بۇگىنگى قوعامنىڭ تىرشىلىك اعىمىن جاستاردىڭ كوزىمەن قاراپ كورسەك، كوپ دۇنيەگە جاڭاشا بويلاۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزەر ەدىك. ءقازىر ءتۇرلى سالادا جەتىستىكتەرگە جەتكەن قازاق جاستارىنىڭ قاتارى كوپ. ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق احۋالىنا ۇلەس قوسقان ازاماتتاردىڭ ءبىرى – اسقار بەلەكبايەۆ. ساياحاتتاۋ ارقىلى اقپارات جيناپ، دامىعان ەلدەردەن تاجىريبە جيناقتاپ، ماركەتينگ سالاسىندا وقىعانى مەن توقىعانى مول اسقار ەلگەلدىۇلىمەن ماماندىققا باۋلۋدىڭ ەرەكشەلىگى جايلى، عۇمىر بويى وقۋ مەن ىزدەنۋدىڭ جاڭا زامان تالابىنا ۇيلەسۋى تۋرالى، سونداي-اق، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى مەن جاڭا تەحنولوگيالار تۋرالى پىكىر الماسىپ، اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
– بۇگىندە قازاقستاننىڭ قارقىندى دامۋ ءۇردىسىن مۇناي-گاز سالاسىنسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس، – دەيدى اسقار بەلەكبايەۆ. – دەسەك تە بولاشاقتا ەل ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى قوزعاۋشى كۇشى رەتىندە مۇناي-گاز سالاسى ەكىنشى، ءۇشىنشى ساتىعا تومەندەپ، جاڭا تەحنولوگيالارعا جول بەرۋى كەرەك.
ويتكەنى، ءقازىر ەكونوميكانىڭ دامۋىنا جوعارى كاسىبيلىك پەن تەحنيكالىق داعدىلار اسا قاجەت. ەل ازاماتتارىنىڭ ۇيلەرىندەگى جىلۋ مەن جايلىلىق، كوپتەگەن كاسىپورىندار مەن وندىرىستەردىڭ قىزمەتىن سيفرلاندىرۋ جولىنا تۇسىرۋدە. كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە زامان يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدىڭ ماڭىزى زور. سوندىقتان ەلىمىز زاماناۋي تەحنولوگيالاردىڭ ءتىلىن بىلەيىن مامانداردىڭ سانىن ارتتىرۋ كەرەك، – دەيدى مامان.
اسقار ەلگەلدى ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، بولاشاقتا الەمدەگى مۇناي-گاز سالاسىنداعى وندىرىستىك پروسەستەرمەن قوسا، ءتۇرلى سالالار ايتارلىقتاي وزگەرىسكە ۇشىرايدى. الداعى ۋاقىتتا كاسكا كيگەن مۇنايشىنىڭ بەينەسى تاريح قويناۋىندا قالىپ، 10-15 جىلدان كەيىن مۇناي ءوندىرۋ ءۇشىن شالعاي دالاداعى ۆاحتالىق اۋىلدا تۇرۋدىڭ قاجەتى بولماي قالادى. جۇمىستىڭ كوپ بولىگىن قالادا وتىرىپ باسقارۋعا بولاتىن مۇمكىندىك تۋىپ، نەگىزىگى جۇمىستاردىڭ كوپشىلىگىن روبوتتار اتقارادى. كاسىپورىنداردىڭ، ءوندىرىس پروسەستەرىنىڭ سيفرلىق مودەلدەرىن قۇراستىراتىن IT-مامان بولادى.
– ءونىم شىعارۋ، وڭدەۋ جۇمىستارىنىڭ دامۋى حالىق پەن تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ التىن كوپىرى بولعان ماركەتينگتەردىڭ كومەگىنسىز جۇزەگە اسۋى نەعايبىل. ويتكەنى، ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشى سالاسى – ماركەتينگ. ماركەتينگ – شارۋاشىلىق شەشىمدەردى قابىلداۋ ءۇشىن نارىقتا ورىن الىپ جاتقان ۇردىستەردى مۇقيات ەسەپكە الۋدى قاراستىراتىن كاپيتاليستىك كاسىپورىندى باسقارۋ جۇيەلەرىنىڭ ءبىرى.
ماركەتينگ ماقساتى – ءوندىرىستىڭ قوعامدىق سۇرانىسقا، نارىق تالاپتارىنا سايكەس بولۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋ، نارىقتى زەرتتەۋ، ءونىم وتكىزۋدى قارقىنداتۋ، تاۋارلاردىڭ باسەكەلەستىك قاسيەتىن جوعارىلاتۋ بويىنشا ۇيىمداستىرۋشىلىق – تەحنيكالىق شارالار جۇيەسىن قۇراستىرادى.
جالپى ماركەتينگتىڭ نەگىزگى قىزمەتتەرى – سۇرانىستى، باعا قالىپتاستىرۋ ماسەلەلەرىن، جارناما مەن وتكىزۋدى ىنتالاندىرۋدى زەرتتەۋ، تاۋار اسسورتيمەنتىن، وتكىزۋ مەن ساۋدالىق وپەراسيالاردى جوسپارلاۋ، تاۋارلاردى ساقتاۋ، تاسىمالداۋ، ساۋدا-كوممەرسيالىق پەرسونالدى باسقارۋ، تۇتىنۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋدى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا قىزمەت بولىپ تابىلادى. قازىرگى تاڭدا بۇل سالا قازاقستاندا جىلدام دامىپ كەلەدى، – دەگەن اسقار مىرزا اتالمىش سالانى مەڭگەرۋدى ستۋدەنت كەزىنەن باستاپتى.
ول ەڭ العاش ەڭبەك جولىن «Japan Tobacco International (JTI)» دەگەن الەمنىڭ 120 ەلىندە وكىلدىگى بار حالىقارالىق كومپانيادان باستاعان. الپاۋىت كومپانيادا ەڭبەك ەتە ءجۇرىپ ماركەتينگ، قارجى، ساتۋ-ساتىپ الۋ سىندى بيزنەستىڭ قاينار كوزدەرىن مەڭگەرىپ، كومپانياعا تابىس اكەلۋشى مامان رەتىندە رەزيۋمەسى قالىپتاستىرعان.
اتالمىش كومپانيادا حالىق تۇتىناتىن تاۋارلاردى ساتۋ مەحانيزمدەرىن نەگىزدەپ، وركەندەۋ جولدارىن قاراستىرىپ، مەكەمەنىڭ قارجىلىق تابىسقا جەتۋىنە مۇرىندىق بولادى.
– قالالار مەن اۋىل-سەلولارداعى ساۋدا نۇكتەلەرىن 220-دان 610-عا دەيىن ۇلعايتىپ، كوپتەگەن ادامداردى جۇمىسپەن قامتۋعا جول اشتىم. وسىلايشا JTI ماركالارىن ەلىمىزدە تانۋ جاعدايى ارتتى، كومپانيانىڭ تانىمالدىعى ءۇش ەسەگە ۇلعايدى.
كۇنى-تۇنى ەتكەن ەڭبەگىمنىڭ وتەۋى بولار، كومپانيا اكىمشىلىگى شىمكەنت قالاسىمەن قوسا بايقوڭىر قالاسى، تۇركىستان، جامبىل، قىزىلوردا وبلىستارى بويىنشا «كوتەرمە جانە قوسالقى ديستريبيۋسيانى دامىتۋ جونىندەگى اۋماقتىق ساتۋ مامانى» دەگەن لاۋازىمدى ۇسىندى. سەنىپ تاپسىرعان جۇمىسقا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، ءوز يدەيالارىمدى ەنگىزىپ، اتالعان ايماقتا ساتۋ كولەمىن 28 پايىزعا، كليەنتتىك بازانى 25 پايىزعا ۇلعايتىپ، كومپانيانىڭ باسشىلىعىنىڭ تاراپىنان العىس ارقالادىم، – دەيدى اسقار ەلگەلدى ۇلى.
ول «Japan Tobacco International» كومپانياسىندا ەلەۋلى ەڭبەك ەتە ءجۇرىپ «Mevius ساتۋ» كونكۋرسىنىڭ باس جۇلدەسىنە يە بولعان. رەسەيدىڭ پەتەربۋرگ قالاسىنا ەرەكشە قابىلەتتى ادام رەتىندە تاجىريەبە الماسۋ مۇمكىندىگنە يە بولىپتى. سونداي-اق، «LD Real Champions» بايقاۋىنىڭ قورىتىندىسى نەگىزىندە قازاقستان بويىنشا 1 ورىندى يەلەنگەن.
اسقاردىڭ مۇنداي جەتىستىكتەرىنەن حاباردار بولعان كەيبىر كومپانيالار ونى وزدەرىنە جۇمىسقا شاقىرا باستايدى. 2017 جىلى استانا قالاسىنداعى «Eurofloor Company» كومپانياسىنان ۇسىنىس تۇسەدى. بۇل ۇسىنىستى قابىلداعان ول بۇل كومپانيادا دا ءوز بىلىكتىلىگىن سىناپ كورەدى. كومپانيا حالىق تۇتىناتىن تاۋارلاردى، ياعني، قۇرىلىس ماتەريالدارىن ساتۋمەن، جوندەۋ، جوبالاۋ جۇمىستارىمەن اينالىساتىنى بەلگىلى. اسقار ديرەكتوردىڭ ساتۋ جونىندەگى ورىنباسارى لاۋازىمىنا تاعايىندالىپ، ءبىراز جىل ەڭبەك ەتكەن. ول كومپانيادا جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ كليەنتتىك بازا 50-دەن 142-گە دەيىن ارتتىردى. ونداعان ادامعا جۇمىس بەرىپ، ءبىر اپتا ىشىندە كومپانياعا ميلليونداعان تابىس اكەلگەن.
ودان كەيىن شىمكەنت قالاسىنداعى «Pharmprovide» كومپانياسىنا اۋىسىپ، مەديسينا، فارماسيەۆتيكا سالاسىندا تاجىريبە جينايدى. «اۆتوگاز ترەيد» مەكەمەسىنە شاقىرتۋ العانشا «Pharmprovide» كومپانياسىندا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ، تاعى ءبىر بەلەستى باعىندىرادى.
«اۆتوگاز ترەيد» GASENERGY پرەميۋم اۆتوجانارماي قۇيۋ ستانسيالارىنىڭ جەلىسى مەكەمەسىندە ەڭبەك ەتىپ ءجۇرىپ كومانداسىمەن بىرگە ساتۋ كولەمىن 20 پايىزعا ۇلعايتىپ 2 اۆتوجانارماي قۇيۋ ستانسياسىن، 13 اۆتوموبيل گازىن تولتىرۋ ستانسياسىن اشىپ، 81 ادامدى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتەدى.
– اسقار مىرزا، ەڭبەك جولىڭىزعا قاراساق، ءبىر باعىتتا ءتۇرلى سالانى دامىتۋ ءۇشىن تەر توگىپ، ەڭبەك ەتكەنىڭىزدى بايقاۋعا بولادى. بيزنەستەن، ەكونوميكادان، جاڭا تەحنولوگيالاردان حابارىڭىز بار ادام رەتىندە ايتىڭىزشى، مۇنايسىز بولاشاقتىڭ ايتەۋىر ءبىر كەلەرى انىق. ول كەزدە ءبىزدىڭ مۇنايعا بايلانعان ەكونوميكامىزدىڭ جاي-كۇيى نە بولادى؟
– مۇنايسىز بولاشاققا قاتىستى دۇنيەجۇزى ساراپشىلارىنىڭ ءارتۇرلى بولجامدارى بار. بۇگىندە مۇناي – شارىقتاۋ شەگىنەن ءوتىپ كەتكەن رەسۋرس، وسىلاي دەپ ناقتى بولجاپ ايتىپ وتىرعان ماماندار بار. سەبەبى، ءقازىر «Tesla» ەلەكتروموبيلدەر شىعارىپ جاتىر. مۇناي ءداۋىرى مۇنايدىڭ تاۋسىلۋىنا بايلانىستى اياقتالمايتىنى انىق.
مۇناي بولا بەرەدى، ال ەنەرگيا رەسۋرستارى باسقا كوزگە اۋىسادى. بولاشاقتا تەحنولوگيانىڭ دامۋىنا بايلانىستى مۇنايعا تاۋەلدى بارىس-كەلىس، قاجەتتىلىكتەر ازايا بەرەتىنى انىق. سوندىقتان دا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ ماڭىزدى. مەملەكەتىمىز وسىعان بايلانىستى ءتۇرلى شارالار جاساپ جاتقانىنا حابارىم بار. سولاردىڭ ءبىرى – «جاسىل» ەكونوميكا.
– سوڭعى جىلدارى، اسىرەسە كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنان كەيىن تالاي مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك ساياساتى وزگەرە باستادى. قازاقستان بيزنەسى مەن جەكە سەكتورلارى قاي باعىتقا بەت بۇرا باستادى؟
– پاندەميادان كەيىن قاراپايىم جۇمىس، وقۋعا دەگەن ۇستانىم، كوزقاراس وزگەردى. سيفرلى الەمنىڭ قاجەتتىلىگى وراسان ەكەنىن سول پاندەميادا سەزىلدى. سەبەبى پاندەمياعا دەيىن دامىعان ەلدەردە عانا وزەكتى بولعان ونلاين-الەم پاندەميا كەزىندە كۇللى دۇنيەجۇزىندە تولىق سالتانات قۇرۋعا كوشتى. سيفرلى تەحنولوگيا كەيبىر سالالارعا تۇبەگەيى وزگەرىستەر ەنگىزگەنىنە كوزىمىز جەتىپ وتىر. سوندىقتان ءبىز دە ءوز سالامىزدا سيفرلاندىرۋ، جاڭا تەحنولوگيالارعا بەيىمدەۋ جۇمىستارىن قولعا الىپ، وسىعان بايلانىستى تىڭ جوبالارمەن اينالىسىپ جاتىرمىز.
– ءوزىڭىز جۇمىس ىستەپ جۇرگەن سالاڭىزدا ماماننىڭ كوپتىلدى بولۋ ماڭىزدى. ايتىڭىزشى، جۇمىس تاجىريبەڭىزدە ءتۇرلى تىلدىك قاجەتتىلىكتەر بولدى ما؟
– مەن ءوزىم بىرنەشە ءتىلدى ەركىن مەڭگەرگەن اداممىن، سوندىقتان جۇمىستا تىلدىك قيىندىقتار ەشقاشان بولعان ەمەس. وتاندىق جانە شەتەلدىك كومپانيالاردا اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ ماڭىزدى. سونىمەن بىرگە ورىس تىلىنە دە سۇرانىستار بار.
ءتىلدى جاقسى مەڭگەرگەن سايىن ادامنىڭ جالاقىسى جوعارى جۇمىسقا تۇرۋ مۇمكىندىگى دە ارتا تۇسەدى. مۇنى مويىنداۋىمىز كەرەك، قانشا قيىن بولسا دا. ال مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى ايتار بولساق، ونىڭ ىسكەرلىك سالادا كەڭەيۋىنە مەملەكەت تە، حالىق تا مۇددەلى بولۋى شارت.
ءقازىر دۇنيەجۇزى بويىنشا كەز كەلگەن بيزنەس سالاسىندا مامانعا قويىلاتىن تىلدەن كەيىنگى تالاپ – كوممۋنيكاسيانى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە مەڭگەرۋى ماڭىزدى بولىپ تۇر.
بۇگىندە الەم ەلدەرى ينتەرنەت جەلىلەرى ارقىلى جىلدام قوعامداسۋدا. مۇنىڭ ءوزى ادامداردىڭ ىڭعايلى ءومىر سالتىنا بەيىمدەلۋىنە تەزدەتەتىنى انىق. ال ول ىڭعايلى ءومىردى ورناتۋعا كەي ادامداردىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى جەتە مە، جەتپەي مە دەگەن سۇراق تۋىندايدى.
ەكونوميكالىق دامۋدىڭ باستى شارتى – Unlimited wants، ياعني قازاقشا ايتقاندا، ادامنىڭ تاۋارلاردى، يگىلىكتەردى، قىزمەتتەردى شەكسىز تۇتىنۋعا قۇمارلىعى. ونى ۇنەمى تولتىرىپ، جەتكىزىپ وتىرۋعا ءبىز سەكىلدى مامانداردىڭ بەيىمدىلىگى مەن جىلدام ارەكەت ەتۋىنە تىكەلەي بايلانىستى.
سوندىقتان جۇمىس بارىسىندا بارلىق الەۋمەتتىك توپتارمەن ەتەنە جاقىنداپ، تياناقتى دا سەنىمدى ەڭبەك ەتە بىلسەڭ، تالاي بيىك اسۋلاردى باعىندىرىپ، كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتۋگە بولادى.
قازاقتىڭ ءاربىر ازاماتى ەلىنىڭ دامۋىنا جان-جاقتى اتسالىسسا دەيمىن. شەتەلدەن العان بىلىمىمەن، بىلىكتىلىگىمەن، العان تاجىريبەسىمەن جۇمىستا بولىسسە، وندا ءوزى عانا ەمەس، كوپتەگەن ادامداردىڭ بابى كەلىپ، باعى اشىلار ەدى.
قازاقتا «ءبىر ادام قازعان قۇدىقتان مىڭ ادام سۋ ىشەدى» دەگەن ناقىل ءسوز بار. ءاربىرىمىز وسىناۋ ۇلى قاعيدامەن ءومىر سۇرسەك، ادام ءوزىن عانا ەمەس، وزگەلەردىڭ قۋانىشى ءۇشىن ەڭبەك ەتسەك، مەملەكەتىمىز دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلادى دەگەن سەنىمدەمىن.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان كەنجە جانبۋرشينا
