كەڭەس ۇكىمەتىنەن بۇرىن يمام-مولدالار حالىقتىڭ الدىندا شىنىندا دا ۇلكەن ابىرويعا يە ەدى. قاندايدا ءبىر تۇيتكىلدى ماسەلەنىڭ سوڭعى شەشىمىن مولدا شىعاراتىن.

حالىق ءدىني نەمەسە باسقا دا سۇراقتار مەن كەز كەلگەن ءىستىڭ شەشىمىندە "مولدەكە، ءسىز نە دەيسىز؟"، – دەپ مولداعا جۇگىنەتىن. ول بولسا، كەز-كەلگەن ماسەلەنى دانالىقپەن زەردەلەپ، ءار نارسەنى ءوز ورنىنا قويىپ بەرەتىن-دى. بۇل دەگەنىڭىز، يمامنىڭ اسقاق ابىرويىنىڭ كورىنىسى ەدى. قازاقتىڭ اتىن الەمگە ايگىلى ەتكەن اباي اتامىز ءبىلىمدى كىمنەن الىپ ەدى؟ ارينە، موللادان الدى. اكەسى العاشىندا سەمەيدەگى عابدۇلجاپپار دەگەن تاتار مولداعا بەرەدى. ارتىنان بۇدان شىعارىپ، احمەت ريزا دەگەن مولداعا تاپسىرعان. ەكەۋى دە مەشىتتە يمامدىق قىلاتىن. اباي اتامىز بولسىن، باسقا دا زيالىلارىمىزدىڭ كوپشىلىگى مەشىتتىڭ جانىنداعى شاعىن عانا مەدرەسەلەردە ءبىلىم العان.

ال بۇگىن شە؟ قازىرگى قوعامدا يمامنىڭ الاتىن ورنى قانداي؟ ارينە، كەڭەستىك كەزەڭمەن سالىستىرا المايمىز. يمامعا دەگەن ازدا بولسىن قۇرمەت بار. الايدا، سول ءبىر كەزدىڭ سارقىندارى قالعاننان با، الدە يمامدارىمىز وسىنشالىقتى قۇرمەتكە لايىقتاۋ بولماعاننان با، ايتەۋىر، كەيدە كوڭىلگە كولەڭكە تۇسىرەتىن كورىنىستەر كەزدەسىپ جاتادى.

ال، ودان بۇرىنعى داۋىردە شە؟ ودان ءالى دە بولسا الىستاۋ سياقتى. ءبىز مولدانى قاشان ىزدەيمىز؟

يمام – كەمەڭگەر كەڭەسشى، قينالعانعا قامقور، جۇرتقا جاناشىر، ۇلكەنگە ءىنى، كىشىگە اعا، شاكىرتكە ۇلاعاتتى ۇستاز ەدى. كەيىن كەڭەستىك كەزەڭ كەلىپ، كوزى اشىق جاندار جاپپاي جازاعا ۇشىراپ، امان قالعاندارىنىڭ مىندەتتەرى مەملەكەتتىك قاۋلىلارمەن بەلگىلەنىپ، شەنەۋنىكتەردىڭ باقىلاۋىندا بولدى. ولاردىڭ بار قىزمەتى يسلام ءدىنىنىڭ ءجون-جورالعىلارىن اتقارۋشى رەتىندە عانا كورىنىپ، ءدىني ەركىندىككە شەكتەۋ قويىلدى. شەكتەۋ تەك مولدالارعا عانا قويىلعان جوق، سونىمەن بىرگە جالپى جۇرتتىڭ ءدىني راسىمدەردى اتقارۋ مەن قۇلشىلىق قىلۋىنا تىيىم سالىندى. ول ازداي، بارلىق قۇرمەتكە لايىق يمام-مولدالاردىڭ ارتىنان قىڭىر-قيسىق ماقالدار مەن انگىمەلەر شىعارىلدى. "دۇمشە مولدا – ءدىن بۇزار"، "اڭقاۋ ەلگە – ارامزا مولدا"، "نادان مولدا ناماز قوي"، "ساۋاتسىز مولدانىڭ سالدەسى ۇلكەن"، "سوپى سۇمنان شىعادى" سىندى سوزدەر ارقىلى مولدالارعا قارسى ۇگىت پەن ولاردىڭ ابىرويىنا نۇقسان كەلتىرۋدى كوزدەدى. بۇلاقتىڭ كوزى بىتسە، سۋ تارتىلاتىنى سەكىلدى، حالىققا رۋحاني ازىق پەن جاقسىلىققا شاقىرىپ، جاماندىقتان تىيىپ جۇرگەن جاناشىر جاندارعا دەگەن كوزقاراستى وزگەرتۋدەگى ماقسات، حالىقتى دىننەن الشاقتاتىپ، سول ارقىلى رۋحتى السىرەتۋ ەدى.

ال بۇگىن شە؟ قازىرگى قوعامدا يمامنىڭ الاتىن ورنى قانداي؟ ارينە، كەڭەستىك كەزەڭمەن سالىستىرا المايمىز. يمامعا دەگەن ازدا بولسىن قۇرمەت بار. الايدا، سول ءبىر كەزدىڭ سارقىندارى قالعاننان با، الدە يمامدارىمىز وسىنشالىقتى قۇرمەتكە لايىقتاۋ بولماعاننان با، ايتەۋىر، كەيدە كوڭىلگە كولەڭكە تۇسىرەتىن كورىنىستەر كەزدەسىپ جاتادى. ال، ودان بۇرىنعى داۋىردە شە؟ ودان ءالى دە بولسا الىستاۋ سياقتى. ءبىز مولدانى قاشان ىزدەيمىز؟ اقىن مۇحامەدجان تازابەكوۆ ايتقانداي:

بۇل قازاققا يمام مەن يمان كەرەك،

كىسى ولگەندە نەمەسە ءتۇس كورگەندە.

نەمەسە جاڭا تۋعان شارانانىڭ قۇلاعىنا ازان ايتىپ، ات قويۋ، نەكەلەسۋ كەزىندە مولدا كەرەك. ءتىپتى، كەيبىر باۋىرلارىمىز جاقىنى دۇنيەدەن وزعاندا جانازاسىن شىعارۋعا يمامدى شاقىرعانىمەن، ءوز بىلگەنىن جاساعىسى كەلەدى. شاريعاتقا قارسى ەكەنىن ايتقىسى كەلگەنىمەن، «مولدەكە، اقىيەسى ءبىز – ءوزىمىز بىلەمىز. ءسىز جانازاسىن شىعارساڭىز بولدى» دەگەندەي سىڭاي تانىتىپ جاتادى. «ءبىزدىڭ دە اتالارىمىز قاجى بولعان، ءبىز دە ءبىر نارسەنى بىلەمىز» دەپ شاريعات تۋراسىندا يمامعا اقىل ايتقىسى كەلەتىندەر دە كەزدەسىپ قالىپ جاتادى. وسىندايدا الاشتىڭ اياۋلى پەرزەنتىنىڭ ءبىرى ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلىنىڭ:

ايتەۋىر، اتا-بابام مۇسىلمان دەپ،

دۇرمەكتى قوياتۇعىن كەلدى كەزىڭ، – دەگەن اسىل ءسوزى ەرىكسىز ەسكە ورالادى. «كەڭەسىپ پىشىلگەن تون كەلتە بولماس». اتالارىمىزدان قاعيدا. ويتكەنى ولار دىنگە قاتىستى بولسىن، مەيلى باسقا دا ءتۇيىندى ماسەلەدە اقساقالدى ابىزبەن، ەل سىيلاعان مولدامەن كەڭەسىپ شەشەتىن ەدى. شاريعاتقا كەلگەندە مولدانىڭ سوزىنە قۇلاق اساتىن. ال بۇگىندە كەڭەستى قالتالى جاننان سۇراۋ، سونىڭ دەگەنىنە «ءلاپباي» دەپ باس شۇلعىپ تۇرۋ ادەتكە اينالىپ بارا جاتقانداي. ارينە، كوپكە توپىراق شاشۋدان اۋلاقپىز. يمام-مولدالارىمىزدان دا كەڭەس الىپ، كوڭىلدەرى تولىپ جۇرگەن جاندار دا جەتەرلىك. دەيتۇرعانمەن، يمامدى اس بەرگەندە قۇران وقىتۋ مەن جانازا شىعارۋ ءۇشىن عانا كەرەك قىلاتىندار از ەمەس مىنا قوعامدا. سونىمەن بىرگە مولداعا ساداقا بەرۋ دە سالتىمىزعا اينالىپ بارادى. كەز كەلگەن ادام ساداقا بەرگەن كەزدە وقىعان قۇران، جاساعان دۇعاسى قابىل بولسىن دەگەن نيەتتە بولاتىنى راس. كەيدە ساداقانى بەرىپ تۇرىپ، ارتىنشا سونى ءوزىمىز ءسوز قىلىپ جاتاتىنىمىز قىزىق.

ءبىزدىڭ اتا-اپالارىمىز نە ءۇشىن يمامداردى سونشالىقتى قادىرلەپ، وزدەرىنە ۇلگى تۇتتى ەكەن؟ ونىڭ سىرى مىنادا ءتارىزدى. جالپى، حالىقتىڭ ساناسىندا يمامدى باسقا قىزمەتكەرلەردەن ەرەكشەلەيتىن بىرنەشە سيپات بار.

بالكىم سونى تانىپ، سول سەبەپتى دە يمامنىڭ الدىنا شىقپاعان بولار.

يمام قوعامداعى ادامداردىڭ جۇرەكتەرىندە قاسيەتتى سانالاتىن ءدىني مەكەمەنى باسقارادى. ول اللانىڭ ءۇيى – مەشىت! ادامدار مەشىتكە كەلگەن كەزدە ساۋاپقا يە بولارمىز دەگەن نيەتپەن  يمامعا باعىنىشتى سىڭاي بايقاتادى. يمام ادامداردىڭ جۇرەكتەرىنەن ۇلكەن رۋحاني ورىن الادى، ولار يمامعا ۇلكەن قۇرمەتپەن قارايدى. ايتاتىنى اللانىڭ ءسوزى، پايعامباردىڭ ءحاديسى بولعاندىقتان،  يمامنىڭ سوزدەرى قاشاندا قاسيەتتى كورىنەدى. ونىڭ ايتقانىن ورىنداۋ مەن ىستەرىن قايتالاۋ ارقىلى اللاعا جاقىندايمىز دەپ سەنەدى. ادامداردىڭ كوبىسى باستارىنا ءبىر قيىنشىلىق تۇسسە، جاردەم ىزدەپ مەشىتتەگى يمامعا بارادى. كوپتەگەن ادامدار يمام جۇرگەن جەردە بەرەكەت بولادى دەپ سەنەدى، سوندىقتان ونىڭ وزدەرىنىڭ ۇيلەرىنە كەلۋىن، ونىمەن قول الىسۋلارىن، ونىڭ دۇعاسىنا يە بولعاندارىن ماقتان تۇتادى. كوپشىلىك يمام قاتىسقان ءار جيىن وڭدى بولادى دەپ سەنەدى، سول سەبەپتەن دۇنيەگە نارەستە كەلسە، جاس جۇبايلار نەكەلەسسە، حاتىم جاساسا، بىرەۋ دۇنيەدەن قايتسا مىندەتتى تۇردە ونىڭ قاتىسۋىن كۇتەدى. يمام كەشىگىپ جاتسا، ونىڭ كەلۋىن كۇتكەن تۇردە  ءراسىمنىڭ اتقارىلۋىن دا كەشىكتىرەدى.

يمام وسىنداي قاسيەتتەرىمەن دە ادامداردىڭ اراسىندا ارداقتى سانالاتىن شىعار، بالكىم! البەتتە، يمام دا ادامداردىڭ وزىنە شىنايى كورسەتىپ جاتقان قۇرمەتىن جەكە باسىنىڭ دۇنيەلىك پايداسىنا اينالدىرماي، كەرىسىنشە، ادامزاتتىڭ دۇنيە-اقىرەتتىك باقىتى ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىن سالۋى كەرەك. يمامنىڭ ادامداردان قالايتىنى ساداقا ەمەس، ولاردىڭ تۋرا جولعا كەلۋىن تىلەۋى. ادامداردىڭ دۇنيەگە كەلۋ سەبەبى مەن ءومىر ءسۇرۋ ماقساتىن جەتكىزۋى ءۇشىن، ولارعا شىنايى جاناشىرلىقپەن قاراۋى، وسى ارقىلى يسلامدى تانىتۋى يمامنىڭ باستى مىندەتى. ەگەر يمام بۇل ىستەردى اتقارماسا، ادامداردىڭ قۇقىنا زۇلىمدىق قىلعان بولادى. سول سەبەپتى دە، يمامدارعا تۇسىنىكپەن قاراپ، ولارعا قولدان كەلگەنىنشە قۇرمەت كورسەتۋ ءار ادامنىڭ ءوز ەنشىسىندە.

ارداق ءنۇسىپحان ۇلى،

تالدىقورعان وڭىرىندەگى ورتالىق «يمان» مەشىتىنىڭ نايب يمامى