıdaly tustaryn aıta ketseńiz?

– Qazaqstan qoǵamy egemendik alǵan alǵashqy jyldarmen salystyrǵanda ekonomıka salasynda serpindi qadamdar jasap, eleýli jetistikterge qol jetkizdi. Memleket basshysynyń tıimdi júrgizip otyrǵan saıasatynyń nátıjesinde kóptegen qıyndyqtar eńserilip, elimizde jańa ındýstrıaldy-ınnovasıalyq baǵdarlamalar iske asyryla bastady. Qazaqstan búginde ótpeli kezeń mindetterin tolyqtaı sheship, postındýstrıaldyq qoǵam standarttaryn qalyptastyrýda.

Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Qazaqstan – 2050» Strategıasy  atty Qazaqstan halqyna Joldaýynda  «Joǵary oqý oryndary bilim berý qyzmetimen shektelip qalmaýy tıis. Olar tek oqý baǵdarlamalaryn jetildirýmen shektelmeı, ózderiniń ǵylymı-zertteýshilik qyzmetin de belsendi damytýy tıis» dep naqty talap-mindetter qoıdy. Qazirgi ýaqytta QazUAÝ-diń ulttyq ǵylymı zertteý ýnıversıteti baǵytynda jańasha damý sıpatyna ıe bolýǵa múmkindikteri zor. Bul rette ýnıversıtet tarapynan aıtýly is-sharalar qolǵa alynýda. Jobalyq basqarýdyń halyqaralyq standartyn jáne joǵary oqý qyzmetin uıymdastyrý ádisin qoldanýda biz ózimizdiń oqý ornymyzdyń strategıasyn iske asyrýda mısıamyzdy, kózqarasymyzdy, mindetterimizdi, baǵyttarymyzdy anyqtadyq. QazUAÝ janyndaǵy Qazaqstan-Japon ınovasıalyq ortalyǵynda jáne ýnıversıtetimizdiń 6 ǵylymı-zertteý ınstıtýty men 31 zerthanasynda shetel ǵalymdarymen birlesken jobalar júzege asyrylyp otyr. Aýyl sharýashylyǵy salasynda yqpaldasý maqsatynda qurylǵan Qazaq-Koreı ınovasıalyq ortalyǵynda «Jasyl tehnologıalardy» damytý máseleleri zerttelýde. Qazirgi kezde aýyl sharýashylyǵy ónimderi jáne azyq-túlik sapasy men qaýipsizdigin qamtamasyz etetin Ulttyq ortalyq qurýdyń alǵysharttary daıyndalý ústindemiz. Akademıalyq utqyrlyq baǵdarlamasy aıasynda ýnıversıtetimizdiń stýdentteri men magıstranttary sheteldiń ozyq oqý oryndarynda bilimin jetildirip, tájirıbe jınaýda. Sondaı-aq, álemniń bedeldi ýnıversıtetteriniń bilikti ǵalymdary bizdiń ýnıversıtette dáris oqýda.

Ýnıversıtetimiz bilim berý sapasyn arttyrýǵa múmkindik beretin jáne Bolon úrdisin jáne Halyqaralyq yntymaqtastyqty damytýda kelesi ortalyqtar: «Bolon úrdisin» damytý ortalyǵy, akademıalyq utqyrlyqty modeldeý ortalyǵy, úshtuǵyrly til baǵdarlamasyn negizge alǵan kóptildi  bilim berý ortalyǵy, lıngvısıkalyq bilim berý ortalyǵy, jahandyq klass ashyldy. Syrtqy akademıalyq utqyrlyq Jahandyq konsorsıým arqyly, sondaı-aq «Tempýs», «Erazmýs Mýndýs», «Bolashaq», DAAD jáne FET baǵdarlamalary jáne jobalary arqyly iske asyrylady.Ýnıversıtet Eýropa, Amerıka, Ońtústik-SHyǵys Azıanyń jetekshi elderimen qos dıplomdyq bilim berý baǵdarlamalaryn iske asyrý boıynsha birqatar mańyzdy kelisimshart jasady. Ýnıversıtette jyl saıyn Qazaqstan jáne sheteldik joǵary oqý oryndarynan magıstranttar Eýropanyń seriktes JOO ǵalymdary men magıstrant qatysýshylarymen halyqaralyq jazǵy mektep uıymdastyrýy úlken jetistik bolyp tur. Halyqaralyq yntymaqtastyq aıasynda álemniń agrarlyq joǵary oqý oryndarynyń Jahandyq konsorsıýmynyń jáne TMD  memleketterine  qatysýshy úzdik Agrarlyq joǵary oqý oryndar keńesiniń múshesi retinde ýnıversıtet búginde 200-den  astam halyqaralyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtymen, aldyńǵy qatarly kóptegen agrarlyq ýnıversıtettermen, agroónerkásiptik  kesheni nysandarymen yntymaqtastyq jónindegi kelisimge qol qoıa otyryp, Qazaqstannyń agrarlyq ǵylymynyń halyqaralyq arenadaǵy mártebesin kóterýge at salysýda. Eýropa,  Amerıka, Azıa jáne Tynyq muhıt  aımaqtaryndaǵy kontınentterdiń ǵylymı-zertteý ınstıtýttary  men  ortalyqtary Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetimen kóptegen mańyzdy máseleler tóńireginde birlesip jumys isteıtini zor maqtanysh  týdyrady. Bizdiń oqý ornymyz osy kúni Eýropa men Azıanyń, AQSH pen TMD ýnıversıtetterimen áriptestik qatynasty nyǵaıtý ústinde.

– Elimiz táýelsizdik alǵan kezeńnen beri keń baıtaq jerimizde kóptegen sharýa qojalyqtary qurylyp, fermerler paıda boldy. Taǵdyryn aýyl sharýashylyǵy salasymen baılanystyrǵan azamattardyń zaman talabyna saı biligin kóterý isine aıryqsha mán berip otyrǵandaryńyzdy bilemiz. Ýnıversıetettiń fermerlerdi qoldaý baǵytynda qolǵa alǵan sharýalary jaıynda az-kem áńgimelep berseńiz.

– Ártúrli sharýa qojalyqtarynyń basshylary men qyzmetkerleri úshin bizder ýnıversıtet qabyrǵasynan «Fermerler joǵary mektebin»  qurǵan bolatynbyz. Onda «Ekstenshn» halyqaralyq modeli boıysha bilim beriledi, sondaı-aq,  konsaltıńtik qyzmet kórsetiledi. Tarıhy tereńge ketken oqý ordamyzda halyqaralyq baılanys jyldan-jylǵa nyǵaıa túsýde. Oǵan Qazaqstan-Japon ınovasıalyq ortalyǵy naqty dálel bola alady. Ǵylymı-zertteý jumysynyń múmkindigin arttyrý úshin  bıotehnologıa, nanotehnologıa, sıtologıa, veterınarlyq medısına jáne sanıtarıa, mıkrobıologıa jáne vırýsologıa, agroınjenerıa, bıologıalyq, organıkalyq jáne bıoorganıkalyq hımıa, gendik-molekýlárlyq, strategıalyq- tehnologıalyq basymdyqtar meılinshe iske qosylyp jatyr.

Álemdik tájirıbe kórsetkendeı, jalpy ishki ónimniń ósýiniń 90 paıyzy ınovasıalyq tehnologıany ıgerý arqyly bolady. Ony ıgerý óndiristiń básekege qabilettiligin kóterýdiń basty joly. Aýyl sharýashylyq salasyn damytýǵa úkimet tarapynan da keleli sharalar qoldanylyp jatqanyn aıtqym keledi. Aýyl sharýashylyq mınıstrligi daıyndaǵan «Agrobıznes-2020» baǵdarlamasy aýyl sharýashylyq taýarlaryn óndirýshileriniń básekege qabilettiligin arttyrýǵa jańa múmkindikter beredi.

Osy oraıda biz aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi mamandarymen, ǵalymdarmen birlese otyryp aýyl sharýashylyǵyna qatysty problemalardy talqylap, naqty usynystardy kún tártibine qoıyp otyrmyz. Atap aıtqanda agrarlyq ǵylymnyń aldynda turǵan myna máselelerge basa nazar aýdarmaqpyz – elimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý maqsatynda eńbek ónimdiligin arttyryp, agroóndiristik keshenniń ǵylymı, kadrlyq deńgeıin kóterý; agrarlyq ǵylym, bilim jáne óndirisiniń jáne agrarlyq joǵary oqý oryndary men ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynyń ıntegrasıasyn damytý; otandyq agrarlyq bilim men ǵylymdy halyqaralyq standarttarǵa sáıkestendirý; Qazaqstannyń agrarlyq saladaǵy ǵylymı óndirisiniń ónimderin álemdik naryqqa shyǵarýǵa kúsh salý; memleketaralyq ıntegrasıa jáne  ulttyq agrarlyq azyq-túlik naryǵyn qalyptastyrý; aýyl sharýashylyǵy óndirisine jańa ǵylymı jobalar men ınovasıalyq tehnologıalardy engizý prosesin jedeldetý.

Búginde Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti qazirgi kezde Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń qaramaǵyndaǵy 23 ǵylymı-zertteý ınstıtýttarymen naqty baılanystar ornatyp, onda arnaıy kafedralar ashyp otyr. Olarǵa ýnıversıtet mamandyqtaryna sáıkes magıstranttar men doktoranttarǵa maqsattyq memlekettik granttarǵa tapsyrystar berilýde. Ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynyń ǵalymdary olarǵa dáris beredi, eksperımenttik zertteý, ǵylymı-óndiristik tájirıbe jumystaryna basshylyq jasaıdy. Sonymen qatar ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynyń ǵylymı materıaldyq bazasyn tolyǵymen tıimdi paıdalanýǵa múmkindik týyndaıdy.

– Qazaqstannyń aýyl sharýashylyq salasy boıynsha múmkindigi zor álemdegi agrarly elderdiń biri desek bolady. Osyny basty nazarda ustaǵan atqarýshy bılik aýyl sharýashylyq sektoryn damytýǵa baǵyttalǵan mańyzdy baǵdarlamalardy iske asyrýda. Bilikti maman retinde osy baǵdarlamalardyń mańyzyna toqtalyp ótseńiz.  

– Damyǵan elderde jalpy agroóndiristik keshen ónimniń 50-90 paıyzy ınovasıalyq tehnologıalarmen qamtamasyz etilgen. Bizdiń elde osy kórsetkishke jetý jolynda «Údemeli ındýstrıaldy-ınnovasıalyq damý jónindegi memlekettik baǵdarlama», «Agrobıznes-2020» baǵdarlamasy aıasynda aýqymdy jumystar júrgizilýde. Qazaqstanda mal sharýashylyǵyn damytý, olardy mal azyǵymen qamtamasyzdandyrý maqsatynda ózekti baǵdarlamalar qabyldanyp, iske asýda. Et baǵytyndaǵy asyl tuqymdy iri qara maldyń basyn arttyrý úshin  «Sybaǵa», jylqy sharýashylyǵyn tıimdi damytý úshin «Qulan», qoı sharýashylyǵynda «Altyn Asyq», jalpy mal sharýashylyǵynda jaıylymmen qamtamasyzdandyrýdy jaqsartý úshin «Jaılaý» baǵdarlamalary óziniń ońtaıly nátıjelerin berýde.

Aýyl sharýashylyǵyn basqarýdaǵy qazirgi júıeni qaıta qurý ǵylym men bilimdi barynsha ıntegrasıalaýǵa jáne ınovasıany tıimdi túrde óndiriske engizýge, ǵylymı kúsh-jigerdi túpki nátıjege shoǵyrlandyrýǵa múmkindik beredi. Bárimizge belgili, naryqtyq qatynastardyń qatal zańdylyqtaryna tótep berý úshin básekege qabiletti bolý kerek. Ýaqyt ótken saıyn álem memleketteri aldynda azyq-túlik qaýipsizdigi men aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń tapshylyǵy sezilýde. Búginde álemde jerdiń ıgiligin baǵalap, mańdaı terin tógip, eńkeıip jumys isteıtinder sany azaıyp, daıyn jáne jartylaı daıyn jasandy ónimdi tutynatyndar kóbeıýde. Sondyqtan taza eńbek etip, taza ári sapaly azyq-túlikpen qamtamasyz etetin agrarlyq ǵylym men óndiriske, iri fermerlerden bastap usaq sharýaǵa deıin memlekettiń qamqorlyǵy asa qajet.

– Ǵylymsyz joǵary ekonomıkalyq ósimge qol jetkizý múmkin emes. Qazirgi tańdaǵy ǵylym men óndiristiń arasyndaǵy baılanysty qalaı baǵalaısyz?

– Aýyl sharýashylyǵyn damytý baǵytynda belgilengen bıik mejeler men qabyldanǵan jedel ındýstrıaldy-ınnovasıalyq damytý baǵdarlamasyn nátıjeli iske asyrýda ǵylym men bilimniń jaýapkershiligi erekshe. Ǵylymnyń óndiriske usynǵan ın­novasıalyq tehnologıalary álemdik je­tistikterden joǵary bolmasa, tómen bolmaýy tıis. Ata Zańymyz keńistiginde qabyl­dan­ǵan Agrarlyq salany damytý baǵdar­la­malary ǵylymı negizdiligin, ómir­sheń­di­gin Qazaq ulttyq agrarlyq ýnı­ver­sıtetiniń atqaryp jatqan isteri­nen kórýge bolady.
QazUAÝ – Qazaqstan men shetelderde keń kólemde tanymal jáne jyldam damyp kele jatqan kóp salaly bilim men ǵylym kesheni. Engizilgen úsh satyly bilim berý júıesi – bakalavr – magıs­tratýra – doktorantýra «Bolon konvensıasy» talaptaryna tolyq saı keledi. Olarǵa sapaly bilim berý ýnıversıtet ujymynyń basty mindeti bolyp belgilenip, kólemdi jumystar atqaryl­ýda.

Búginde zamanǵa saı damý úshin elimizge jańa tehnologıalardy ıgergen, jańasha oılaıtyn bilimdi mamandar qajet ekeni belgili. Memleket basshysynyń jastarymyzdyń álemdik deńgeıdegi bilim alýyna barynsha jaǵdaı jasap otyrýy – úlken maqsattarǵa jetýdiń jemisti baǵyty. Óıtkeni ozyq bilim men ǵylymdy ıgergen jastar ­– elimizdiń erteńgi tiregi. Bizdiń maqsatymyz – stýdentterimizge tıisti bilim berip qana qoımaı, olardyń El men Jerdiń qasıetin baǵalaıtyn azamat etip tárbıeleý. Qazirgi ýaqytta elimizde ozyq bilim alýǵa, tereń ǵylymmen aınalysýǵa bar jaǵdaılar jasalǵan. Sondyqtan, biz básekege qabiletti bilimdi jastarymyzdyń kóp bolǵanyn qalaımyz.

Ǵylym men bilim únemi, toqtaýsyz izdenisten turady. Nanotehnologıalardyń ózi búginde bizdiń kúndelikti turmysymyzǵa enip keledi. Biz ony aýyl sharýashylyǵy ónimderin óndirý men qaıta óńdeý, jan-janýarlar men ósimdikterdi qorǵaý, saqtaý baǵytynda odan ári paıdalanýdy jetildire túsýimiz kerek. Búgingi qoǵam ozyq tehnologıalar men jańa kompúterlik baǵdarlamalardy otandyq ǵylymǵa tıimdi paıdalana bastady. Bir qýanarlyǵy, zaman talaby týdyryp otyrǵan osy jańalyqtyń barlyǵyn da qazaq balasy emin-erkin ıgere bastady. Qazirgideı aqparattyq dáýirde bir sátke de bosańsýǵa bolmaıdy. Ózgelermen terezeń teń bolý úshin básekege qabiletti bolýyń shart.

Suhbattasqan Nurlan JUMAHAN