كوپۇلتتى ەلدەگى پاتريوتيزم: جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋدىڭ جولدارى قانداي؟

اسحات قويشىعارا ۇلى 13 ماۋ. 2024 12:11 4262

قازىرگى قوعامدا جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ ەرەكشە ماڭىزعا يە. كوپشىلىك دەموكراتيالىق رەفورمالار بارىسىندا قازاق قوعامىنىڭ يدەولوگياسىزداندىرىلعانىن، باتىستىق ليبەرالدىق قۇندىلىقتاردىڭ بەلسەندى تۇردە ەنگىزىلە باستاعانىن، بۇل وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ رۋحاني-ادامگەرشىلىك دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزگەنىن ايتادى. سوندىقتان وسكەلەڭ ۇرپاقتى وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن ادالدىق رۋحىندا، زاڭعا باعىناتىن ازاماتتاردى پاتريوتتىققا تاربيەلەۋ ماسەلەلەرى ءاردايىم نازاردا بولۋى ءتيىس.

جاستار ۇيىمدارى، مۇعالىمدەر، اسكەري جانە پوليسيا قىزمەتكەرلەرى ءبىلىم بەرۋ، اعارتۋ ءارى تاربيە ماسەلەلەرىمەن اينالىسۋدا. جاستارىمىز جاڭا ءومىر سالتىنا قۇمار، ءوز حالقىنىڭ ۇلتتىق مادەنيەتى مەن سالت-داستۇرىنە كۇمانمەن قارايتىن قوعامىمىزدىڭ قازىرگى جاعدايىن ەسكەرە وتىرىپ، پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ جۇيەسىندە جاڭا تاسىلدەر ىزدەستىرۋدە. وسىنداي ءقاۋىپتى احۋالدا ۇلتتىق داستۇرلەر مەن بۇگىنگى ءومىر شىندىعىن ۇيلەستىرۋگە ءتيىس جاڭا قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى كەزەڭ-كەزەڭىمەن قالىپتاستىرۋ قاجەت.

بۇل رەتتە وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ سانالىلىعى ماڭىزدى ءرول اتقارادى. اتا-بابالارىمىزدان قالعان «ءيا، قۇداي، بالا بەر، بالا بەرسەڭ – سانا بەر» دەگەن دانالىقتىڭ ءمانى دە ءبىراز دۇنيەنى اڭعارتادى. كوپتەگەن جاستارىمىز ومىرلىك مۇراتىنا – تۋعان ەلىنە جاناشىرلىقپەن قاراۋعا، قىزمەت ەتۋگە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا دايىن ەمەس. سوندىقتان پاتريوتيزم ادامنىڭ ىشكى سەنىمىنە اينالۋى ءتيىس.

مەملەكەت باسشىسى حالىققا ارناعان ءاربىر جولداۋىندا جاستاردىڭ ماسەلەلەرى مەن مۇڭ-مۇقتاجىن جەكە-جەكە كوتەرۋىندەي-اق كوتەرىپ كەلەدى. بۇل وتە ماڭىزدى، ويتكەنى وسكەلەڭ ۇرپاق وتاننىڭ بولاشاعىنا ۇلكەندەردەن كەم الاڭداماۋى كەرەك. قازاقستان ازاماتتارى ەركىن، ەكونوميكالىق جاعىنان دامىعان، ءادىل زاڭدارى بار، بارلىعىنا بىردەي مۇمكىندىكتەرى بار ەلدە ءومىر سۇرگىسى كەلەدى.

جاستارىمىزدىڭ ستۋدەنتتىك جىلدارىندا پاتريوتتىق سەزىمدى وياتۋ باعىتىندا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىلادى. ءار ازاماتقا قولجەتىمدى ساپالى ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىنىڭ ءوزى ءوز ەلىنە دەگەن ريزاشىلىق پەن بورىش سەزىمىن وياتۋى قاجەت ەدى. ستۋدەنت جاستار گرانتتار جۇيەسىمەن، جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەرمەن قامتىلعاندا، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدا، الىس جانە جاقىن شەتەلدەردىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە تاعىلىمدامادان وتۋدە، سونداي-اق جوعارى وقۋ ورىندارىندا عىلىمي باعدارلامالارعا قاتىسۋدا اعا ۇرپاقتىڭ قامقورلىعىن سەزىنەدى.

جاڭا قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرى جاستاردى جاقسى وقۋعا ىنتالاندىرادى، ويتكەنى بۇگىنگى تاڭدا شىعارماشىلىق دامۋعا، تۇلعالىق جانە كاسىبي وسۋگە جاڭا پەرسپەكتيۆالار مەن مۇمكىندىكتەر اشىلىپ جاتىر.

قازاقستان سياقتى كوپۇلتتى مەملەكەتتىڭ بولاشاقتا گۇلدەنۋىنە تەك دوستىق پەن قوعامدىق كەلىسىم عانا كەپىلدىك بەرەدى. مەكتەپتەر مەن جوعارى وقۋ ورىندارىندا قالانعان سالاۋاتتى ءپاتريوتيزمنىڭ بەرىك ىرگەتاسى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولداۋ تابۋدا. مىسالى، بۇگىندە جاستار پرەزيدەنتتىڭ باستامالارىن قولدايدى جانە ەشكىم جات جەردەن جاقسى ءومىر ىزدەمەيتىندەي ءاربىر قازاقستاندىق بولاشاققا نىق سەنىممەن قارايتىن ساياسي جۇيە قۇرۋ مۇمكىندىگىن قۇپتايدى. ءاربىر قازاق ازاماتى ۇلتى مەن الەۋمەتتىك تەگىنە قاراماستان، ءوزىن ءوز جەرىنىڭ يەسى رەتىندە سەزىنۋى كەرەك، وسى جەردى ءسۇيۋ، ەلدى ارداقتاۋ ماڭىزدى.

بۇگىندە پاتريوت ازاماتتاردىڭ قاي-قايسى دا دۇرىس جولمەن كەلە جاتقانىن انىق ايتا الامىز. ويتكەنى، جاعداي كۇننەن كۇنگە جاقسارىپ كەلەدى. مىسالى، سوڭعى جىلدارى جاستار مەن ايەلدەردىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتە –پارلامەنتتە نەمەسە كەز كەلگەن دەڭگەيدەگى اكىم لاۋازىمدارىندا ەڭبەك ەتۋىنە كوبىرەك مۇمكىندىكتەر اشىلدى. وسىدان ون جىل بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا وڭ ديناميكا قالىپتاسقانى بايقالادى.

ۇكىمەت قازاقستاندىقتاردىڭ بولاشاق ۇرپاعى زاماناۋي جانە دامىعان ەلدە ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساۋدا. ءبىراق بۇكىل قوعامدى جوعارى مادەنيەت پەن ادامگەرشىلىك، رۋحاني قۇندىلىقتارسىز پاتريوتتىققا تاربيەلەۋ ءبىز كۇتكەن ناتيجەنى بەرمەي كەلەدى. پاتريوتتىق تاربيە ءارتۇرلى تابىستاعى سپيرالمەن قوزعالادى جانە ءبىز بۇل ماسەلەگە ءار ۋاقىتتا جاڭا وزەكتى ماسەلەلەردى ەنگىزە وتىرىپ، قايتا ورالامىز. الايدا، ەلدىڭ بىرلىگى مەن تۇتاستىعىن نىعايتۋدىڭ ەڭ جاقسى قۇرالى – ورتاق تاريح. ويتكەنى، ۇلى دالادا تالاي ونجىلدىقتار بويى جۇزدەگەن ەتنوس وكىلدەرى بىرلەسە ەڭبەك ەتىپ، ءتاتۋ-تاتتى ءومىر ءسۇرىپ، وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءبىرتۇتاس حالىققا اينالدى.

سوندىقتان، كۇن ءتارتىبى قالاي وزگەرەتىنىنە، جاستاردى قانداي وزەكتى پروبلەمالار تولعاندىراتىنىنا جانە زاماناۋي الەمدە قانداي ۇردىستەردى بايقاۋعا بولاتىنىنا قاراماستان، قازىرگى زامانعى قايشىلىقتى شىندىقتاردى ەسكەرە وتىرىپ، ەلدىڭ قاھارماندىققا تولى وتكەنىنە قامقورلىق جاساۋ قاجەت.

قازاقستاندى مەكەندەيتىن بارلىق ەتنوستاردى، ولاردىڭ ۇلتتىق قادىر-قاسيەتىن، مادەنيەتىن قۇرمەتتەۋ پاتريوتتىق تاربيەنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى. وسىدان ءجۇز جىل بۇرىن قازاقتار، ورىستار، تاتارلار، ۋكرايندار، وزبەكتەر، تاجىكتەر، بەلورۋستار مەكتەپ پارتاسىندا كەزدەسىپ، بىرگە ءوسىپ-ونىپ جاتقانى سياقتى، ولاردىڭ ۇرپاعىندا دا تولەرانتتىلىق، باۋىرلاس ەتنوستارعا دەگەن قۇرمەت پەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ مايەگى جەتىلۋى كەرەك.

كوپۇلتتى مەملەكەتتە ۇلتتىق جانە ازاماتتىق-پاتريوتتىق تاربيە ەتنوستاردى اجىراتپايدى، قايتا جاقىنداتادى. قازاقستاندىق پاتريوتيزمدە ازامات سەزىمى شاعىن وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىمەن ۇشتاسىپ جاتادى. سونىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى قازاقستاندى ءوزىنىڭ تۋعان جەرىندەي قابىلدايدى، ويتكەنى ول وسىندا، ءوز ۇيىندە جۇرگەندەي سەزىنەدى. وسىنداي ەرەكشەلىكتەرگە بايلانىستى ءبىز ءوز جولىمىزدى تاڭدايمىز، ءوز داڭعىلىمىزدى تابامىز، باسقا ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن قابىلدامايمىز. ويتكەنى، قازاقستاننىڭ كوپۇلتتى، كوپكونفەسسيالى مەملەكەت رەتىندە دامۋى ەرەكشە كوزقاراستى قاجەت ەتەدى.

بۇگىنگى تاڭدا پاتريوتتىق سەزىمدى تاربيەلەۋ – ءوز حالقىنىڭ انا ءتىلى مەن مادەنيەتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى وياتۋ. ءاربىر ازامات قازاق حالقىن قۇرمەتتەپ، ونىڭ قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنداعى ءرولىن ءتۇسىنۋى كەرەك. بۇل رەتتە قۇقىقتىق سانا مەن قۇقىقتىق مادەنيەتتى، جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتارعا تەرەڭ قۇرمەتپەن قاراۋدى دامىتۋ قاجەت. كوپۇلتتىلىق، سونىمەن قاتار ءدىني تولەرانتتىلىقتىڭ بولۋىن، ادامنىڭ ۇلتتىق جانە ءدىني سەنىمىنە، ادامداردىڭ ەتنومادەني ءارى ءدىني قاجەتتىلىكتەرىنە ىلتيپاتپەن قاراۋدى بىلدىرەدى.

پاتريوتتىق تاربيەنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىكتەرى جەكە تۇلعانىڭ ۇلتتىق-مادەني بيىگى، بەلگىلى ءبىر مادەنيەتكە جاتاتىنىن سەزىنۋى جانە ونىڭ قۇندىلىقتارىن ساقتاۋى بولىپ تابىلادى. قازاقستان – ءبىزدىڭ جەرىمىز. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز وسى بايتاق دالانى ەرتە زاماننان مەكەن ەتكەن، ءبىز سولاردىڭ ميراسقورىمىز. سوندىقتان دا وسى دالادا بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىق ورناۋىنا تىكەلەي جاۋاپتىمىز. ءبىز ءوز جەرىمىزدىڭ ناعىز يەسى – قوناقجاي، جومارت، ءار نارسەگە تۇسىنىستىكپەن قاراۋىمىز كەرەك.

وتانسۇيگىشتىك سەزىمى دامىعان رۋحاني باي تۇلعانى قالىپتاستىرۋ ۇلتتىق رۋحاني ءداستۇر كونتەكستىنەن تىس مۇمكىن ەمەس. قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ – ونىمەن تانىسۋ، قازاق مادەنيەتىنىڭ قازىناسىنا بويلاۋ دەگەن ءسوز. رەسپۋبليكادا قالىپتاسقان كوپۇلتتى بىرلىك ادام بويىندا تولەرانتتىلىق، جالپىادامزاتتىق جانە ەتنيكالىق قۇندىلىقتاردى قابىلداۋ، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، تاۋەلسىز، جاۋاپتى تاڭداۋ جاساي ءبىلۋ سياقتى قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋدىڭ نەگىزى بولدى. قازىرگى ءۇشىنشى مىڭجىلدىقتا بۇل ءپاتريوتيزمنىڭ زاماناۋي تۇسىنىگىن انىقتايدى.

قازاقستان جاستارىن پاتريوتتىق سەزىمگە، وتانعا دەگەن ادالدىققا، ونىڭ بولاشاق تاعدىرىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ ارقىلى ءوز ەلىن ماقتان ەتۋگە تاربيەلەۋ قاجەت. ەڭ باستىسى، اتا-بابامىزدىڭ بىزگە امانات ەتىپ قالدىرعان ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن ەگەمەندىگىن ساقتاپ قالۋ – ءاربىر ۇرپاق پارىزى.

 


ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار