بيىلعى اتىراۋدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا قاسىم-جومارت توقايەۆ ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋ باعىتىندا ءبىرقاتار تاپسىرمالار بەرگەنى ەسىمىزدە. ونىڭ ىشىندە اۋىلدار مەن اۋدان ورتالىقتارىنىڭ تۇرعىندارىن باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جاڭا باعدارلاماسىن ىسكە قوسۋ، ساتىپ الۋ قۇقىعىمەن جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي كولەمىن ۇلعايتۋ سىندى يگى باستامالار دا بار. مۇنىمەن قوسا، ۇكىمەتكە قازاقستان تاريحىنداعى رەكوردتىق كورسەتكىشكە اينالاتىن 12 مىڭ شاقىرىمنان كەم ەمەس جولدى جوندەۋ-قۇرىلىس جۇمىستارىمەن قامتۋ تاپسىرىلدى. حالىقتىڭ الەۋەتىن كوتەرۋدى كوزدەيتىن وزگە دە ماسەلەلەر القالى جيىندا ءسوز بولعان. ال مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسىناۋ تاپسىرمالارى ايماقتاردىڭ ىلگەرىلەۋىنە قالاي اسەر ەتەدى؟
ال اۋىل تۇرعىندارىن باسپانامەن قامتۋدىڭ جاڭا باعدارلاماسىنا كەلسەك، بەلگىلى ەكونوميست راسۋل رىسمامبەتوۆ بۇل باستامانى وتە قاجەت دەپ سانايدى. «كوبىنەسە وبلىستاردىڭ تۇرعىندارى ۇلكەن قالالارعا كوشۋگە ءماجبۇر بولىپ جاتادى. مەگاپوليستەردىڭ تولىپ كەتۋىنە جول بەرمەۋ ءۇشىن بۇل باستاما وتە ماڭىزدى. راس، ۇلكەن قالالاردا جاڭا اۋداندار قوسىلىپ جاتىر، ءبىراق ولاردا جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيلەر ۇسىنىلمايدى. ايماقتاردا باسپانالى بولۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى كوبەيسە، بۇل ۇزاق ۋاقىت بويى ەڭبەك ميگراسياسىن جەڭىلدەتەدى دەپ ويلايمىن»، - دەيدى ساراپشى.
ەكونوميست عالىمجان ايتقازين تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىنىڭ ىسكە قوسىلۋى ءبىرىنشى كەزەكتە ماقساتتى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. ويتكەنى، تاجىريبە كورسەتكەندەي، مەملەكەتتىڭ نارىققا بۇلاي ارالاسۋى سۇرانىس، ۇسىنىس جانە باعا بەلگىلەۋ فاكتورلارىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى.
«ءبىراق بۇل ءىس جۇزىندە قالاي بولادى دەگەن سۇراق تۋىندايدى. مىسالى، بۇل باعدارلامانى الۋشىلار شەڭبەرىن شەكتەيتىن مەحانيزمدەردى ەنگىزۋ تۇرعىن ءۇي نارىعىندا قارقىن تۋدىرادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى ەكونوميست. ول تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىنىڭ بازالىق مولشەرلەمەلەرى اقشا-نەسيە ساياساتىنا سايكەس بولۋى كەرەك ەكەنىن دە اتاپ كورسەتتى. ەگەر مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا 3 پايىزبەن باسپانا بەرىلسە، ال ينفلياسيامىز 20 پايىز بولسا، بۇل، ارينە، مۇلدەم دۇرىس ەمەس جانە نارىقتاعى اقشانىڭ قۇنىن بۇرمالايدى، ياعني بازالىق مولشەرلەمەمەن بايلانىستىرۋ كەرەك.
ال جاڭا قولجەتىمدى يپوتەكالىق باعدارلاما قازاقستاندا قالاي جۇمىس ىستەيدى؟ ق ر پرەمەر-مينيسترىنىڭ ورىنباسارى، ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى نۇرلان بايبازاروۆتىڭ ايتۋىنشا، 2023 جىلى ەلىمىزدە 17 ميلليون شارشى مەتردەن استام تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلگەن. بيىل بۇل كورسەتكىش 18 ميلليونعا جەتۋى مۇمكىن. «وسى ۇلعايۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بۇرىن بەكىتىلگەن جوسپارلارعا قوسىمشا تاعى 2،5 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي قوستىق. دالىرەك ايتقاندا، جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇيدى بىرنەشە ەسەگە ۇلعايتۋ تۋرالى پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ورىنداۋىمىز كەرەك. وسى ماقساتقا قوسىمشا 272 ميلليارد تەڭگە قاراستىرىلدى»، - دەدى مينيستر.
سونداي-اق ول مەملەكەت باسشىسىنىڭ «قولجەتىمدى باسپانا» جاڭا باعدارلاماسىن ىسكە قوسۋ تۋرالى تاپسىرماسىنا توقتالىپ، ول 1 مامىردان باستاپ جۇمىس ىستەي باستاعانىن اتاپ ءوتتى. بۇل ءۇشىن 300 ميلليارد تەڭگە قارالعان. باعدارلاما «وتباسى بانك» بازاسىندا جۇزەگە اساتىن بولادى. «بۇل قوسىمشا 12 مىڭعا جۋىق مۇقتاج شاڭىراقتى باسپانامەن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. باعدارلاماعا ءبىرىنشى كەزەكتە «وتباسى بانكىنىڭ» سالىمشىلارى عانا ەمەس، باسقا ساناتتاعىلار دا قاتىسادى. اتاپ ايتقاندا، تۇرعىن ءۇي الۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردا كەزەكتە تۇرعاندار، جاس وتباسىلار، مونوقالالاردىڭ، اۋدانداردىڭ، اۋىلداردىڭ تۇرعىندارى ءۇي الۋىنا مۇمكىندىك تۋدى. كەزەكتە تۇرعاندارعا – 7 پايىز، ال قالعاندارىنا 9 پايىزبەن يپوتەكا راسىمدەلەدى»، - دەدى نۇرلان بايبازاروۆ.
ول سونداي-اق تۇرعىن ءۇي بانكتىڭ تۇرعىن ءۇي قورىنان ساتىلاتىنىن، مۇندا قۇرىلىس كومپانيالارى مۇقيات ىرىكتەلەتىن جوبالارىمەن كەلەتىنىن جەتكىزدى. باسپانالاردىڭ باعالارى دا نارىق باعاسىنا ساي بەكىتىلەدى.
تاۋەلسىز قارجى ساراپشىسى اندرەي چەبوتاريەۆ پرەزيدەنتتىڭ بارلىق تاپسىرمالارى دەر كەزىندە بەرىلدى دەپ ەسەپتەيدى. مامان جاڭا يپوتەكالىق باعدارلامادان ۇلكەن ءۇمىت كۇتەدى، ءبىراق ونىڭ شارتتارى تۋرالى ايتۋ ءالى ەرتە. ەڭ باستىسى، ول وتكەن باعدارلامالاردىڭ قاتەسىن قايتالاماۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار جاڭا يپوتەكالىق باعدارلاما ءاربىر ادامدى قامتيتىن مۇمكىندىگىمەن مەملەكەت قورعاۋىندا بولعانى ءجون. قالعاندارى جالپى شارتتار بويىنشا نارىقتان پاتەر ساتىپ الا الاتىنداي بولعانى ابزال.
«جاسىراتىنى جوق، بارلىق جەڭىلدەتىلگەن باعدارلامالاردىڭ تۇپكىلىكتى بەنەفيسيارى قۇرىلىس سەكتورى بولىپ تابىلادى، ولار اقشانى يگەرىپ، كورسەتىلگەن كىرىستى الادى جانە ءبىز شىعىندار اراسىنداعى مارجاعا وتە مۇقيات بولۋىمىز كەرەك. ءۇيدىڭ شارشى مەترىنىڭ باعاسى مەملەكەت ءۇشىن سالىنىپ جاتقان الەۋمەتتىك نىساندارداعىداي، قۇرىلىس كومپانيالارىنا ارتىق پايداعا اينالماس ءۇشىن قولايلى بولۋى كەرەك»، - دەپ ءتۇسىندىردى اندرەي چەبوتاريەۆ.
راسىندا، بۇگىنگى ناقتى جاعدايدا ءوز تۇرعىن ءۇي كەڭىستىگىن ساتىپ الۋدى اركىمنىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى. سوندىقتان قازىرگى تاڭداعى ەڭ وڭتايلى نۇسقا – جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي نارىعىن دامىتۋ. بۇل، ەڭ الدىمەن ءوز ءۇيى بار ادامداردىڭ قاتارىن كوبەيتۋدى قامتاماسىز ەتەدى. ايماقتا قولايلى ۇسىنىستار پايدا بولسا، قولجەتىمدى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيلەردىڭ ۇلكەن كولەمى ازاماتتاردىڭ ءومىرىن ايتارلىقتاي جاقسارتادى جانە ولاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرادى.
