مىنە، وسى سەبەپتى دەموگرافيانىڭ ءوسىمى – كەز كەلگەن دەربەس ەل ءۇشىن ەڭ باستى تالاپتىڭ ءبىرى. كەيىنگى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستان دەموگرافياسى بۇل كۇندە 18 ميلليوندى جاعالاپ كەلەدى. ونىڭ باسىم بولىگى وڭتۇستىك وڭىرلەردە ورنالاسقان. سوندىقتان ەل ەكونوميكاسىن جاڭا ساتىعا كوتەرمەك ءۇشىن وسى وڭىردەگى مۇمكىندىكتەردى وسىرۋگە جاڭا يمپۋلس قاجەتتىگى كوپتەن بەرى سەزىلگەن-دى.
تاياۋدا عانا ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ۇكىمىمەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى تۇركىستان وبلىسى بولىپ وزگەرتىلگەنىن سۇيىنشىلەي حابارلاعان بولاتىن وتاندىق ب ا ق. تاعى ءبىر كوڭىل قۋانتقان جاڭالىق، جاڭا وبلىستىڭ باس شاھارى بولىپ تۇركىستان قالاسى بەكىتىلدى.
ءيا، بۇل ماڭىزدى شەشىم وڭىردەگى ءبىرقاتار ماسەلەلەردىڭ بەتىن بەرى قاراتپاق دەگەن سەنىم مول. كيەلى شاھاردىڭ بولاشاعى ھاقىندا كادەلى تۇسپالدار جاسالىپ-اق كەلەدى. دەسە دە، دەگەنىنىڭ دالەلى باسىم، اۋىزى دۋالى ادامداردىڭ پىكىرى ءبىر بولەك ەمەس پە؟ وسى ورايدا ءبىز ەلىمىزدىڭ ەڭ تانىمال ساراپشىلارىنىڭ ءبىرى ءنايلا المۇحامەدوۆامەن پىكىرلەسىپ كورگەن ەدىك:
– ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ «پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى» اتتى ۇندەۋىن نەگىزگە الا وتىرىپ جاۋاپ بەرىپ كورسەم. مەنىڭشە، جاڭا وبلىستىڭ قۇرىلۋى – يگى باستاما. ونىڭ ۇستىنە مۇنداي تاجىريبە بىزدە بار. مىسال رەتىندە تالدىقورعاندى الىپ قاراساڭىز.
ءيا، وڭىردەگى ەكونوميكا كۇردەلى رەفورماعا ۇشىرايتىنى ءسوزسىز. ونىڭ ۇستىنە، بولىنەتىن بيۋدجەت تە ءبىرشاما ۇلعايادى. دەمەك، ەلباسىنىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسىنىڭ تورتەۋى تۇركىستاندا دا قارقىندى تۇردە جۇزەگە اسارى ءسوزسىز. مەنىڭشە، وڭىردەگى ەڭ باستى ماسەلە – باسپانا ماسەلەسى قولعا ءبىرىنشى الىناتىن سەكىلدى. سەبەبى دەموگرافياسى كوپ ءوڭىردىڭ ەڭبەك رەسۋرسى ارزان باعالانادى. دەمەك، حالىق ەڭ ءبىرىنشى باسپانا ماسەلەسىن شەشۋدى ارماندايدى. وسى ورايدا ۇندەۋدە كورسەتىلگەن الەۋمەتتىك باستامالاردىڭ ىشىندە «7-20-25» جوباسى وڭىردە قارقىندى جۇزەگە اسۋى ءتيىس دەپ سەنەمىز.
جولداۋدىڭ العاشقى بولىگىندە بىلاي دەپ كورسەتىلگەن: «ءاربىر وتباسىنا باسپانا الۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن بەرۋ» باعىتى ىسكە اسادى.
2017 جىلى 11،2 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. بۇل – رەكوردتىق كورسەتكىش. دەگەنمەن، ونىڭ ءوزى جەتكىلىكسىز، ءالى كۇنگە دەيىن كوپتەگەن وتباسى باسپاناسىز ءجۇر. ايرىقشا الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ماسەلە. ونىڭ شەشىمىن تۇرعىن ءۇي يپوتەكاسىنىڭ قالىڭ كوپشىلىككە جاپپاي قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ ارقىلى تابۋعا بارلىق جاعداي جاساۋ كەرەك.
جۇمىس ىستەيتىن ءاربىر ادام نەسيەگە پاتەر ساتىپ الىپ، ونى وتباسىلىق بيۋدجەتىنىڭ مۇمكىندىكتەرى اياسىندا تولەي الاتىنداي بولۋى ءۇشىن ارزان رەسۋرستار ۇسىناتىن تەتىكتەر قاجەت.
سوندىقتان مەن «7-20-25» باعدارلاماسىن ۇسىنامىن. جۇمىس ىستەيتىن ءاربىر قازاقستاندىق تومەندەگىدەي شارتتار بويىنشا تەڭگەمەن نەسيە الۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. نەسيە ءوسىمىنىڭ مولشەرلەمەسى قازىرگىدەي 14-16 ەمەس، جىلىنا 7 پايىزدان اسپايتىن بولادى. ءقازىر بانكتەر باستاپقى جارناعا باسپانا قۇنىنىڭ 30 پروسەنتىنە دەيىن، كەيدە ءتىپتى 50 پروسەنتىن سالۋدى تالاپ ەتسە، بۇل باعدارلاما بويىنشا ول 20 پروسەنتتەن اسپاۋعا ءتيىس.
نەسيە الۋشىنىڭ اي سايىنعى تولەمىن ازايتۋ ءۇشىن ونىڭ مەرزىمى 10-15 ەمەس، 25 جىلعا دەيىن بولادى. ول ءۇشىن ۇلتتىق بانكتىڭ، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر مەن قور نارىعىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن ىسكە قوسۋ كەرەك. ۇلتتىق بانك كەمىندە 1 تريلليون تەڭگە قارجى تارتاتىن ارنايى كومپانيا قۇرىپ، ول قارجىنى بانكتەردىڭ جوعارىدا ايتىلعان شارتتار بويىنشا بەرەتىن جاڭا يپوتەكالىق نەسيەلەرىن ساتىپ الۋعا جۇمساۋى قاجەت.
باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا زور سەرپىن بەرەدى. ناتيجەسىندە، ميلليونداعان قازاقستاندىق ءۇشىن باسپانا الۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى ارتادى. سونىمەن قاتار بۇل ەكونوميكانىڭ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ورىستەۋىنە جۇمىس ىستەيدى، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشادى. كوپتەگەن ازاماتتاردىڭ ارمانى اقيقاتقا اينالادى!».
ءيا، الەۋمەتتىك باستامانىڭ قالعان بولىمدەرى دە ءوز كەزەگىندە جۇزەگە اسارى ءسوزسىز. الايدا مۇنداعى ستۋدەنت جاستاردىڭ جاعدايىن جاساۋ، كاسىپكە بەرىلەتىن نەسيەلەر بىردەن بەلەڭ الۋى ۇلكەن رەسۋرستى تالاپ ەتەدى. سوندىقتان بۇل سپەكتورلار ءوز كەزەگىندە بابىمەن ورىندالادى دەپ كۇتەمىز. نەگىزگى اكسەنت – تۇرعىن ءۇي ماسەلەسى بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىن، – دەدى ساراپشى مامان.
