ەكونوميكا ءوسىپ جاتقانىمەن، تەڭگە باعامى نەگە قۇلدىراۋدا؟ بۇل - ءقازىر كوپتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ساۋالداردىڭ ءبىرى. 2025 جىلى ۇلتتىق ۆاليۋتامىز ايتارلىقتاي السىرەپ، سوڭعى ۋاقىتتاعى ەڭ تومەنگى مەجەسىنە جەتتى. ەكونوميكالىق ساراپشى ەرنار سەرىك اتالعان جاعدايدى كەزدەيسوقتىق ەمەس ەكەنىن، كەرىسىنشە سوڭعى جىلدارى قوردالانعان، كۇرمەۋى قيىن بىرنەشە فاكتوردىڭ توعىسۋىنان تۋىنداعانىن ايتادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ونىڭ ەڭ باستىسى – ەلدەگى ءوندىرىستىڭ جاڭارۋىنا بايلانىستى سىرتتان اكەلىنەتىن يمپورتتىق قۇرال-جابدىق پەن تەحنيكالارعا سۇرانىستىڭ كۇرت ارتۋى.
"بۇگىندە قازاقستان ەكونوميكاسى قارقىندى دامىپ، ونەركاسىپ ورىندارى جاپپاي جاڭعىرۋ جولىنا تۇسكەن. بۇل وڭ ءۇردىستىڭ تەڭگەگە اۋىر سوققى بولىپ تيۋدە، كەرىسىنشە تەرىس جاعى دا بار. سەبەبى، ءوندىرىس ورىندارىنا قاجەتتى زاماناۋي قوندىرعىلار مەن جابدىقتاردىڭ دەنى شەتەلدەن جەتكىزىلەدى، ال ولار ءۇشىن تولەمدەر نەگىزىنەن دوللارمەن جاسالاتىنى بەلگىلى. بۇل ءوز كەزەگىندە ۆاليۋتا نارىعىنداعى دوللار تاپشىلىعىن ۇلعايتىپ، تەڭگەنىڭ باعامىن تومەندەتۋدە. ماسەلەن، وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيسيالار ىشىندە يمپورتتىق ماشينالار مەن قۇرال-جابدىقتاردى ساتىپ الۋعا كەتكەن قاراجات كولەمى 652 ملرد تەڭگەگە جەتكەن. بۇل مامىر ايىمەن سالىستىرعاندا بىردەن 47 پايىزعا جوعارى بولسا، بىلتىرعى ماۋسىممەن سالىستىرعاندا دا ءوسىم شامامەن 35 پايىزدى قۇراپ وتىر. ال شىلدە ايىندا بۇل كورسەتكىش 800-900 ملرد تەڭگەگە جەتسە، بۇل رەكوردتىق مەجە رەتىندە تىركەلمەك. ياعني، جىل سوڭىنداعى ءداستۇرلى بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ جاپپاي يگەرىلۋىن ەسەپتەمەگەندە، بيىل جاز ايلارىنداعى بۇل جاعداي بۇرىن-سوڭدى بولماعان اۋقىمدى كورسەتكىشكە اينالىپ وتىر"، - دەيدى ساراپشى.
سونداي-اق ەرنار سەرىكتىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتىق ۆاليۋتامىزدىڭ باعامىن تۇراقتى ۇستاپ تۇرۋعا بۇرىندارى ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزگەن سىرتقى ساۋداداعى وڭ سالدو دا سوڭعى ۋاقىتتا ايتارلىقتاي قىسقارعان.
"وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا بيىل قاڭتار-مامىر ايلارىنداعى ساۋدا بالانسىنىڭ وڭ كورسەتكىشى 37 پايىزعا تومەندەگەن: 9،5 ملرد دوللاردان 6 ملرد دوللارعا دەيىن. بۇل دەگەنىمىز، ەلگە كىرەتىن ۆاليۋتا كولەمى ازايىپ، سىرتقا كەتەتىن قارجى، كەرىسىنشە ارتقان. ناقتىراق ايتقاندا، ەكسپورت وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 9 پايىزعا تومەندەسە، يمپورت 2 پايىزعا ءوسىپ كەتكەن. مۇنداي جاعدايدا ەلىمىزگە دوللار از كەلىپ، كەرىسىنشە سىرتقا كەتەتىن دوللار كوبەيە تۇسەتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى"، - دەيدى ول.
ساراپشى تاعى ءبىر فاكتور رەتىندە مەملەكەت تاراپىنان بولىنەتىن قارجىلاي قولداۋلار مەن ءتۇرلى الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق باعدارلامالار اياسىندا ەكونوميكاعا تەڭگەنىڭ كوپتەپ قۇيىلۋىن اتايدى.
"بۇل، ارينە، ەكونوميكانىڭ بەلگىلى ءبىر سالالارىن جانداندىرىپ، ءوسىمدى كۇشەيتكەنىمەن، ەكىنشى جاعىنان ىشكى نارىقتا ارتىق تەڭگە كولەمىنىڭ ارتۋىنا اكەلىپ وتىر. ناتيجەسىندە، ارتىق تەڭگەگە يە كاسىپكەرلەر مەن قاراپايىم حالىق ءوز قاراجاتىنا دوللار ساتىپ الا باستايدى. بىرەۋى سىرتتان تاۋار ساتىپ السا، ەكىنشىسى الداعى بولۋى ىقتيمال ديەۆالۆاسيادان ساقتانىپ، شەتەل ۆاليۋتاسىن جيناۋعا دەن قويادى"، - دەيدى مامان.
ول تەڭگەنىڭ السىرەۋىن ەل ەكونوميكاسى ناشارلادى دەپ جاڭىلىسپاۋ قاجەتتىگىن دە ايتادى. قازىرگى ماسەلە – تەڭگەنىڭ تاپشىلىققا ۇشىراپ، ۆاليۋتا نارىعىندا ۇسىنىستان سۇرانىستىڭ باسىم بولۋىندا. قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، تەڭگەنىڭ باعاسى دا كەز كەلگەن نارىقتاعى تاۋار سەكىلدى سۇرانىس پەن ۇسىنىسقا تاۋەلدى. ەگەر نارىقتا تەڭگە كوپ بولىپ، دوللار از بولسا، وندا دوللار باعاسى قىمباتتاي تۇسەدى. سوندىقتان، ۆاليۋتا باعامىنىڭ قۇبىلۋىن الدەبىر جاسىرىن ويىنداردىڭ نەمەسە دۇربەلەڭنىڭ ناتيجەسى دەپ ءتۇسىنۋ قاتە. بۇل - ەكونوميكالىق زاڭدىلىق.
ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ەل ەكونوميكاسىنىڭ يمپورتقا تاۋەلدىلىگىن تومەندەتۋ كەرەك. ول ءۇشىن ىشكى ءوندىرىستى جانداندىرىپ، يمپورتتى الماستىراتىن وتاندىق ونىمدەردى كوبەيتۋگە باسىمدىق بەرىلۋى قاجەت. ءبىراق بۇل وڭاي ءارى جىلدام شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس، ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق جوسپارلار ارقىلى جۇزەگە اساتىن دۇنيە.
"قىسقا مەرزىمدى شەشىمدەردىڭ ءبىرى – ۇلتتىق بانكتىڭ ۆاليۋتا باعامىن رەتتەۋگە ارنالعان قارجىلىق قۇرالداردى ءتيىمدى پايدالانۋى. ءبىراق، بۇل دا ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشە المايدى، تەك ۋاقىتشا تۇراقتىلىق بەرەدى. سوندىقتان، ەل ەكونوميكاسىن قۇرىلىمدىق جاعىنان قايتا قاراپ، شيكىزاتتىق باعىتتان باس تارتىپ، وندىرىستىك-ونەركاسىپتىك سەكتوردى جەدەل دامىتۋعا كوشۋ قاجەت"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى ەكونوميست.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "تەڭگە ءبىر اپتا بويى قۇنسىزدانۋدا". ۇلتتىق بانك باسشىسى ۇنسىزدىكتى بۇزىپ، مالىمدەمە جاسادى" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن. سونداي-اق بىزدەن "امەريكالىق ساراپشى رەسەيگە تاۋەلدىلىك جايىن قوزعاپ، تەڭگە باعامىنا قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى" دەگەن ماتەريالمەن دە تانىسا الاسىزدار.
