Dalanews.kz تىلشىسىمەن تىلدەسكەن ەكولوگ ۆاديم ياپييەۆتىڭ ايتۋىنشا اۋىز سۋدان قاعىلىپ وتىرعان تۇرعىنداردىڭ ماسەلەسى پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ تۇراقتى نازارىندا، ايتسە دە تومەنگى دەڭگەيدە پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ورىنداۋعا كەلگەندە ولقىلىقتار بار.
"مەملەكەت باسشىسى بيىلعى جولداۋىندا ۇكىمەتتىڭ الدىنا الداعى 5 جىلدىڭ كولەمىندە قالا مەن اۋدان-اۋىلداردى تازا سۋمەن تولىق قامتۋ تۋرالى مىندەت قويعان. وكىنىشكە وراي، وسى باعىتتاعى جۇمىس باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. 1500-عا جۋىق اۋىل اۋىز سۋعا قول جەتكىزە الماي، تازا سۋدى تاسىپ ىشۋگە ءماجبۇر. ءبىزدىڭ ەسەپتەۋىمىزشە 500 مىڭنان اسا ازامات سۋدان تارىعىپ وتىر. دەمەك، وسى باعىتتاعى جۇمىستى جۇردەكتەتۋ كەرەكتىگى داۋ تۋعىزبايدى"، – دەيدى ساراپشى.
ەكولوگتىڭ ايتۋىنشا ەلىمىزدەگى وڭىرلەردىڭ ىشىندە قىزىلجار ءوڭىرى مەن قوستاناي وبلىسىندا تازا سۋدىڭ جەتىسپەۋشىلىگى سەزىلۋدە. سمايىلوۆ ۇكىمەتى اتالعان وڭىرلەرگە ارنايى دەلەگاسيا جىبەرىپ، جاعدايدان كوزبەن كورۋى ءتيىس.
يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرى ۇكىمەتكە سۋمەن قامتۋدىڭ جاڭا الگوريتمدەرىن ۇسىنۋى قاجەت.
ايتا كەتەلىك، قازاقستاندا ەلدى-مەكەندەردى اۋىز سۋمەن قامتۋعا بولىنەتىن قاراجات جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى.
2025 جىلعا دەيىن ەلىمىزدىڭ ايماقتارى مەن اۋدان-اۋىلداردى تازا سۋمەن قامتۋعا 500 ملرد تەڭگەگە جۋىق قارجى بولىنبەك.
تەك بيىلعى جىلدىڭ وزىندە اۋىل تۇرعىندارىن اۋىز سۋمەن قامتۋعا 94 ملرد تەڭگە باعىتتالعان. ۇكىمەتتىڭ مالىمەتىنشە بۇل اۋىلدىق جەرلەرگە قۇبىر جۇرگىزىپ، سۋمەن قامتۋ دەڭگەيىن 95 پايىزعا جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
ايتكەنمەن ۆاديم ياپييەۆتىڭ ايتۋىنشا، اۋىلدار عانا ەمەس، ءىرى مەگاپوليستەر دە سۋ تاپشىلىعى ماسەلەسىمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىر.
"وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن بىزدەر، ەكولوگتار استانانىڭ سۋمەن قامتىلۋ دەڭگەيىنە زەرتتەۋ جۇرگىزدىك. ەلوردانى سۋمەن قامتىپ وتىرعان نەگىزىنەن "استانا" سۋ قويماسى. قويمانىڭ قۋاتى قازىرگە جەتۋى-جەتكەنمەن، بولاشاقتا ونىڭ قۋاتى ازدىق ەتەتىن بولادى، سەبەبى قالا كۇننەن كۇنگە ءوسىپ كەلەدى.
قالالىق اكىمدىك "استانا" سۋ قويماسىنان بولەك ەرتىس وزەنىنەن سۋ الىپ وتىرعان ساتپايەۆ كانالىن دا پايدالانىپ وتىر. ەكى قويمانىڭ قۋاتىن قاتار العانداعى اۋىز سۋدىڭ كولەمى 300 مىڭ كۋبمەترگە جۋىقتايدى، ال ەلوردا تۇرعىندارى تاۋلىگىنە 270-280 مىڭ كۋبومەتر سۋ تۇتىنادى. دەمەك، اتالعان قويمالاردىڭ قۋاتى ازدىق ەتەتىنى داۋسىز. ءبىزدىڭ باعالاۋىمىز بويىنشا 2029 جىلعا دەيىن استانالىقتار تاۋلىگىنە 380-400 مىڭ كۋبومەتر سۋ پايدالاناتىن بولادى"، – دەيدى ساراپشى.
الماتىداعى احۋال دا وسىعان ۇقساس. قالادان قاشىقتا تۇراتىن تۇرعىندار سۋدى ءالى كۇنگە دەيىن تاسىپ ىشۋگە ءماجبۇر. كەيبىر شەتكەرى اۋدانداردا سۋ قۇبىرى مەن كاناليزاسيا جۇرگىزىلمەگەن.
ياپييەۆتىڭ ءمالىم ەتكەنىندەي الماتىداي الىپ مەگاپوليستى اۋىز سۋمەن قامتىپ وتىرعان 6 بىردەي سۋ كوزى بار. اتاپ ايتقاندا بۇلار: ۇلكەن جانە شاعىن الماتى، اقساي جانە قارعالى وزەندەرى مەن جەر استىنان شىعاتىن الماتى جانە تالعار سۋ قويماسى.
"العاشقى ۇشەۋىنىڭ مۇمكىندىگى تاۋلىگىنە 285 مىڭ كۋبمەتردى قۇرايدى. تالعار جانە الماتى سۋ كوزىنىڭ قۋاتى 376 سكۆاجيناعا جيناقتالعان. تۇتاستاي العاندا الماتىنى سۋمەن قامتۋ ءۇشىن تاۋلىگىنە 1 ملن 370 مىڭ كۋبومەتر اۋىز سۋ قاجەت.
قالا تۇرعىندارىنىڭ 90 پايىزدان استام ورتالىق سۋمەن قامتۋ جۇيەسىنە قوسىلعان، وزگە تۇرعىندار ءالى كۇنگە دەيىن سۋدى تاسىپ ىشۋگە ءماجبۇر.
الماتىداعى سۋ قۇبىرلارىنىڭ توزىعى جەتكەن. قولدا بار مالىمەت بويىنشا سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن قۇبىرلاردىڭ جالپى ۇزىندىعى 3،5 شاقىرىمدى قۇرايدى، بۇلاردىڭ 50-دان استامى قولدانىسقا بەرىلگەنىنە 30 جىلدان اسىپ كەتكەن ەسكى قۇبىرلار. بۇلار كۇنى ەرتەڭ اپاتتى جاعداي تۋعىزىپ، ىستەن شىعۋى مۇمكىن. ءقازىردىڭ وزىندە مۇنداي اپاتتاردىڭ سانى كوبەيىپ كەلەدى"، – دەيدى ساراپشى.
شىمكەنت قالاسىنىڭ دا سۋ دەفيسيتىمەن ۇشىراسۋى مۇمكىن ەكەنىن بۇدان بۇرىن بىلىكتى ەكولوگتار حابارلاعان بولاتىن. قالاداعى 80-نەن اسا ەلدى-مەكەننىڭ 77ء-سى عانا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. بىلتىر شىمكەنتتىڭ شەتكەرى اۋداندارى سۋ شەكتەپ تۇتىنۋعا ءماجبۇر بولعان ەدى.
"سۋ ماسەلەسىنە بەيقام قاراۋعا بولمايدى. بۇل اسقان جاۋاپتىلىق مەن كاسىبيلىكتى تالاپ ەتەتىن سالا. سۋ رەسۋرسىن ۇقىپتى پايدالانۋدىڭ ادىستەمەسىن ازىرلەپ، سۋ جۇرەتىن جەلىلەردى جاڭارتۋعا، وسى سالاعا جاڭا تەحنولوگيالاردى ەندىرۋگە مۇددەلىمىز. سۋ دا قازىنا بايلىقتى ءبىرى. ۋاقىت وتكەن سايىن سۋدىڭ ءقادىرىن تۇسىنە تۇسەمىز"، – دەيدى ساراپشى.
