قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىلى قىزمەتىندە قازىرگى تاڭدا كۇندەلىكتى ءومىرىمىزدىڭ بارلىق سالالارىنا تەرەڭ بويلاپ، كەرەگەسىن كەڭگە جايىپ كەلەدى. سوندىقتان ءتىل مادەنيەتىنە دە ەرەكشە ءمان بەرىلىپ وتىر. ءتىل مادەنيەتى ءسوزدى دۇرىس دىبىستاپ ايتۋدان باستالادى. دەمەك، ءتىلدىڭ دىبىستىق زاڭدىلىقتارىن ءبىلىپ، ونى دۇرىس قولدانۋعا  ۇيرەنۋىمىز كەرەك. قازاق ءتىلىنىڭ دىبىس جۇيەسى دە سوڭعى كەزەڭدە ءتىلىمىزدىڭ تابيعي ەرەكشەلىكتەرىنە ساي فونولوگيالىق تۇرعىدا جۇيەلى زەرتتەلىپ كەلەدى. فونولوگيالىق زاڭدىلىقتار ءتىلدىڭ ايتىلىم تالاپتارىن قاتاڭ ساقتاۋدى  قاجەت ەتەدى. قازاق ءتىلىنىڭ دە وزىنە ءتان دىبىستىق زاڭدىلىقتارى بولاتىنىن، وسى زاڭدىلىقتاردى ءتىلدى قولدانۋ بارىسىندا ەسكەرىپ، باسقا ءتىلدىڭ جەتەگىندە كەتپەي، انا ءتىلىمىزدىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان تابيعاتىن ساقتاپ سويلەۋ ءار ازاماتتىڭ پارىزى دەپ بىلەمىز. ءتىلدى ءتىل ەتىپ تۇراتىن ونىڭ وزىنە ءتان زاڭدىلىعىنىڭ ساقتالۋى، ءوز ءسوزىنىڭ مول بولۋى دەپ ەسەپتەلەدى.

قازاق ءتىلىنىڭ فونولوگيالىق ەرەكشەلىگى سينگارمونيزم زاڭدىلىعىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ءسوز قۇرامىنداعى، ءسوز بەن ءسوز، قوسىمشا ارالىعىنداعى دىبىستار ءوزارا ۇندەسىپ، ۇيلەسىپ ايتىلادى. ال جازۋ ىڭعايىنا قاراي سويلەۋگە بولمايدى، ءتىلىمىزدىڭ فونولوگيالىق ەرەكشەلىگىنە ساي ورفوەپيالىق نورمانى ساقتاۋ قاجەت. ورىس تىلىندە نەگىزگى فونولوگيالىق قىزمەتتى ەكپىن اتقاراتىن بولسا، قازاق تىلىندە بۇل قىزمەتتى سينگارمونيزم اتقاراتىندىعى دالەدەندى. مىسالى، ورىس تىلىندە ۋگول-ۋگول، مەل-مەل ت.ب. سوزدەر ماعىناسى بىر-بىرىنەن ءسوز ەكپىنىنە قاراي اجىراتىلاتىن بولسا، قازاق تىلىندە مۇنداي ەرەكشەلىك (ءسوز ەكىپىنى) جوق. سوندىقتان «الما» ءسوزى ەتىستىك نە زات ەسىم ماعىناسىندا جۇمسالعانىن جەكە تۇرعاندا بايقاي المايمىز. ونى باسقا سوزبەن تىركەسۋى كەزىندە عانا انىقتاۋعا بولادى. مىسالى، كىتاپتى الما، قىزىل الما؛ دەمەك، قازاق تىلىندە سويلەم ىشىندەگى سوزدەر سينگارمونيزمگە ارقا سۇيەپ، بۋناق ارقىلى (ريتميچەسكوە چلەنەنيە) اجىراتىلادى. مىسالى، ات /قورا ماڭىندا/ ءجۇر. ات قورا /ماڭىندا/ ءجۇر. قازاق ءتىلىنىڭ فونولوگياسى بويىنشا جەكە دىبىستى سوزدەن بولەك الىپ قاراۋعا بولمايدى، دىبىس بۋىن قۇرامىندا عانا تانىلادى. سوندىقتان قازاق الىپبيىندەگى داۋىسسىز دىبىستى جەكە اتاماي، الدىنان نە ارتىنان ى دىبىسىن قوسىپ ءبىر بۋىن ەتىپ ايتامىز. سوندىقتان قازاق الىپبيىندەگى داۋىسسىز دىبىستاردى ايتقاندا ورىسشا اتاماي (بە، ۆە، گە، ەس، ەن)، قازاق ءتىلىنىڭ فونولوگيالىق ەرەكشەلىگىنە ساي (بى، ۆى، گى، سى، نى، ىر، ىل) اتاعان ءجون.

اسسيميلياسيا – داۋىسسىز دىبىستاردىڭ ءوزارا ۇيلەسۋى. قاي تىلدە بولماسىن، ونىڭ ورفوەپيالىق جانە ورفوگرافيالىق نورمالارى بولادى. ياعني، ايتىلىم جانە جازىلىم تالاپتارىن ءارقاشان ەسكەرىپ وتىرۋىمىز قاجەت. وكىنىشكە وراي، كەيىنگى جاستار اراسىندا كۇندەلىكتى ومىردە جازۋ دا، ايتۋ دا ءوز تالاپتارىنا ساي قولدانىلماي، بارلىق ءسوزدى جازىلۋى بويىنشا ايتۋ، سول سياقتى كەيبىر سوزدەردى ايتىلۋى بويىنشا جازۋ ۇردىسكە اينالىپ بارا جاتىر. كەيبىر سوزدەر قاتە قولدانىلىپ جۇرگەنى بايقالادى. بۇل جاعداي شەتتەن كەلگەن سوزدەر ارقىلى ودان ءارى اسقىنىپ، قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق زاڭدىلىعىن ورىنسىز بۇزىپ ءجۇر. سوندىقتان سويلەۋ بارىسىندا ءسوز قۇرامىنداعى دىبىستاردىڭ ءوزارا ۇندەسىپ، ۇيلەسىپ، بىر-بىرىنە بەيىمدەلە ايتىلۋىنا ەرەكشە نازار اۋدارعان ءجون. اسىرەسە، داۋىسسىز دىبىستاردىڭ بىر-بىرىنە ىلگەرىندى – كەيىندى ىقپال ەتىپ، اسسيميلياسيا تالاپتارىنا ساي ايتىلىمىن ساقتاپ سويلەي بىلگەن دۇرىس. ال كوپشىلىك جاعدايدا بۇل تالاپتاردىڭ تولىق ورىندالمايتىنىن بايقايمىز. مىسالى، امان كەلدى  دەگەن ءسوزدى اماڭگەلدى  دەپ ايتۋ ورنىنا 1) امان كەلدى دەپ وزگەرىسسىز ايتىپ، 2) امان گەلدى دەپ تەك ىلگەرىندى ىقپال ارقىلى عانا ايتۋ كەزدەسەدى. ال بۇل ءسوز توعىسپالى ىقپال ارقىلى، ياعني نك قاتاڭ دىبىستارى ڭگ دىبىستارىمەن الماسىپ ۇياڭداپ ايتىلادى (اماڭگەلدى). ىلگەرىندى ىقپالمەن اتالاتىن سوزدەردى (اش-سا (اششا))، ۇش-سا (ۇششا)، قاعاز قالام (قاعازعالام) جانە كەيىندى ىقپالمەن ايتىلاتىن سوزدەردى (جاز-سا (جاسسا))، جانبادى (جامبادى)، باس-شى (باششى)، توعىسپالى ىقپالمەن ايتىلاتىن سوزدەردى (جانقابىل-جاڭعابىل، جانپەيىس-جامبەيىس) ءبىلىپ،  سينگارمونيزم زاڭدىلىعىنا ساي ايتۋ كەرەك. سينگارمونيزم زاڭدىلىعى  قازاق ءتىلىنىڭ ورفوەپيالىق نورماسىن تانىتادى. وسى  زاڭدىلىققا باعىنباي، ياعني دىبىس الماسۋى بولماي، دىبىستار سول وزگەرىسسىز كۇيىندە، جازىلۋىنشا ايتىلاتىن كەيبىر جاعدايلار بولادى. مۇنداي جاعداي كوپ ەمەس، وتە سيرەك كەزدەسەدى. مىسالى: ا) ەلىكتەۋىش سوزدەر: جارق ەتتى، كۇڭك ەتتى، دۇڭكىل، جارقىل؛ ءا) سىن ەسىم تۋدىراتىن ى جۇرناعى جالعانعاندا: قازاق-قازاقى؛ ب) فاميليا – وۆ قوسىمشاسىمەن ايتىلعاندا: تىلەپوۆ، جاقىپوۆ، تىلەكوۆ؛ وكىنىشكە وراي، قازىرگى كەزدە جازۋ ىڭعايىنا قاراي ايتۋعا بەيىم تۇراتىن، قازاق ءتىلىن جەتىك يگەرمەگەن، سوندىقتان ايتىلىم تالاپتارىن ەسكەرمەي سويلەۋشىلەر  كوپ كەزدەسەدى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبى ءتىلدى جەتىك بىلمەۋى بولسا، ەكىنشى سەبەبى ساۋاتتى جازۋعا كوپ كوڭىل اۋدارىپ، اتىلىم مادەنيەتىنە نازار اۋدارماۋدان دەپ بىلەمىز. ال ءتىلدىڭ جانى، ءتىل مادەنيەتى ايتىلىم زاڭدىلىقتارىن مەڭگەرۋمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەندىگىن ەسكەرگەن ءجون.

قازاق الىپبيىندەگى ح دىبىسىنىڭ تىلىمىزدەگى فونولوگيالىق قىزمەتى جونىندە دە ايتا كەتكەن ءجون. مىسالى، قوش – حوش، قابار – حابار ت.ب. سوزدەردە ح فونەما قىزمەتىن اتقارا الماي تۇر. سەبەبى ءسوز ماعىناسىنا اسەرى جوق. سوندىقتان بۇل دىبىس ورىس تىلىنەن ەنگەن سوزدەردە عانا فونەمالىق مانگە يە بولادى. مىسالى، حيميا، سەح. ورىس تىلىندە كەيبىر داۋىسسىز دىبىستاردىڭ جۋان-جىڭىشكەلىگى ەكى فونەما بولىپ، فونولوگيالىق قىزمەت اتقارادى. مىسالى، مەل – مەل، ۋگول – ۋگول؛ وسى سوزدەر قۇرامىنداعى ل جۋان جانە جىڭىشكە ايتىلاتىن ەكى فونەما دەپ تانيمىز. سەبەبى ءسوز ماعىناسىنا اسەر ەتە الادى. سونىمەن، فونەمانىڭ نەگىزگى قىزمەتى ءسوز ماعىناسىنا قاتىستى دەپ بىلەمىز. دالىرەك ايتقاندا، فونەما ءسوز ماعىناسىن اجىراتۋ، ءسوز ماعىناسىن وزگەرتۋ قىزمەتتەرىن اتقارادى ەكەن. قازاق تىلىندە بارلىق داۋىستى فونەمالاردى قاراما-قارسى قويىپ، ولاردىڭ ماعىنا ايقىنداۋ قىزمەتىن اتقاراتىندىعىنا كوز جەتكىزۋگە بولادى. (مىسالى: جول – جۇل، جاق – جىق، ءجون – ءجۇن). ال داۋىسسىز فونەمالار وزدەرىنىڭ ءار ءتۇرلى ايىرىم بەلگىلەرى ارقىلى ماعىنا ايقىنداۋعا قاتىسادى. (مىسالى: تال – دال، شاق – جاق، مال – بال). داۋىسسىز دىبىستاردىڭ جۋان-جىڭىشكە، ەرىندىك-ەزۋلىك بولىپ ءبولىنۋىنىڭ فونەماتيكالىق ماڭىزى جوق، ولاردىڭ بۇلاي ايتىلۋى نەگىزگى فونەمانىڭ رەڭكتەرى دەپ تانىلادى. دەمەك، فونەما تۋرالى ايتقاندا نەگىزگى فونەما، ياعني ينۆاريانت فونەما مەن ونىڭ رەڭكتەرى اراسىنداعى ايىرماشىلىقتاردى بىلگەن ءجون. مىسالى، ت فونەماسى ءسوز قۇرامىندا جۋان (تى)، جىڭىشكە (ءتى)، جۋان ەرىندىك (تۇ)، جىڭىشكە ەرىندىك (ءتۇ) تۇرىندە ءتورت ءتۇرلى دىبىستالادى. سوندا تىلىمىزدەگى ءار داۋىسسىز ءسوز قۇرامىندا كورشى دىبىستاردىڭ، دالىرەك ايتقاندا، داۋىستى دىبىستاردىڭ (بۋىننىڭ) جۋان-جىڭىشكەلىگىنە، ەرىندىك-ەزۋلىك ەرەكشەلىگىنە قاراي ءارتۇرلى تەمبرمەن ايتىلادى ەكەن. ءبىراق بۇل ەرەكشەلىگى ءسوز ماعىناسىن وزگەرتۋگە ەمەس، ءسوزدىڭ قۇرامىنداعى بارلىق دىبىستاردىڭ ءبىر اۋەنمەن ايتىلۋىنا قىزمەت ەتەدى. وسى ءتورت ءتۇرلى دىبىستالۋىن ءبىر دىبىستىڭ، ياعني فونەمانىڭ رەڭكتەرى دەپ بىلەمىز. دەمەك، ت فونەماسىنىڭ ءتورت ءتۇرلى (تى، ءتى، تۇ، ءتۇ) رەڭى بولادى، ياعني جۋان ەزۋ، جىڭىشكە ەزۋ، جۋان ەرىن، جىڭىشكە ەرىن دىبىستارىن ءبىر فونەمانىڭ قۇرامىنا توپتاساتىن رەڭكتەرى دەپ ەسەپتەيمىز.

دىبىستار تىركەسىمى ءبىر ءتىلدىڭ دىبىستار تىركەسىمى ەكىنشى ءتىلدىڭ دىبىستار تىركەسىمىمەن ساي كەلە بەرمەيدى. بۇل ءار ءتىلدىڭ تابيعي ەرەكشەلىگىن تانىتاتىن زاڭدىلىقتاردىڭ ءبىرى. سوندىقتان ءبىر تىلدەن ەكىنشى تىلگە اۋىسقان سوزدەردى وزگەرىسسىز ايتۋدا قيىندىق بولىپ جاتادى. سەبەبى ەكى ءتىلدىڭ دىبىستار تىركەسىمى سايكەس كەلمەيتىندىكتەن، اركىم ءوز ءتىلىنىڭ ىڭعايىنا بۇرىپ ايتۋعا بەيىم تۇرادى. مىسالى، ەرتەرەكتە تىلىمىزگە ەنگەن كروۆات-كەرۋەت، بريەۆنو-بورەنە، رۋس-ورىس، كلاسس-كىلاس ت.ب. تۇرىندە ايتىلادى. مۇنىڭ سەبەبى قازاق تىلىندە ءسوز باسىندا ەكى داۋىسسىز دىبىس قاتار كەلمەۋىندە جاتىر. سوندىقتان قازاقتاردىڭ ايتۋىندا ەكى داۋىسسىز اراسىنا داۋىستى دىبىس قوسىلىپ، نەمەسە ءسوزدىڭ الدىنا داۋىستى دىبىس قوسىلىپ قولدانىلادى. ال قازىرگى تاڭدا وقىعان، ساۋاتتى، ورىس ءتىلىن جەتىك بىلەتىن جاستار جوعارىداعى سوزدەردى ورىس ءتىلى زاڭدىلىعىنا ساي ايتادى. بۇل تىلگە قيانات، ياعني ءار ءتىلدىڭ ءوز زاڭدىلىعىن ساقتاپ سويلەۋ كەرەك. وسى كەمشىلىكتەردىڭ بولۋىنىڭ ءبىر سەبەبى، ورىس تىلىنەن ەنگەن سوزدەردى، تەرميندەردى وزگەرتپەي قابىلداۋدان بولىپ وتىر.

 

قازاق تىلىندە داۋىستى دىبىستارعا قاتىستى تومەندەگىدەي زاڭدىلىقتار بار:

 

ا) ءبىر بۋىن ىشىندە ەكى داۋىستى قاتار تۇرا المايدى (ال ورىس تىلىندە ەكى داۋىستى قاتار كەلە بەرەدى: زوولوگيا، زووپارك، وازيس ت.ب.)؛

ءا) ءبىر ءسوز دەڭگەيىندە تەك جۋان داۋىستىلار، نەمەسە تەك جىڭىشكە داۋىستىلار عانا كەلەدى. ال ءسوز قۇرامىندا جۋان-جىڭىشكە داۋىستىلاردىڭ ەكەۋى دە كەلۋى قازاق تىلىنە ءتان قاسيەت ەمەس. مىسالى، كىتاپ، ءمۇعالىم دەگەن سوزدەر قۇرامىندا جۋان-جىڭىشكە داۋىستىلاردىڭ ارالاس كەلۋى ولاردىڭ باسقا تىلدەن (اراب) ەنگەن ءسوز ەكەندىگىن كورسەتەدى؛

ۆ) ءسوز ارالىعىندا قاتار كەلگەن داۋىستىلاردىڭ كوبىنە الدىڭعىسى ايتىلمايدى (ەليزياعا ۇشىرايدى). مىسالى، سارى ارقا (سارارقا)، قاندى اعاش (قانداعان)، ناعاشى اعا (ناعاشاعا)؛ قاتار كەلگەن داۋىستىلاردىڭ سوڭعىسى ايتىلمايتىن (افەرەزيس) كەزى دە بولادى. مىسالى: نە ىستەيىن (نەستەيىن)، نە ىشەسىڭ (نەشەسىڭ)؛

گ) ءسوز قۇرامىنداعى داۋىستىلاردىڭ ءبىرىڭعاي جۋان نە جىڭىشكە، ەرىندىك نە ەزۋلىك بولىپ ۇندەسىپ كەلۋى ءتىلىمىزدىڭ فونولوگيالىق ەرەكشەلىگىن تانىتادى.

داۋىسسىز دىبىستار تىركەسىمىندە تومەندەگىدەي ەرەكشەلىك بار:

ا) قاتاڭ داۋىسسىزداردان سوڭ قاتاڭ دىبىس كەلەدى: مىسالى: باس-تىق، اتت-تار، وق-تاۋ؛

ءا) ۇياڭ داۋىسسىزدان سوڭ ۇياڭ دىبىس كەلەدى. مىسالى: قىز-دار، قاز-عا، باع-دار؛

ب) ءۇندى داۋىسسىزدان سوڭ ءۇندى دىبىس جانە قاتاڭ، ۇياڭ دىبىستار دا كەلە بەرەدى. مىسالى: ورمەك، ءتورت، قارعا، نايزا. ايتۋ كەزىندە قاتاڭ دىبىس پەن ۇياڭ دىبىستار قاتار كەلمەيدى، ول جازۋدا قاتار تۇرا بەرۋى مۇمكىن. مىسالى، بەس جىگىت (بەششىگىت)، جاز كەزى (جازگەزى). داۋىستى دىبىستار اراسىندا كەلگەن كەيبىر قاتاڭ داۋىسسىزدار ۇياڭداپ ايتىلۋى ءتيىس. مىسالى، شەكارا (شەگارا)، كوك الما (كوگالما)؛ جاڭا قازاق (جاڭاعازاق)؛

ءسوز قۇرامىندا بولاتىن دىبىستىق وزگەرىستەردى فونەتيكا سالاسىندا  وسىلاي اتايدى. دىبىستىق قۇبىلىستار ءتىلدىڭ ايتىلىم زاڭدىلىقتارى تالابىنا ساي تۋىنداپ وتىرادى. باسقا تىلدەن ەنگەن ءسوز، نەمەسە دىبىستار تىركەسىمى ءتىلىمىز تابيعاتىنا ساي كەلمەيتىن ءسوز بولعان جاعدايدا دىبىستىق قۇبىلىستار پايدا بولىپ، ونى ءتىلىمىزدىڭ ايتىلىمىنا ساي رەتكە كەلتىرەدى. مىسالى، پروتەزا (ءستول-ۇستول، راديو-ىراديو، راس-ىراس، لاق-ىلاق)، ەپەنتەزا  (كروۆات-كەرەۋەت، ترامۆاي-تىرامباي، مەتر-مەتىر)، ەپيتەزا (كيوسك-كيوسكى، تانك-تانكى، پروپۋسك-پروپۋسكى، فوند-فوندى)، اپوكوپا (مينۋتا-مينۋت، گازەتا-گازەت)؛ ەليزيا  (سارى اعاش-ساراعاش، قاندى اعاش-قانداعاش، تورى ات-تورات، جاقسى ادام-جاقسادام)؛ افەرەزيس (نە ىشسەڭ –نەشەسىڭ، نە ىستەيىن-نەستەيىن)؛ رەدۋكسيا  (دارىگەر – ءدار(ءى)گەر، جۇدىرىق-جۇد(ى)رىق، قۇدىرەت-قۇد(ى)رەت، سارى جايلاۋ-سار(ى)جايلاۋ، سارى ماي – (سار(ى)ماي) ت.ب. وسى مىسالدارعا قاراعاندا، دىبىستىق قۇبىلىستاردىڭ ايتىلىم تالاپتارىنا بايلانىستى ەكەنىن بايقايمىز. سوندىقتان باسقا تىلدەن ەنگەن سوزدەردى، تەرميندەردى قازاق تىلىنە اۋدارىپ، نە بالاما ءسوز تاۋىپ الۋ قيىن بولعان جاعدايدا وزگە ءتىل سوزدەرىن وزگەرىسسىز الا سالماي، وسى دىبىستىق قۇبىلىستارعا بەيىمدەپ، انا ءتىلىمىزدىڭ ايتىلىمىنا قاراي «ءوز قازانىمىزدا قايناتىپ» قابىلداۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز. قازاق ءتىلىن  زەرتتەۋدە جانە كۇندەلىكتى سويلەۋ بارىسىندا وزگە ءتىل زاڭدىلىقتارى جەتەگىندە كەتپەي، ءوز ءتىلىمىزدىڭ  زاڭدىلىقتارىن ۇنەمى ەسكەرىپ وتىرۋ قاجەتتىگى جونىندە عالىمدار مەن ءتىل جاناشىرلارى ءجيى-جيى ايتىپ كەلەدى. سوڭعى كەزدە تىلىمىزگە ورىس ءتىلى سوزدەرىنىڭ وزگەرىسسىز كۇيىندە كوپ ەنۋى، ولاردىڭ ەكپىنى، ءتىل دىبىستارى مەن تىركەسىمىندەگى وزگەشەلىكتەر قازاق ءتىلىنىڭ تابيعي اۋەنىنە دە اسەر ەتە باستادى. بۇرىنعى زەرتتەۋشىلەر «قازاقتار سويلەگەندە ءان سالىپ تۇرعانداي» اۋەندى ەستىلەتىنىن ايتقان ەدى، ونىڭ ءبىر سەبەبى قازاق تىلىندە ءسوز باسىندا ەكى-ۇش داۋىسسىز قاتار كەلمەيتىندىكتەن بۇرىنعى اتالارىمىز تىلىندە كروۆات-كەرەۋەت، بريەۆنو-بورەنە، ءستول-ۇستول بولىپ ايتىلسا، قازىرگى سويلەۋشىلەر وسىنداي  سوزدەردى وزگەرىسسىز قولداناتىن بولدى. ءتىپتى قازاق تىلىندەگى ءبىر، بەت، كىتاپ سياقتى ت.ب. سوزدەردىڭ قۇرامىنداعى داۋىستىنى ءتىلدى «شالا» بىلەتىندەر كومەسكى ايتۋعا بەيىم تۇراتىنىن، ال ىسمايلوۆ- سمايلوۆ، سىلانوۆ-سلانوۆ، ىرىستى-رستى دەپ قاتە جازىلۋى بويىنشا  سويلەۋشىلەر كوبەيىپ بارا جاتقانىن ايتساق، بۇل ءۇردىس ءتىلىمىزدىڭ تابيعي ۇندەسىم اۋەنىنە دە كەرى اسەر ەتىپ وتىرعانىن ەسكەرگەن ءجون.

قورىتا ايتقاندا، ءتىل مادەنيەتى ءسوزدى دۇرىس دىبىستاپ ايتۋدان باستالادى، ال ورفوەپيا- ءتىلدىڭ تىرەگى، سوندىقتان  قازاق ءتىلىنىڭ ايتىلىمى تۋرالى ماسەلەلەر ءتىلىمىزدىڭ تابيعاتىنا ساي سينگارمونيزم  زاڭدىلىقتارى اياسىندا قاراستىرىلۋى كەرەك.