Qazaqstanda qyrkúıektiń ortasynan bastap adam papılloma vırýsyna qarsy qyz balalarǵa jalpy vaksınasıa bastalǵanyn QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi málimdedi. APV – jatyr moıny obyrynyń negizgi qozdyrǵyshy bolyp tabylady. Onyń aldyn alý úshin qyz balalardyń ekpe jasatýynyń mańyzy zor. Endigi kezekti osy bir qaýipti ınfeksıa elimizde qanshalyqty taralǵan, ol qanshalyqty qaýipti degen suraqtarǵa jaýap bersek.
Birinshi kezekti bul vırýs qanshalyqty qaýipti degen suaqqa jaýap bersek. Mamandardyń aıtýynsha adam papılloma vırýsy – shyryshty qabyq pen terini zaqymdaıtyn eń keń taralǵan vırýstardyń biri. Onyń qaýiptiligi tez taralýynda bolyp tur. Vırýs jasýshalardyń obyrly túrlenýin qozdyryp, sonyń saldarynan qaterli isiktiń damýyna alyp kelýi ábden múmkin. Dárigerler ádette bul ınfeksıanyń sımptomsyz ótetip, qabyný barysy kózge kórinbeıtinin alǵa tartady.
Búginde adam papılloma vırýsy álem boıynsha kóp taraǵan ınfeksıalardyń biri. QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń Sanıtarlyq-epıdemıologıalyq baqylaý komıtetiniń málimetinshe, ár adamda APV juqtyrý múmkindigi 80%-ǵa teń, ıaǵnı, árbir 10 adamnyń 8-i ómiriniń bir kezeńinde birneshe APV túrlerin juqtyratynyn alǵa tartýda. Osy rette áıel azamattar jatyr moıny obyrynyń damýy adam papılloma vırýsynyń tikeleı qatysy bar ekenin nazardan shyǵarmaýy kerek. Bul vırýs ádetet turmystyq, jynystyq, anadan balaǵa tez juǵýy múmkin. Sondyqtan boıjetkender adam papılloma vırýsyna qarasy ekpe qabyldap, aldyn alý isine beı-jaı qaramaýy kerek.
– Qazir medısına salasynda APV-nyń 200-den astam túri belgili. Olardyń 14 túri joǵary onkogendi dep sanalady jáne olar jatyr moıny, jynys músheleri, kómeı jáne basqa da obyr túrlerin týdyrýy múmkin, – dep atap ótti QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń Vaksına arqyly basqarylatyn ınfeksıalardy baqylaý basqarmasynyń basshysy Nurshaı Ázimbaeva. Bilikti maman jatyr moıny obyrynyń 70%-dan astamy osy adam papılloma vırýsymen tikeleı baılanysty ekenin alǵa tartty.
Qazaqstanda jyl saıyn 600-den astam áıel jatyr moıny obyrynan kóz jumady. Sondyqtan názik jandylar ózderiniń densaýylǵyna beı-jaı qaramaýy kerek. Jatyr moıny obyry barlyq jastaǵy áıelder arasynda eń kóp taralǵan obyr túri. Atalǵan vırýs jas analardyń urpaq órbitetin jasynda (25–44 jas aralǵy) ólim-jitimge sebepshi bolyp jatady. Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetinshe, jyl saıyn elde jatyr moıny obyrymen shamamen 1900 jańa jaǵdaı tirkelip, 600-den astam áıel osy aýrýdyń kesirinen jaryq dúnıemen qosh aıtysady eken.
Sol sebepti qazir 130-dan astam elde adam papıllomavırýsyna qarsy vaksınasıa jasaý isi jolǵa qoıylǵan. APV-ǵa qarsy vaksınasıa qoǵamda ózekti máselege aınalýda. Álemniń túkpir-túkpirinen kelgen dárigerler vırýstyq ınfeksıanyń aldyn alý strategıasyn tańdap, arnaıy vaksınalardy qoldanyp keledi. Vaksına jatyr moıny obyry men papılloma vırýs týdyratyn basqa da onkologıalyq aýrýlardyń aldyn alýǵa múmkindik beredi.
Qazaqstanda jasóspirim qyzdarǵa vaksınasıa 17 qyrkúıekten bastap QR Bas memlekettik sanıtarlyq dárigeriniń qaýlysyna sáıkes júrgizile bastaldy. QR Ulttyq egý kúntizbesine sáıkes, DDSU-nyń halyqty ımmýndaý jónindegi usynystaryna sáıkes, 11 jastaǵy qyzdar josparly vaksınasıalaýǵa jatady. Biraq ata-analardyń 11 jastan asqan qyzdarǵa qatysty ótinishterinen keıin Densaýlyq saqtaý mınıstrligi 12-13 jastaǵy qyzdarǵa da APV-ǵa qarsy vaksınasıa júrgizý týraly sheshim qabyldady.
Vaksınasıa jynystyq qatynas bastalmas buryn vırýs juqtyrý múmkindigin shektep, aýrýdyń damý qaýpin tómendetedi. Sondyqtan qyz balalardy vaksınasıalaý óte mańyzdy.
Qazaqstanda vaksınasıa úshin AQSH-tyń «Merk Sharp ı Doým» kompanıasynyń 4 valentti «Gardasıl» vaksınasy qoldanylýda. Bul vaksıan APV-nyń eń qaýipti 4 túrinen (6, 11, 16, 18) qorǵaıdy. Dárigerlerdiń aıtýynsha, bul joǵary onkogendi APV túrlerimen baılanysty jatyr moıny obyrynyń damý qaýpin azaıtýǵa múmkindik beredi. Osy retet vaksına QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń tapsyrysy boıynsha daıyndalǵanyn eskertemiz.
APV-ǵa qarsy vaksınasıa qazirdiń ózinde eldiń 9 óńirinde – Qaraǵandy, Aqmola, Shyǵys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Pavlodar, Jetisý, Túrkistan, Ulytaý oblystarynda jáne Astana qalasynda júrgizilýde. Aldaǵy ýaqytta qalǵan óńirlerde vaksınasıa bastalady dep josparlanýda.
Jaqynda Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetinde ótken brıfıńte medısına ǵylymdarynyń doktory, onkolog Dılára Qaıdarova jatyr moıny obyrynyń jasaryp bara jatqanyn atap ótti. Qazir bul aýrý 30 jasqa tolmaǵan áıelderde de kezdesedi, al ólim-jitim deńgeıi joǵary kúıinde qalyp otyr eken. Osyǵan baılanysty Densaýlyq saqtaý mınıstrligi qosymsha vaksına dozalaryn satyp alý týraly amerıkandyq farmasevtıkalyq kompanıamen kelissózder júrgizgen.
