Аудиторлар Қазақстан ЕАЭО елдері арасында таңбаланатын тауарлардың саны жағынан артта қалып отырғанын атап өтті. Республикада әлі күнге дейін қандай тауарларды бірінші кезекте таңбалау қажет екенін көрсететін бекітілген әдістеме жоқ, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Мысалы, 5 жыл бұрын темекі өнімдерін таңбалау енгізілді, алайда Қазақстанға заңсыз өнімдерді әкелу әлі де жалғасуда. 2024 жылы контрабандалық темекі өнімдерінің 16 млн астам қаптамасы тәркіленген. Бұл 3 жыл бұрынғы көрсеткішпен салыстырғанда 4,5 есе көп.
Аяқ киімге қатысты екіұшты жағдай байқалады. Тауар импорты 4 жыл ішінде төмендеген, бірақ аяқ киімге арналған дайындамалар импорты 13 есе өскен. Ал оларды аяқ киім өндірмейтін, бірақ кейіннен өнімді жеке тұлғаларға сататын компаниялар жаппай әкеліп жатыр. Өндіріс көлемі аз бола тұра аяқ киімге арналған дайындамалар импортының жыл сайын артуы кедендік баждарды төлеуден жалтару мақсатында дайын аяқ киімді дайындамалар ретінде әкелу фактілерінің болуы мүмкін екенін көрсетеді.
2024 жылы уәкілетті экономикалық операторларға құжаттарда дайын өнімдерді емес, таңбалануға жатпайтын дайындамаларды көрсету тиімді болды. Ал 2025 жылы мемлекеттік органдардың әкелінетін дайындамалардың көлеміне назар аудара бастағанын көріп, олар аяқ киімнің бөлшектерін де әкелуді тоқтатты. Басқаша айтқанда, аяқ киім нарығы толықтай «көлеңкеге» кетті.
Мемлекеттік кірістер комитеті таңбалау жүйесінің деректерін жеткілікті пайдаланбайды. Қазіргі уақытта қаптамалар сыртында Data Matrix кодтарының болмауы темекі өнімдерінің контрабандасын анықтауға мүмкіндік береді. Алайда осыған қарамастан, 2024 жылы арнайы мобильді қосымшаға темекі өнімдерінің контрабандасы бойынша 246 өтініш келіп түскен. Ал олардың бірде-біреуі бойынша жұмыс жүргізілмеген. Таңбалау әлеуеті толығымен пайдаланылмай отыр.
Кемшіліктер мен проблемаларға қарамастан, Қаржы министрлігі 2024 жылы оң нәтижелер туралы есеп берді. Жоспардың орындалғаны туралы есеп беруге жоспардың төмендетілуі есебінен салықтардың ЖІӨ-дегі үлесі 20,2%-дан 17,2%-ға дейін азайтылуы мүмкіндік берді. Салыстырмалы түрде алғанда, 2023 жылы бұл көрсеткіш 19,6% болған.
Аудит қорытындысы бойынша барлығы:
747 млн теңгеге қаржылық бұзушылық;
2 млрд теңгеден астам сомаға кіріс бөлігі бойынша бюджет шығындары;
сондай-ақ 34 рәсімдік бұзушылық және 29 жүйелі кемшілік анықталды.
