كاسىپوداق ۇيىمىنىڭ نەگىزگى قىزمەتى – جۇمىس بەرۋشىمەن قارىم-قاتىناستا جۇمىسشىلاردىڭ مۇددەلەرىن ءبىلدىرۋ. ەڭبەك جاعدايلارى، جالاقى دەڭگەيى، الەۋمەتتىك كەپىلدىكتەردى رەتتەۋ. تاۋەلسىز، ناعىز كاسىپوداق ۇيىمى قىزمەتكەردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋعا تىرىسادى. جالاقىنى كوتەرۋ، ەڭبەك جاعدايلارىن جاقسارتۋ، جۇمىس بەرۋشى جىبەرگەن بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى.
وسى رەتتە جۇمىسشىعا كاسىپوداق ۇيىمى نە ءۇشىن كەرەك دەگەن سۇراق قوياتىن بولساق، جۇمىس بەرۋشىنىڭ ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن سەنىمدىلىككە يە بولۋ ءۇشىن، ەشقاشان بەيبەرەكەتسىزدىك جاساۋعا مۇمكىندىگى بولماۋى ءۇشىن، قالىپتى جۇمىس جاعدايلارىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن، ءوز مۇددەلەرىن قالدىرۋ ءۇشىن، قولداۋ مەن قورعاۋدىڭ بولۋى ءۇشىن. مۇنىڭ ءبارىن تەك تاۋەلسىز كاسىپوداق جاساي الادى، ول جۇمىسشىنى قورعاۋدى بىلەدى جانە مۇنداي كاسىپوداقتىڭ كۇشى اقشادا نەمەسە لاۋازىمداردا ەمەس، جۇمىسشىدا.
بۇگىندە قازاقستاندا ءۇش رەسپۋبليكالىق كاسىپوداق بىرلەستىگى جۇمىس ىستەيدى:
ق ر كاسىپوداقتار فەدەراسياسى؛
قازاقستان ەڭبەك كونفەدەراسياسى؛
«امانات» قازاقستان كاسىپوداقتار دوستاستىعى.
مۇنىڭ ىشىندە، ق ر كاسىپوداقتار فەدەراسياسى ەكى ميلليوننان استام كاسىپوداق مۇشەلەرى بار 160-قا جۋىق ەل مەن ايماقتان 330-دان استام ۇلتتىق كاسىپوداق ورتالىعىن بىرىكتىرەدى. فەدەراسيا كاسىپوداق مۇشەلەرىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ءارتۇرلى قوعامدىق-ساياسي جاعدايلاردا كوپ جىلدىق تاجىريبەسى بار ازاماتتىق قوعامنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى.
قازاقستانداعى كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ جاڭا نارىقتىق جاعدايلارىنا بارابار جاڭا نىسانى مەن ءمانى بىرتىندەپ قالىپتاستى. بۇگىندە قازاقستاندىق كاسىپوداق جاپپاي قوعامدىق بىرلەستىككە جاتادى، ول ميلليوننان استام جۇمىسشىنى بىرىكتىرەدى.
قازىرگى كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ قوعامدىق ۇيىم رەتىندەگى قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى، سونداي-اق كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ ەڭبەكشىلەردى قورعاۋ ادىستەرى مەن تاسىلدەرى ەڭبەك كودەكسىندە جانە «كاسىپوداقتار تۋرالى» زاڭدا ايقىندالعان.
ۇجىمدىق شارت ەڭبەك قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ ءتيىمدى نىسانى جانە نارىق جاعدايىندا جۇمىس بەرۋشىلەرگە اسەر ەتۋدىڭ ناقتى نىسانى بولدى، ول ارقىلى جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى جۇزەگە اسىرىلادى. بۇگىندە كاسىپوداق ۇيىمدارى جۇمىس ىستەيتىن جەرلەردە ولاردىڭ اتىنان جۇمىس بەرۋشىلەرمەن ۇجىمدىق شارتتار جاسالىپ، ىسكە اسىرىلىپ جاتىر.
كاسىپوداق بەلسەندى بولعان جاعدايدا، جۇمىس بەرۋشى قىزمەتكەردى ۇجىمدىق شارتقا سايكەس ساناتورييلەردە ەمدەلۋگە جانە بالالار دەمالىس لاگەرلەرىنە تولىعىمەن ءوز ەسەبىنەن نەمەسە ايتارلىقتاي ماتەريالدىق كومەكپەن جىبەرەدى. ال بىزدە كاسىپوداق ۇيىمدارى قاراجات پەن كۇش جيناپ، بۇل جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز مويىنلارىنا الىپ وتىر. بۇل كەڭەس وداعى كەزىندە رەسمي سيپاتتا بولعان ۇجىمدىق شارت، ول بۇگىندە جۇمىس بەرۋشىلەردى ءقاۋىپسىز ەڭبەك جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتۋگە، ولاردى جاقسارتۋعا جانە قىزمەتكەردىڭ قۇقىقتارىن بۇزباۋعا ءماجبۇر ەتەدى. ەگەر قىزمەتكەرلەر جاپپاي جۇمىستان بوساتىلسا، جۇمىسىنان ايىرىلعان ادامداردى قورعاۋعا كاسىپوداق ۇيىمى كەلىپ، ماسەلەنى شەشۋگە زاڭ مەن جەرگىلىكتى بيلىكتى تارتادى.
سونىمەن قاتار، ەڭبەك كودەكسى ەرەجەلەرىنىڭ شامامەن 80 پايىزى شارتتىق رەتتەۋدى قامتيدى. بۇل فۋنكسيانى كاسىپوداق ۇيىمدارى ۇجىمدىق شارت جاساسۋ ارقىلى ءوز موينىنا الادى جانە بۇل ونىڭ قازىرگى جاعدايداعى ءرولىن ەداۋىر ارتتىرادى. بۇگىندە كاسىپوداق ۇيىمدارى بار جەردە مەنشىكتىڭ بارلىق تۇرىندەگى كاسىپورىننىڭ قىزمەتكەرلەرى الەۋمەتتىك تۇرعىدا قورعالعان جانە ەڭ كوپ الەۋمەتتىك يگىلىككە يە. ءبىراق، ارينە، بارلىق ەلدىمەكەندە مۇنداي ەمەس، كەيبىر كاسىپورىنداردا قىزمەتكەرلەر ءالى دە جۇمىس بەرۋشىنىڭ وزبىرلىعىنان زارداپ شەگەدى.
بۇعان قوسا، بۇگىندە كاسىپورىنداردا، ونەركاسىپ سالالارىندا جانە ەكونوميكانىڭ باسقا دا سالالارىندا جۇمىسشىلاردىڭ مۇددەلەرى مەن قۇقىقتارىن قورعاۋعا بايلانىستى ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى شەشەدى. ول ەڭبەك ۇجىمىنىڭ ۇجىمدىق-شارتتىق پروسەسكە وكىلدەرى رەتىندە كاسىپوداقتاردىڭ قاتىسۋى بارىسىندا جۇزەگە اسىرىلادى. كاسىپوداقتار ەكونوميكالىق پروسەستەن باسقا، جۇمىسشىلارعا ۇجىمدىق-شارتتىق پروسەسكە قاتىسۋعا، ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن انىقتايتىن تالاپتاردى قويۋعا جانە قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، ەڭبەك پروسەسىن دەموكراتيالاندىرۋ فۋنكسياسىن ورىندايدى.
كاسىپوداقتار قۋاتتى جانە جاسامپاز الەۋمەتتىك ينستيتۋت بولىپ، قوعامدىق كەلىسىمدى قولداۋعا، وركەنيەتتى ەڭبەك قاتىناستارىن ءتيىمدى دامىتۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ وتىر، كاسىپوداقتار، مەملەكەت جانە جۇمىس بەرۋشىلەر اراسىندا ارىپتەستىك قاتىناستاردى بەلسەندى تۇردە قۇرىپ جاتىر.
سونىمەن قاتار، بيىل مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا 2025 جىلدى «جۇمىسشى ماماندىقتارى جىلى» دەپ جاريالاعان بولاتىن. وسىلاي حالىق ەڭبەكقور ءارى بىلىكتى مامان بولۋعا ناسيحاتتالماق. ەگەر جۇمىسشى كۇشتىڭ كاسىبيلىگى ارتسا، ولاردىڭ بۇل ەڭبەگى قاجەتتى دەڭگەيدى باعالانۋى ءتيىس. كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ دا ماقساتى وسى. جۇمىسشى ماماندىقتار جىلىنا اسا دەن قويىلىپ وتىرعان كەزدە كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ دا قوعامداعى ىقپالى ارتىپ، ودان ءارى دامي بەرەدى.
